Οι «άσεμνες γυναίκες» & οι απείθαρχοι νέοι

Ο 45χρόνος Αθηναίος ιστορικός Κώστας Κατσάπης είναι ένας ξεχωριστός ερευνητής της νεοελληνικής πραγματικότητας – ιδιαίτερα, στα πεδία της ανίχνευσης των νεανικών συμπεριφορών των δεκαετιών μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις δεκαετίες που συναντούν την αμφισβήτηση και την ουτοπία…

Πρόσφατα σε επιστημονική επιμέλεια του Κώστα Κατσάπη κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία ένας συλλογικός τόμος με τίτλο Οι Απείθαρχοι- Κείμενα για την Ιστορία της Νεανικής Αναίδειας τη Μεταπολεμική Περίοδο (εκδόσεις Οκτώ). Ο Κατσάπης δεν είναι μόνο επιμελητής αλλά και συγγραφέας ενός κειμένου με τίτλο Νεαρές εκδιδόμενες κοπέλες στην Αθήνα του ΄60: στοίχεια κοινωνικής ιστορίας για δυστυχείς υπάρξεις. Το κείμενο του είναι καρπός της προσωπικής του έρευνας στο αρχείο της Επιτροπής Ηθών, «το οποίο απόκειται στις συλλογές της Κεντρικής Υπηρεσίας των ΓΑΚ και αποτελεί τμήμα ενός μεγαλύτερου αρχείου υπό τον τίτλο Αρχείο Νομαρχίας Αττικής (1940-1971)».

Ο Κατσάπης είναι ο μετρ της λεπτομέρειας όπως εκείνη η υπόθεση που αφηγείται με τους ιδιοκτήτες και τους θαμώνες του καφέ-μπαρ που βρισκόταν απέναντι από το Δρομοκαϊτειο Νοσοκομείο επί της Ιεράς Οδού στις αρχές της δεκαετίας του ΄60. Ένα απολαυστικό κείμενο που χρειάζεται να διαβαστεί ως μια αυτόνομη νουβέλα πρωτότυπο υλικό για ένα ντοκιμαντέρ…

Επιπλέον, το επαναλαμβανόμενο «αποδεδειγμένα εκδίδομαι επί περιουσιακώ ανταλλάγματι εις πλείονας άνδρας» που συνοδεύει τις αιτήσεις των γυναικών προς τις αστυνομικές αρχές δείχνει την απόσταση που έχει διανυθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ΄60 μέχρι τις ημέρες μας όπου η διεκδίκηση δικαιωμάτων από sex-εργάτες/εργάτριες μοιάζει μια καθημερινή ρουτίνα. Μισό αιώνα πριν – ίσως και κάτι περισσότερο- όλα είχαν την σφραγίδα του Κράτους και των υπηρεσιών του, των νοικοκυραίων της εποχής αλλά και των φυλάκων της ηθικής σε κάθε βήμα της κοινωνίας.

Από τον συλλογικό τόμο ξεχωρίζω επίσης το κείμενο της Ορσαλίας- Ελένης Κασαβέτη με τίτλο Από το φωτορεπορτάζ στη βιντεο- αναπαράσταση: ο οπτικός ηθικός πανικός γύρω από την τοξικομανία στη δεκαετία του ΄80. Η Κασαβέτη μας ταξιδεύει στις μέρες της μικρής και της μεγάλης οθόνης – από τα τηλεοπτικά σήριαλ (Η κάθοδος του Γιώργου Μιχαηλίδη στη κρατική τηλεόραση του 1983) και τις βιντεοταινίες με θέμα τα ναρκωτικά μέχρι τις ταινίες του Γιάννη Δαλιανίδη που επανακάμπτει φέρνοντας την ταινία «Νόμος 4000» στα μέτρα της εποχής ( Τα τσακάλια, Η στροφή, Οι επικίνδυνοι).

Στο οπισθόφυλλο της έκδοσης διαβάζω: «Στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου, σε μια εποχή ανάπτυξης και πρωτοφανούς για τα ευρωπαϊκά δεδομένα ευημερίας, η ανάδυση από τα μέσα της δεκαετίας του '50 μιας νεολαίας που στα μάτια των ενηλίκων φάνταζε "απείθαρχη" και παράλογα "δυσφορούσα" υπήρξε από τις πλέον σημαντικές εξελίξεις του μεταπολεμικού κόσμου. Όχι μόνο γιατί στις δεκαετίες που ακολούθησαν αποτέλεσε τον προνομιακό φορέα μιας αμφισβήτησης που άλλαξε συθέμελα τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητα στον δυτικό κόσμο προς μία, όπως θα έλεγαν οι παλαιότεροι, "προοδευτική κατεύθυνση", αλλά και γιατί προοιωνίστηκε τις συγκλονιστικές αλλαγές που έκτοτε συντελέστηκαν και εντάσσονται σε ό,τι σήμερα -κάπως ασαφώς- αποκαλούμε "παγκοσμιοποίηση". Άλλωστε, η διάδοση της νεανικής κουλτούρας τη δεκαετία του '60 τι άλλο ήταν παρά το πρώτο ισχυρό κύμα παγκοσμιοποίησης που ενοποίησε συμπεριφορές, επιθυμίες και (ενίοτε ουτοπικά) νεανικά αιτήματα; Στο βιβλίο επιχειρείται η ψηλάφηση όψεων της νεανικής αμφισβήτησης τη μεταπολεμική περίοδο, από τα τέλη της δεκαετίας του '40 έως και τα τέλη της δεκαετίας του '90, οι μεταμορφώσεις της και η εξέλιξή της στη διάρκεια περίπου πενήντα χρόνων. Χουλιγκάνοι και μοτοσικλετιστές, "ανήθικες" ΕΠΟΝίτισσες και νεαρές εκδιδόμενες κοπέλες, τοξικομανείς, πανκ και καταληψίες μαθητές στην εποχή των εκπληρωμένων αιτημάτων, θαμώνες των "σφαιριστηρίων", εραστές των φλίπερ. Φαινομενικά ανομοιογενείς ως προς το ιστορικό αποτύπωμά τους νεανικές συνομαδώσεις και συλλογικότητες ή απλώς δυστυχείς (όπως συμβαίνει με τις εκδιδόμενες) νεαρές υπάρξεις, είχαν ως κοινό παρονομαστή τη μετωπική σύγκρουσή τους με την κυρίαρχη ιδεολογία και ηθική της εποχής τους. Ακαθόριστα αμφισβητίες, τουλάχιστον με την πολιτική σημασία του όρου, αλλά οπωσδήποτε αναιδείς, σόκαραν τους ενήλικες "δείχνοντάς" τους με περίσσιο θράσος τη γλώσσα, απαιτώντας έναν καλύτερο και συχνά δικαιότερο κόσμο».

Στο συλλογικό τόμο συμμετέχουν με κείμενα τους οι : Πατρίτσια Γερακοπούλου, Γιάννης Ζαϊμάκης, Παναγιώτης Ζεστανάκης, Κώστας Καλφόπουλος, Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη, Κώστας Κατσάπης, Κώστας Κατσούδας, Γιάννης Ν. Κολοβός, Αλίκη Κοσυφολόγου, Δημήτρης Σκλαβενίτης.