Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος «αιμοδότης» της ουκρανικής οικονομίας, αλλά βρίσκεται σε ρόλο θεατή των εξελίξεων, καθώς οι ειρηνευτικές συνομιλίες διεξάγονται μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, ερήμην της Ε.Ε.

Δεν αποκλείεται η Ε.Ε. να κληθεί να πληρώσει τον «λογαριασμό» χωρίς να έχει λόγο στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, η οποία υπολογίζεται ότι θα κοστίσει πάνω από μισό τρισ. ευρώ και, στην εποχή του κυνικού καπιταλισμού που ζούμε, θεωρείται η μεγαλύτερη επενδυτική, οικονομική και επιχειρηματική ευκαιρία μετά το Σχέδιο Μάρσαλ.

Το Σχέδιο Μάρσαλ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτέλεσε το εργαλείο με το οποίο οι ΗΠΑ χρηματοδότησαν την ανοικοδόμηση της Γηραιάς Ηπείρου, την οποία είχαν διασώσει από τον ναζισμό, εδραιώνοντας ταυτόχρονα την οικονομική παρουσία τους.

Σήμερα, η σύνδεση της Ουκρανίας με την Ε.Ε. και η προοπτική ένταξης της τελευταίας μπορεί να προσθέσει έναν κρίσιμο προμηθευτή ενέργειας, τροφίμων και στρατηγικών πρώτων υλών στο ευρωπαϊκό μπλοκ, ενώ αποτελεί δέλεαρ για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που θέλουν μερίδιο στα συμβόλαια ανοικοδόμησης.

Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι η Ε.Ε. δεν έχει καν θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Εκεί αποσκοπεί και το σχεδιαζόμενο δάνειο «Επανορθώσεων» ύψους έως 140 δισ. ευρώ προς το Κίεβο, με ενέχυρο τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια. Η Κομισιόν ήθελε να δεσμεύσει τα ρωσικά κεφάλαια για δεκαετίες μέσω του δανείου και να γίνει ο ο εγγυητής της οικονομικής επιβίωσης της Ουκρανίας, αφαιρώντας, έτσι, από τη Ρωσία τη δυνατότητα να παζαρέψει την επιστροφή των χρημάτων της με τις ΗΠΑ.

Το δάνειο αυτό χρειάζεται έναν εγγυητή, αλλά η ΕΚΤ αρνήθηκε να παίξει αυτόν τον ρόλο, όπως ζήτησε η Κομισιόν, με το σκεπτικό ότι κάτι τέτοιο θα παραβίαζε την καταστατική απαγόρευση για νομισματική χρηματοδότηση των κρατικών προϋπολογισμών.

Οι εγγυήσεις είναι απαραίτητες για να μη βρεθεί εκτεθειμένο το Βέλγιο, όπου εδρεύει ο οργανισμός Euroclear που έχει δεσμεύσει τα ρωσικά κεφάλαια, το οποίο φοβάται ότι εάν κάτι «στραβώσει», μπορεί να βρεθεί εκείνο εκτεθειμένο για αποζημιώσεις έναντι της Ρωσίας για τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία.

Πλέον η Κομισιόν, με χειρισμούς που αμφισβητούνται από νομικής αλλά και πολιτικής πλευράς, επιχειρεί να κινητοποιήσει εθελοντικές εγγυήσεις των κρατών-μελών για το δάνειο και μάλιστα επικαλούμενη έκτακτες περιστάσεις ή σοβαρή απειλή, ώστε η απόφαση να περάσει χωρίς ομοφωνία ώστε να παρακαμφθούν και πιθανές αντιρρήσεις της Ουγγαρίας ή άλλων χωρών.

Το ζήτημα είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη προβάδισμα με τη συγκρότηση του Ταμείου Επενδύσεων Ανασυγκρότησης ΗΠΑ - Ουκρανίας, το οποίο είναι ευέλικτο και προβλέπει επενδυτική συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων με στρατηγικό προσανατολισμό στις σπάνιες γαίες και την ενέργεια. Αμερικανικοί κολοσσοί, όπως η Westinghouse, έχουν ήδη κλειδώσει το ενεργειακό μέλλον της χώρας με νέα πυρηνικά εργοστάσια, ενώ η Bechtel σχεδιάζει τις κεντρικές αρτηρίες των δικτύων τροφοδοσίας.

Η Ευρώπη κινείται πιο αργά και γραφειοκρατικά, με προγράμματα που εξαρτώνται από κρατικές εγγυήσεις, ενώ εταιρείες όπως η γαλλική Alstom και η γερμανική Rheinmetall είναι παρούσες.

Είναι φανερό ότι οι μπίζνες της Ειρήνης, που αργά ή γρήγορα θα έρθει, είναι το διακύβευμα.

Οι όροι, όμως, μπορεί να αποφασιστούν απευθείας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, με τις αμερικανικές εταιρείες να πραγματοποιούν επενδύσεις και να παίρνουν μερίδιο στις υποδομές και στο επιχειρηματικό οικοσύστημα της ανοικοδομούμενης Ουκρανίας, ενώ η Ευρώπη θα χρηματοδοτεί με κρατικό χρήμα το ουκρανικό κράτος και θα ξαναχτίζει σχολεία, νοσοκομεία και άλλες δημόσιες υποδομές.

Διαμορφώνεται ένα άνισο τρίγωνο: οι Αμερικανοί διαπραγματεύονται απευθείας με τη Ρωσία, παρόλο που η τελευταία θεωρείται απειλή για την Ευρώπη, η οποία -ακριβώς για τον λόγο αυτό- υποχρεώνεται να πληρώνει ακριβά ενέργεια και εξοπλισμούς που προμηθεύεται από τις ΗΠΑ.

Ο κύκλος αυτός είναι κερδοφόρος για τις πολεμικές βιομηχανίες και τους νέους ενεργειακούς προμηθευτές της Ευρώπης, ίσως και για τη Ρωσία εάν τελικά κρατήσει τα κεκτημένα εδάφη του πολέμου, αλλά είναι αδιέξοδος για την Ευρώπη.

Οπως λένε οι διπλωμάτες, «εάν δεν είσαι στο τραπέζι, είσαι στο μενού».