Η φόνισσα των μυρμηγκιών: Το νέο μυθιστόρημα της Πασχαλίας Τραυλού

Η Διώνη, μια γυναίκα που συνδυάζει μια υψηλή θέση σε έναν Δημόσιο Οργανισμό και μια επιτυχημένη συγγραφική καριέρα, αποπειράται να αυτοκτονήσει. Σώζεται την τελευταία στιγμή χάρη στον σκύλο της και στην έγνοια της συναδέλφου και σπιτονοικοκυράς της, Γλυκερίας. Όταν η αστυνομία ανακοινώνει πως η παρολίγον αυτόχειρας είναι ύποπτη για φόνο, η Γλυκερία αποφασίζει να εισχωρήσει στα άδυτα του υπολογιστή της συγγραφέως για να αποδείξει πως η Διώνη δεν ήταν ικανή να βλάψει ούτε μυρμήγκι.

Η επαφή της με τον άγνωστο κόσμο της φίλης της μοιάζει με κυνήγι θησαυρού. Μέσα απ’ τα αδημοσίευτα κείμενά της και τα μυστικά που χρόνια ολόκληρα της έκρυβε η Διώνη, θα γνωρίσει τελικά τα τραύματα και τις άγνωστες πτυχές του χαρακτήρα της. Οι αποκαλύψεις και οι εκπλήξεις διαδέχονται η μία την άλλη, καθώς σχηματίζεται το πορτρέτο ενός ανθρώπου που προσπαθεί να ισορροπήσει σε δυο κόντρα κόσμους και στους πολλαπλούς ρόλους που υπηρετεί.

Πώς κράτησε αναλλοίωτο τον χαρακτήρα της αυτή η ιδιαίτερη, ασυμβίβαστη ύπαρξη στον γεμάτο ίντριγκες χώρο του Οργανισμού στον οποίο εργαζόταν; Πώς κράτησε την προσωπικότητά της αλώβητη σε ένα περιβάλλον που ισοπεδώνει τους αλλιώτικους; Κι εντέλει, τι αναγκάστηκε να κάνει όταν βεβήλωσαν τα ιερά και όσιά της;

«Η φόνισσα των μυρμηγκιών», το νέο μυθιστόρημα της Πασχαλίας Τραυλού από τις εκδόσεις Διόπτρα είναι ένα βιβλίο που αποκαλύπτει ότι η ζωή είναι η τέχνη του να εκφραζόμαστε και να αγαπάμε. …Η λογοτεχνία είναι αχάριστη και άπληστη. Δεν της αρκεί ένα κομμάτι απ’ την ύπαρξή σου. Τη θέλει δική της ολόκληρη. Σε διεκδικεί και σε αρπάζει απ’ όσους αγαπάς…

Ακολουθεί προδημοσίευση του βιβλίου:

Μια καινούρια φυλακή

Στο σχολείο… Ένα μεγάλο πέτρινο κτίριο, με τη σημαία να ανεμίζει, τα παιδιά να αλαλάζουν σαν Ινδιάνοι αιφνιδιασμένοι απ’ τους καουμπόηδες –δηλαδή τους δασκάλους– που τους στερούσαν την ελευθερία και καταπατούσαν τα εδάφη της ξεγνοιασιάς τους προσπαθώντας απ’ την πρώτη κιόλας μέρα να τα μαντρώσουν, να τα διδάξουν να πειθαρχούν στο κουδούνι και στη σφυρίχτρα του διευθυντή, να έρχονται διαβασμένα και έτοιμα, με τα τετράδια τακτοποιημένα στις βαριές τους σάκες και με ποδιές πεντακάθαρες.
Σκολίωση κοντεύαμε να πάθουμε, ήδη από την πρώτη δημοτικού, με όλο εκείνο το φόρτωμα από βιβλία, κασετίνες και τετράδια, προτιμώντας να κοψομεσιαστούμε από τα έξι μας και να στραβώσει ο σκελετός μας παρά να λείπει κάτι από την τσάντα μας και να νιώσουμε στις χούφτες μας το τσούξιμο της βέργας.

Την ώρα του αγιασμού τα πιτσιρίκια που ήταν ανήσυχα δοκίμασαν τις πρώτες σφαλιάρες απ’ τα ξένα χέρια που φάνταζαν σαν μαχαίρια πραγματικά, αφού ακόμη υπήρχε η πεποίθηση πως το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο και, ως εκ τούτου, αυτές οι πρακτικές ήταν συνυφασμένες με τη διαδικασία της μάθησης. Εξάλλου, τότε ήμασταν εξοικειωμένα όλα τα νήπια με την κακοποίηση, σκληραγωγημένα απ’ τα σπίτια μας για τον έξω κόσμο, άρα και για τον κόσμο του σχολείου, και υπομέναμε τις ξυλιές με στωικότητα σαν να βρισκόμασταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης δίχως καμία ελπίδα απόδρασης.

Την αποφράδα εκείνη μέρα που άρχισε το σχολείο, μπροστά μας βρίσκονταν ο παπάς και οι δάσκαλοι, και πίσω οι γονείς παραταγμένοι έξω απ’ τα κάγκελα της αυλής, έχοντας εμάς ανάμεσά τους, τα παιδιά, τους δολερούς κρατούμενους στη φυλακή της γνώσης, απ’ τους οποίους άλλοι ήταν θαρραλέοι και κόσμιοι, και συγκρατούσαν τις κραυγές τους πίσω απ’ τα δόντια, κι άλλοι πανικόβλητοι και χέστες, και αδυνατούσαν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, ξεσπώντας σε κλάματα και ουρλιαχτά.

Παρατηρούσα την κατάσταση ολόγυρά μου, με έναν ήλιο να τυφλώνει αλύπητα τα μάτια μου, και ήθελα να εξαϋλωθώ, να γίνω αόρατη, ένα φάντασμα που θα μπορούσε να το βάλει στα πόδια μέσα απ’ τα κάγκελα του προαυλίου, για να ξεφύγω απ’ τον κλοιό παπάδων, γονιών και δασκάλων, δηλαδή από κάθε μορφή εξουσίας που τότε γνώριζα, επιθυμία που πραγματοποιήθηκε μόνο όταν ανακάλυψα την παντοδυναμία της γραφής και αφοσιώθηκα στο γράψιμο. Γιατί, η γραφή μού έδινε μια δύναμη μαγική που εξαφάνιζε τα δεσμά μου, μετέτρεπε σε άσημα μυρμήγκια όσους με πλήγωναν κι έχτιζε τείχη που κρατούσαν μακριά μου όλες τις σκέψεις που με φόβιζαν. Επικεντρώθηκα σ’ ένα τεράστιο χάρτινο ηλιοτρόπιο που ήταν κολλημένο στο τζάμι μιας αίθουσας. Ένιωθα την εικόνα να με υπνωτίζει και να απαλύνει τον φόβο μου. Δεν ήταν και τόσο άσχημα τελικά στο σχολείο. Έχοντας στη μνήμη μου την κουβέντα που μου ψιθύρισε στ’ αυτί ο παππούς την ώρα που έφευγα για τον αγιασμό, αναθάρρησα:

«Θα είναι όμορφα εκεί που θα πας. Θα μάθεις γράμματα και θα μπορείς να διαβάζεις μόνη σου. Κανέναν δεν θα έχεις ανάγκη να σου λέει ιστορίες. Θα τις διαβάζεις η ίδια, ώσπου μια μέρα θα αρχίσεις να γράφεις δικές σου. Άκου με κι εμένα. Κάτι ξέρω».

Τον εμπιστεύτηκα. Εξάλλου, ήμουν ένα ώριμο παιδί ή έτσι ήθελα να πιστεύω όσο κοιτούσα τους συνομηλίκους μου να λιποψυχούν και να κλαψουρίζουν μπροστά στη νέα συνθήκη της ζωής μας. Και ήξερα ένα μυστικό που διέγειρε περισσότερο τη φιλομάθειά μου: χάρη στη γραφή και την ανάγνωση, θα είχα πάντα εύκαιρο ένα σκασιαρχείο!
Μες στον συρφετό των πιτσιρικιών που τσίριζαν και κλαψούριζαν, χαμογελούσα με νόημα αναπολώντας τα λόγια του παππού και υπέμενα στωικά τη… φυλάκιση στο προαύλιο, αδημονώντας να αρχίσει η εκπαίδευση, την ίδια ώρα που τα υπόλοιπα πρωτάκια ολόγυρά μου εκλιπαρούσαν δασκάλους και γονιούς να επιστρέψουν στο σπίτι τους.

Εγώ, πάλι, δεν ήθελα αυτή την επιστροφή. Δεσμεύτηκα στον εαυτό μου να είμαι καλό παιδί, που πάει να πει καλή κρατούμενη για όσο χρειαζόταν, προκειμένου να μάθω γράμματα και να δρέψω τα οφέλη που μου υποσχέθηκε ο προπάτοράς μου. Εξάλλου, στο σπίτι έπεφτε ξύλο, κι έτσι ήταν προτιμότερο να σπρώχνω κάποιες ώρες στο σχολείο με πρόσχημα ή αιτία τη μόρφωση παρά να υπομένω εκείνη την αδυσώπητη αμφιβολία για την αγάπη της μητέρας μου.

Όταν επέστρεφα κάθε μεσημέρι, ώσπου να γευματίσω και να διαβάσω, περνούσε η ώρα, μπανιαριζόμουν και λούφαζα στο κρεβάτι μου από νωρίς, σαν φρόνιμη κρατούμενη και πάλι, εκτίοντας την παράδοξη ποινή μου σ’ ένα σπίτι γεμάτο αντιφάσεις, πλημμυρισμένο ταυτόχρονα από άφθονη αγάπη και ανεξέλεγκτη βία, ίσως αγάπη αρρωστημένη και βία ωφέλιμη μακροπρόθεσμα, όπως ισχυριζόταν η μητέρα μου, η τιμωρός και κριτής των πάντων, που με χτυπούσε με όλο της το άχτι σαν να μου έδινε βιταμίνες για να καρδαμώσω, να σκληραγωγηθώ και να είμαι έτοιμη για έναν κόσμο απάνθρωπο και αδυσώπητο. Δεν ήξερα ακόμη να απαντήσω τι στ’ αλήθεια έτρεχε και η Ειρήνη μου φερόταν με αδιανόητη βαρβαρότητα. Έφταιγα εγώ ή αυτή για τη δυσαρμονική μας συνύπαρξη; Πώς να την είχα βλάψει, αν ήταν δικό μου το φταίξιμο; Τι της είχα στερήσει ή πώς την είχα πληγώσει; Το ερώτημα παρέμεινε αναπάντητο και πέρασε κοντά μισός αιώνας για να διευκρινιστεί από τους ειδικούς το οφθαλμοφανές και αυταπόδεικτο, πως δηλαδή τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα και ευπαθή στη βία απ' ό,τι οι ενήλικες, και παθαίνουν «ανήκεστη βλάβη» αν εκτεθούν σ’ αυτήν απ’ τα γεννοφάσκια τους, μαθαίνοντας να ανέχονται, να υποτάσσονται, να σιωπούν και να την υπομένουν παθητικά και αναντίρρητα, αφού είναι ανήμπορα να την αποφύγουν.

Μόνο όταν απέκτησε η Ειρήνη το εγγόνι της αναθεώρησε και ενστερνίστηκε αυτή τη διαπίστωση, κάνοντας ό,τι περνούσε από το χέρι της για να μη δοκιμάσει ο Μάξιμος τη βία που μου είχε διδάξει με το παράδειγμά της η ίδια. Είναι κοινό μυστικό πως τα παιδιά μαϊμουδίζουν και αναπαράγουν τις συμπεριφορές των γονιών τους, και απαιτείται μεγάλο κουράγιο για να αλλάξουν ρότα.

Τότε ήταν που διαπίστωσα στην πράξη πόση στ’ αλήθεια κακοποίηση είχα υπομείνει, πόσες φορές θυματοποιήθηκα και δεν έβγαλα άχνα σε όποιον θύτη, με το έτσι θέλω, ασκούσε στην ψυχή μου την τοξική εξουσία του. Ώσπου άρχισε το κυνήγι των βαθμών και οι μαραθώνιοι της μελέτης που ουδεμία σχέση είχαν με ό,τι νόμιζα πως ήταν ως τότε το διάβασμα. Γιατί, το διάβασμα του σχολείου ήταν καταναγκαστικό σαν κάτεργο, με την αποστήθιση σε πρώτο πλάνο μέχρι εξαντλήσεως, τη βαθμοθηρία να αποτελεί έναν ακόμα λόγο ξυλοφορτώματος, και την όποια εκδήλωση στοργής να γίνεται ακόμα πιο σπάνια απ’ τη… λοχαγό Ειρήνη που με είχε στην κυριολεξία με το μαστίγιο, μπας και υπέκυπτα σε κάποιον παιδικό ή εφηβικό πειρασμό ξεμακραίνοντας από τον στόχο της τελειότητας.

Η μητέρα ξετύλιξε το μεγαλείο της ώσπου να τελειώσω το σχολείο. Ήταν μια δωρική, αγέλαστη γυναίκα, μια Τριπολιτσιώτισσα που διαπαιδαγωγούσε την πρωτότοκή της σαν αρχαία Σπαρτιάτισσα, που δεν σήκωνε μυξοκλάματα και αδυναμίες, και με έριχνε στη μάχη της γνώσης με απειλές, ξυλιές και τελεσίγραφα. Δεν την πήρε όμως να κάνει τα ίδια και στη δεύτερη κόρη της, που μόλις άρπαξε το πρώτο της χαστούκι, στύλωσε στη μάθηση τα πόδια και κέρδισε τη μάχη με τη μάνα μας με μια απεργία πείνας που τη λύγισε και της άλλαξε φέρσιμο και οπτική, αφού η μικρή, γεννημένη πρόωρα και τοσοδούλα εκ γενετής, κινδύνευε να την πάρει ο άνεμος αν αδυνάτιζε κι άλλο.

Εγώ όμως συνέχιζα να έχω αλλιώτικη αντιμετώπιση. Η μητέρα αποφάσιζε πάντα για μένα αδιαφορώντας για τη γνώμη μου, αφού, όπως ισχυριζόταν, ήξερε καλύτερα ως θεά της γνώσης, και επιπλέον με το δικαίωμα που της χάριζε η μητρότητα, να αυτενεργεί και να αυθαιρετεί. Έτσι, είχε αποφασίσει ερήμην μου πως έπρεπε να είμαι η καλύτερη. Όπως οι περισσότερες μάλλον μανάδες της γενιάς της, μόνο που η δική μου είχε ανέβει ένα σκαλάκι παραπάνω στην πειθώ διά της βίας.

Κι αφού το είχε αποφασίσει και το είχε διατάξει, όφειλα να γίνω τέλεια με οποιοδήποτε τίμημα. Να ξενυχτάω μελετώντας μέχρι λιποθυμίας ήδη απ’ το δημοτικό, να είμαι επίμονη ώσπου να μάθω αψεγάδιαστα το μάθημά μου και να συνεχίζω να το επαναλαμβάνω ώσπου να τρέχει η γλώσσα μου ροδάνι, απαγγέλλοντας κάθε λέξη με στόμφο αρχαίου ρήτορα ώσπου να γίνει βίωμα ή εφιάλτης. Κι αλίμονο αν σκόνταφτα, κόμπιαζα ή έκανα κάποιο λάθος στην εκφορά του λόγου. Το ξύλο αναλάμβανε πάλι να με επαναφέρει στην τάξη και να συμβάλει στην εκπαίδευσή μου, ώστε να γίνω ακριβής, ανθεκτική και αλάνθαστη σαν πεζοναύτης με αποστολή την αποστήθιση και μια μηχανική και αναμφισβήτητη τελειότητα. Κι επιπλέον έμαθα σαν τους κομάντος να κάνω εφικτό το αδύνατο, να γράφω αλάνθαστα και μάλιστα από μνήμης μια ολόκληρη σελίδα ορθογραφίας, την ίδια ώρα που τα υπόλοιπα παιδιά έγραφαν δυο γραμμές καθ’ υπαγόρευση. Μαθησιακές δυσκολίες ή σχολική ετοιμότητα ήταν ψιλά γράμματα για τη μητέρα μου, που παρίστανε τη δασκάλα άνευ πτυχίου, και τα τραύματα αυξάνονταν και πληθύνονταν όσο η πίεση θέριευε και η καταπίεση τσαλάκωνε περισσότερο την ήδη τραυματισμένη μου παιδικότητα.

« Όλα τα μπορείς, αρκεί να θέλεις», ήταν ο κανόνας που ασπαζόταν η Ειρήνη, κι αλίμονο αν ξέφευγα απ’ τις ράγες της. Αναπόφευκτα, έγινα αλλιώτικη και αλλόκοτη, ένα πλάσμα άτρωτο και τέλειο κατ’ επίφαση, αφού ήμουν πληγωμένη από νωρίς κι επομένως ατελής, τσακισμένη και ευάλωτη.

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

Η Πασχαλία Τραυλού σπούδασε Κλασική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε ζητήματα φύλου, ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Άλλα έργα της: Με μπαλαντέρ τη μοναξιά, Η ματζίκα της αγάπης, Κλειδωμένο συρτάρι, Φτερά από μετάξι, Έστω μια φορά, Η γυναίκα του φάρου, Οι εραστές της γραφής, Γυάλινος χρόνος, τα οποία κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Από τις εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορούν τα βιβλία της Φιλί στα μάτια, Το άγαλμα στη σοφίτα, μια πλήρως αναθεωρημένη έκδοση του μυθιστορήματος Τα ρόδα της σιωπής, η τριλογία «Η ελεγεία της στάχτης» (Θεοί από στάχτη, Άνθρωποι από στάχτη και Άγγελοι από στάχτη), H γιατρίνα, Σαντέ και λικέρ τριαντάφυλλο, Η Μήδεια δεν χόρεψε ποτέ, Η ιέρεια με το τατουάζ, Το υπόγειο στην οδό Ήρας 12, Οι Ασυγχώρητες και Ήθελα μόνο ένα αντίο (αναθεωρημένη έκδοση), ενώ συμμετείχε με διήγημά της στο συλλογικό έργο Η φωνή της (εκδόσεις Καστανιώτη).