Ο πολυέλαιος της Συναγωγής Σαρφατή

Εν τέλει, τι είναι ηρωικό στις μέρες μας; Η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη… Παρά τις δυσκολίες θα έλεγα ότι ηρωικό είναι να προσπαθείς σήμερα να μοχλεύεις και να αναμοχλεύεις το επίπεδο αυτογνωσίας και αυτοσυνειδησίας ενός τόπου – σε ένα διαρκή αγώνα της μνήμης εναντίον της λήθης και όχι μόνο… Και αυτό γιατί η μνήμη πρέπει να συνοδεύεται από το στοιχείο της γνώσης και η τελευταία οφείλει να βρει τους κατάλληλους storytellers.

Ένας storyteller – και μάλιστα σε ηρωική αποστολή- είναι και ο 44χρονος συγγραφέας Λέων Α. Ναρ που επέλεξε να αφηγηθεί μια ιστορία για τους ομοθρήσκους του στη πόλη της Θεσσαλονίκης λίγο μετά την απελευθέρωση της από τα Κατοχικά στρατεύματα. Αλλά, ας κάνουμε μια παρένθεση για ένα παιχνίδι με τις χρονολογίες… Ο Ναρ γεννιέται το 1974 (είναι τα χρόνια της Μεταπολίτευσης) και χρόνια μετά επιλέγει να αφηγηθεί μια ιστορία που αρχίζει να «τρέχει» 30 χρόνια πριν – λίγο πριν το τέλος του 1944. Ουσιαστικά, ένας νέος άνθρωπος που ζει ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους – εργάζεται ως φιλόλογος στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια της Θεσσαλονίκης- πρέπει να «γυρίσει» πολύ πίσω στο χρόνο, να ξεψαχνίσει αρχειακά ντοκουμέντα και να βρει τον τρόπο να αφηγηθεί μια ιστορία για την καθημαγμένη ζωή των ομοθρήσκων του σε μια αφιλόξενη πόλη. Και ο Ναρ έχει το κουράγιο και τη δύναμη αλλά και την τέχνη να τα καταφέρει!

Ο τίτλος του βιβλίου του «Ξανά στη Σαλονίκη» με υπότιτλο: Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945-1946). Το βιβλίο των 173 σελίδων με πρόλογο του Στράτου Ν. Δορδανά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε: «Η επώδυνη ανασυγκρότηση της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (1945-1946) και η καταγραφή των εμποδίων που συναντούσε η επανένταξη των Εβραίων στη συλλογικότητα της πόλης. Οι διαρκείς προσπάθειες για την επανάκτηση των κατασχεμένων ακινήτων και η απροθυμία του κράτους να έρθει σε αντιπαράθεση με τους μεσεγγυούχους. Η μεταπολεμική λεηλασία του κατεστραμμένου νεκροταφείου της Κοινότητας και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έδρασε η Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών.

Ο Λέων Α. Ναρ, αξιοποιώντας πλουσιότατο αρχειακό υλικό, αξιολογεί τις συνθήκες που επικράτησαν τα δύο πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής ανασύστασης της Κοινότητας, η οποία, χωρίς να απομακρύνεται από τον κλονισμό που υπέστη, προσπαθεί να εξοικειωθεί σταδιακά με τη διαχείριση της νέας πραγματικότητας».

Στη σελίδα 92 του βιβλίου διαβάστε την μικρή αλλά δηλωτική καταστάσεων και συμπεριφορών ιστορία με τον πολυέλαιο της Συναγωγής Σαρφατή που όλως τυχαίως είχε βρεθεί στον Ιερό Ναό της Αναλήψεως. Εφημερίδες της εποχής έγραφαν για την «ιεροσυλία των Εβραίων» εις βάρους του Ιερού Ναού… κάτι σαν τα σημερινά fake news. Η συνέχεια έχει περισσότερο ενδιαφέρον. Η εκκλησιαστική επιτροπή του ναού δέχθηκε να δώσει τον πολυέλαιο στους εκπροσώπους της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ) αλλά με την προϋπόθεση να καταβληθούν στο παγκάρι κάπου 75.000 δραχμές για έξοδα εγκατάστασης. Η Κοινότητα κατέβαλλε το ποσό, πήρε τον πολυέλαιο και τον εγκατέστησε στην Συναγωγή Μοναστηριωτών.

Τέτοιες ιστορίες στην Θεσσαλονίκη της Απελευθέρωσης θα βρει κανείς ουκ ολίγες … Όπως για παράδειγμα εκείνη που συνδέει την ευγενή τάξη των μεσεγγυούχων των Ισραηλιτικών Περιουσιών (καταστήματα κλπ) με πολιτικούς άνδρες της εποχής. Στις σελίδες 77-78 η ιστορία για τις πολιτικές εμπλοκές και τα διαβήματα των μεσεγγυούχων…