Μάκης Πολλάτος

Μετά ήρθε η κοινή τοποθέτηση των 28 (27+Βρετανία) της ΕΕ ότι η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράξει έννομα αποτελέσματα. Οι διπλωματικές ισορροπίες στην ΕΕ δεν είναι εύκολες και η καταδίκη της τουρκικής προκλητικότητας ήταν οτιδήποτε άλλο παρά δεδομένη. Άρα, επιτυχία της ελληνικής κυβέρνησης και μπράβο στους Ευρωπαίους για την έστω και προφορική αλληλεγγύη.

Πώς αντέδρασαν οι Τούρκοι; Με τους γνωστούς τσαμπουκάδες: Επέλεγαν την κλιμάκωση, απειλώντας ότι δεν θα επιτρέψουν σε κανέναν να κάνει έρευνες στην... δική τους υφαλοκρηπίδα. Θα κάνει ο Ερντογάν το απονεννοημένο να στείλει πλοία -ερευνητικά ή πολεμικά- για να διεκδικήσει και πρακτικά την κυριαρχία μιας περιοχής γύρω από την Κρήτη που είναι προφανές ακόμη και διά γυμνού οφθαλμού ότι δεν του ανήκει;

Ενώ το ερώτημα μένει αναπάντητο, ήρθε μια σχεδόν απρόσμενη τοποθέτηση από τον πρεσβευτή των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα Τζέφρι Πάιατ. Τι είπε ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματικής αντιπροσωπείας στην Αθήνα;

Ότι η νομική αξιολόγηση των Αμερικανών για την συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης διαφέρει από την θεώρηση της Άγκυρας κι ότι τα κατοικημένα νησιά δικαιούνται την ίδια επήρεια στις θαλάσσιες ζώνες -δηλαδή σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ- όπως και η ηπειρωτική χώρα!

Αυτό μάλιστα, ήταν ράπισμα για την Τουρκία του Ερντογάν. Όχι απλώς διότι ο Τζέφρι Πάιατ είπε ότι η συμφωνία της Τουρκίας με την κυβέρνηση της Τρίπολης είναι άκυρη. Αλλά για πολύ περισσότερους λόγους.

Διότι η βαρύνουσας σημασίας παρέμβαση των ΗΠΑ δεν αφορά απλώς την συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για «οριοθέτηση» θαλασσίων ζωνών. Ο Αμερικανός πρεσβευτής Τζέφρι Πάιατ τόνισε ότι η νομική ανάλυση της Ουάσιγκτον -εν σχέση με το τουρκολιβυκό «μνημόνιο»- διαφέρει από εκείνη της Άγκυρας και εξήγησε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν ότι τα κατοικημένα νησιά πρέπει να έχουν την ίδια αντιμετώπιση με την ηπειρωτική χώρα.

Το πιο σημαντικό στη δήλωση του κ. Πάιατ, την οποία ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματικής αντιπροσωπείας στην Ελλάδα βασίζει στην νομική ανάλυση του State Department, είναι ότι με αυτό τον επίσημο τρόπο οι Ηνωμένες Πολιτείες αποδοκιμάζουν ξεκάθαρα την τουρκική θέση ότι τα νησιά δεν έχουν επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες (δηλαδή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ), πέραν των χωρικών υδάτων σε απόσταση 6 ναυτικών μιλίων από τις ακτές. Ο τουρκικός ισχυρισμός ότι τα νησιά δεν έχουν δικαιοδοσία σε θαλάσσιες ζώνες αποτέλεσε τη βάση στην οποία ο Ταγίπ Ερντογάν στήριξε το παράνομο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης.

Τι είπε ξεκάθαρα ο πρεσβευτής των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ; Οτι οι νομικές υπηρεσίες του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών αποφαίνονται πως τα κατοικημένα νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, ή της απόστασης που τα χωρίζει από τις ακτές της γειτονικής χώρας, έχουν την ίδια αντιμετώπιση σε θαλάσσιες ζώνες όπως η ηπειρωτική χώρα, δηλαδή έχουν πλήρη επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες.

Κι αυτό είναι ένα ισχυρό χαρτί στα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης, ακόμη κι αν ακόμη οι δηλώσεις Πάιατ δεν αποτελούν την επίσημη πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Μερικοί θεωρούν ότι ο Τζέφρι Πάιατ έκανε τις δηλώσεις υπέρ των ελληνικών συμφερόντων επειδή δεν του κοστίζει. Σε λίγους μήνες θα μετακινηθεί από την Αθήνα, λένε οι καχύποπτοι, οπότε -συνεχίζουν- είναι ανέξοδο για εκείνον να μιλήσει υπέρ της Ελλάδας. Ακόμη και υστεροβουλία διακρίνουν: Ποιος δεν θα ήθελε -λένε οι πικρόχολοι- να είναι ο λαοφιλής Αμερικανός πρέσβης όλων των εποχών στην Ελλάδα, σε έναν λαό με... έμφυτο αντιαμερικανισμό;

Κάποιοι άλλοι ανησυχούν ότι το State Department δεν θα τοποθετηθεί γραπτώς με την ίδια φρασεολογία του πρεσβευτή Πάιατ.
Και βέβαια υπάρχουν κι εκείνοι που θεωρούν πως ό,τι και να λέει ο Τζέφρι Πάιατ, η γραφειοκρατία της Ουάσιγκτον ή το State Department, ο τελικός λόγος ανήκει στον Ντόναλντ Τραμπ που έχει δείξει ουκ ολίγες φορές ότι είναι άλλο πράγμα το διεθνές δίκαιο κι άλλο το δίκαιο που ο ίδιος ο πλανητάρχης αντιλαμβάνεται.

Ακόμη κι αν είναι καλές οι δηλώσεις του Πάιατ, σου λένε οι πιο κυνικοί, έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες την αξιοπιστία και την δύναμη να σταματήσουν τον Ερντογάν αν ο σουλτάνος αποφασίσει να στείλει πολεμικά και ερευνητικά πλοία για να δημιουργήσει τετελεσμένα «on the ground» σε ελληνική υφαλοκρηπίδα στην Κρήτη, την Ρόδο ή ακόμη και το Καστελόριζο;

Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, στη φάση που οι Τούρκοι κάνουν ό,τι μπορούν για να σχηματιστεί η «ομίχλη του πολέμου» πάνω από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, έχει μεγάλη σημασία πώς διαμορφώνονται οι διπλωματικές ισορροπίες. Τις δύσκολες στιγμές είναι κολοσιαίο να αντιλαμβάνεσαι και να μπορείς να ξεχωρίζεις ποιοι είναι οι σύμμαχοι και εταίροι στους οποίους μπορείς να βασιστείς -ακόμη κι αν αυτοί προσδοκούν κάποιου είδους ανταλλάγματα απ' την Ελλάδα- και ποιοι είναι οι απλοί παρατηρητές. Διότι έρχεται η στιγμή που πρέπει να αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις.