Βασίλη Τζήμας

Πριν αναδειχθεί σε ηγέτη με ιστορικά επιτεύγματα, ο Χάρι Τρούμαν ήταν ένας πολιτικός που βρισκόταν στη σκιά του Φρανκλίνου Ρούσβελτ, του χαρισματικού προέδρου με τη μεγαλύτερη παραμονή στον Λευκό Οίκο (12 χρόνια). Μάλιστα, ο Ρούσβελτ δεν είχε αναθέσει αρμοδιότητες στον Τρούμαν, μέχρι που, μετά το θάνατό του, ο Τρούμαν κλήθηκε να αναλάβει την τύχη της χώρας.

Σήμερα, ένας άλλος ηγέτης από το Δημοκρατικό Κόμμα, ο Τζο Μπάιντεν, βγαίνει από τη σκιά ενός επίσης χαρισματικού ηγέτη, του Μπαράκ Ομπάμα, έχοντας υπηρετήσει για δύο θητείες ως αντιπρόεδρος. Ο Μπάιντεν αναλαμβάνει καθήκοντα προέδρου σε μια επίσης δύσκολη και κρίσιμη στιγμή. Παραλαμβάνει μια χώρα που πλήττεται περισσότερο από κάθε άλλη από την πανδημία του κορονοϊού, την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία στη βαθύτερη ύφεση της μεταπολεμικής περιόδου, ένα σύστημα διεθνών σχέσεων σε βαθιά διαταραχή μετά την καταστροφική θητεία Τραμπ και τη Δημοκρατία, στο εσωτερικό των ΗΠΑ αλλά και διεθνώς, να τελεί υπό αμφισβήτηση.

Ο Τζο Μπάιντεν έχει ήδη δώσει τα πρώτα δείγματα γραφής ενός μεγάλου ηγέτη που θέλει να ενώσει το έθνος. Οι άριστες ηγετικές του ικανότητες φάνηκαν στη μεταβατική περίοδο μετά τις εκλογές και στον τρόπο που διαχειρίστηκε τη μεγάλη νίκη του, υιοθετώντας ήπιους και ενωτικούς τόνους, επιλέγοντας άριστα στελέχη για το νέο κυβερνητικό σχήμα και οργανώνοντας κατά τον καλύτερο τρόπο την ανάληψη της εξουσίας, παρά τις προσπάθειες του Τραμπ να παρακωλύσει τις διαδικασίες. Με απόκορυφωση την 6 Ιανουαρίου, Μαύρη Τετάρτη για το Αμερικανικό έθνος, μετά την ομιλία του Τραμπ έξω από τον Λευκό Οίκο που ενθάρρυνε τους οπαδούς του, οι οποίοι εξελίχθηκαν ως τρομοκράτες εισβάλλοντας στο Καπιτώλιο με την ενθάρρυνση του. Εκεί ο Μπάιντεν στην ποιο δύσκολη πολιτική κρίση των Ηνωμένων Πολιτειών στη σύχρονη ιστορία της Αμερικής ζήτησε από το Τραμπ με ψυχραιμία να βγει στο εθνικό δίκτυο και να ζητήσει να αποχωρήσουν οι οπαδοί του από το Καπιτωλιο, όπως και έγινε και έτσι έκλεισε εκείνη τη βραδιά τη μεγαλύτερη κρίση στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Μπάιντεν έχει αποδείξει πόση αξία έχει για ένα έθνος η σοφία ενός πολιτικού που κερδίζει με την εμπειρία και την επιμονή στις αξίες και στη διαχείριση της πολιτικής προς όφελος της κοινωνίας και του έθνους.

Οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο Τζο Μπάιντεν είναι μεγάλες:
Σε ό,τι αφορά την υγειονομική κρίση, ο Μπάιντεν αναλαμβάνει καθήκοντα την ώρα που η χώρα βρίσκεται στο μεταίχμιο, ανάμεσα σε ένα δεύτερο κύμα πανδημίας με μεγάλο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων και στην έναρξη των εμβολιασμών, που όλοι ελπίζουν ότι θα «δαμάσουν» τον κορονοϊό και θα οδηγήσουν στην κανονικότητα. Μέχρι τότε, όμως, ο νέος πρόεδρος και η διοίκησή του θα πρέπει να συντονίσουν την όχι εύκολη προσπάθεια για μαζικούς εμβολιασμούς, ξεπερνώντας σφάλματα και αστοχίες της περιόδου Τραμπ. Παράλληλα, θα πρέπει να εφαρμόσουν, για πρώτη φορά αποτελεσματικά μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και προστασίας του πληθυσμού, τα οποία εφαρμόσθηκαν πλημμελώς από τον Τραμπ. Ο Μπάιντεν φαίνεται αποφασισμένος να τα προωθήσει, ζητώντας από τους Αμερικανούς «μάσκες για 100 ημέρες».

Στη διαχείριση της οικονομίας, ο Μπάιντεν θα πρέπει επίσης να ξεπεράσει τα μεγάλα προβλήματα που άφησε πίσω του ο Τραμπ. Θα κληθεί να αποδείξει ότι είναι ο πρόεδρος που μπορεί να λειτουργήσει ενωτικά, σε μια βαθιά διχασμένη Ουάσιγκτον, ώστε να κινηθούν με κοινό βηματισμό ο Λευκός Οίκος και το Κογκρέσο στην κατεύθυνση της λήψης μέτρων για την τόνωση της οικονομίας. Στο στάδιο της ανάκαμψης μετά την πανδημία θα πρέπει να εφαρμόσει μια πολιτική που δεν θα δημιουργεί απλώς συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης προς όφελος κυρίως των μεγάλων επιχειρήσεων και των ανώτερων οικονομικών στρωμάτω, αλλά και συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης που θα αναβαθμίσουν τη θέση των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων.

Μια από τις δυσκολότερες αποστολές του Μπάιντεν, όμως, θα είναι να επουλώσει τις πληγές στην εξωτερική πολιτική, που έχει αφήσει η τετραετία Τραμπ. Η ισχυρότερη Δημοκρατία του πλανήτη πρέπει να βγει από την απομόνωση, στην οποία την έθεσε ο Τραμπ, να γίνει και πάλι ο λειτουργικός ηγέτης της Δύσης, να θέσει νέους κανόνες στις σχέσεις με την Κίνα, να αντιμετωπίσει αποφασιστικά τη ρωσική απειλή και να επανατοποθετήσει τις ΗΠΑ σε περιοχές στρατηγικής σημασίας, όπως τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να επανέλθουν με ηγετικό ρόλο σε κρίσιμους διεθνείς οργανισμούς και συμφωνίες, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή. Από την αποτελεσματικότητα της εξωτερικής πολιτικής του Μπάιντεν θα κριθούν πολλά όχι μόνο για τις ΗΠΑ και το διεθνή ρόλο τους στο μέλλον, αλλά για τον πλανήτη: πρόοδος στην κατεύθυνση της επέκτασης της Δημοκρατίας και της μείωσης εντάσεων και πολεμικών συγκρούσεων δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς μια ισχυρή ηγετική παρουσία της μεγαλύτερης Δημοκρατίας του κόσμου. Ο Μπάιντεν, ως άριστος γνώστης της διπλωματίας και της πολιτικής, αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα των περιστάσεων και είναι έτοιμος να δώσει τέλος στον απομονωτισμό του “America first” της περιόδου Τραμπ.

Σε ό,τι αφορά τη Δημοκρατία και τους θεσμούς, που κλονίσθηκαν βαθύτατα από την πολιτική του Τραμπ, ενός προέδρου που υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι υποστηρίχθηκε για την εκλογή του από μια εχθρική δύναμη, τη Ρωσία, ενώ κυβέρνησε με τρόπο διχαστικό, αυταρχικό, με λαϊκισμό και χωρίς σεβασμό στους θεσμούς, ο Μπάιντεν καλείται να επαναφέρει την κανονικότητα. Να μειώσει την πόλωση στην Ουάσιγκτον και την αμερικανική κοινωνία, να κυβερνήσει πραγματικά, όπως ο ίδιος έχει τονίσει, ως πρόεδρος όλων των Αμερικανών. Ο διχασμός στην Αμερικανική κοινωνία δεν θα ξεπερασθεί εύκολα, αλλά το ζητούμενο είναι να αρχίσει από την κορυφή, από τον Λευκό Οίκο, μια ουσιαστική προσπάθεια ενωτικής διακυβέρνησης, με σεβασμό στους θεσμούς και στο κράτος δικαίου. Ο Μπάιντεν, ως κατ’ εξοχήν μετριοπαθής πολιτικός, είναι η μεγάλη ελπίδα των ΗΠΑ για μια σταδιακή αποκατάσταση της λειτουργίας της Δημοκρατίας. Με στόχο την την επανένωση της Αμερικής, με τη συνεργασία και των Ρεπουμπλικάνων θα είναι ο Πρόεδρος που θα λάβει υπόψιν και θα ζητήσει τη συναίνεση του συνόλου του Κογκρέσου, Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών για να επουλωθούν οι πληγές που αφήνει πίσω του ο Τράμπ, έτσι Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι μαζί με τον Μπάιντεν να ξεπεράσουν την κρίση και να ενώσουν την Αμερικη, οδηγώντας την Αμερική ως ο νέος Τρούμαν.

Δυστυχώς, ενώ ο Μπάιντεν ετοιμάζεται για την αναστήλωση των Ηνωμένων Πολιτειών και των θεσμών της Δημοκρατίας, ο Τραμπ ακόμη και στις τελευταίες ημέρες του στον Λευκό Οίκο υποσκάπτει τα θεμέλια της Δημοκρατίας και εξευτελίζει το θεσμό του Προέδρου, παίζοντας μικροπολιτικά παιχνίδια και υπογράφοντας επιδεικτικά χάρες στον προσωπικό του στρατό και σε συνεργάτες του για να αποφύγουν την φυλακή και παράλληλα προσπαθώντας, ακόμη και στις τελευταίες του ημέρες στην εξουσία, να κυβερνήσει με τα πρότυπα αυταρχικών ηγετών, όπως ο Πούτιν, ο Ερντογάν, ο Λουκασένκο ή ο Μπολσονάρο.

Μπορεί να διαχειρισθεί με επιτυχία όλες αυτές τις δύσκολες προκλήσεις ο Τζο Μπάιντεν, ένας μετριοπαθής Πρόεδρος, χωρίς τα χαρακτηριστικά του χαρισματικού ηγέτη; Η περίπτωση του Χάρι Τρούμαν είναι μια περίτρανη ιστορική απόδειξη των επιτευγμάτων που μπορεί να έχει ένας συνετός ηγέτης, με ευθυκρισία και αποτελεσματικότητα, ακόμη και αν δεν εντάσσεται στην κατηγορία των χαρισματικών ηγετών. Όπως έχει πει ο Τρούμαν, άλλωστε: «Η πρόοδος έρχεται όταν οι θαρραλέοι και ικανοί ηγέτες αρπάζουν την ευκαιρία για να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο». Και ο Τζο Μπάιντεν θα αποδείξει ότι είναι ένας θαρραλέος και ικανός ηγέτης που μπορεί να αρπάζει τις ευκαιρίες.