Ο νεαρός ιερωμένος περπατούσε αμέριμνος εκείνη την ημέρα στο Κόνο, την περιοχή όπου βρίσκονται τα ορυχεία εξόρυξης διαμαντιών της Σιέρα Λεόνε. Το βλέμμα του έπεσε σε μια πέτρα αλλιώτικη από τις άλλες, η οποία έλαμπε, με ένα κίτρινο χρώμα, παρά τα χώματα που κάλυπταν μερικώς την επιφάνειά της.
Ζώντας σε μια χώρα όπου τα διαμάντια είναι το κύριο εξαγωγικό προϊόν της, ο ιερέας κατάλαβε ότι είχε βρει κάτι πολύτιμο όταν έπιασε στα χέρια του τον κρύσταλλο σε μέγεθος μικρού αχλαδιού. Τον πήρε, και χωρίς να το σκεφτεί δεύτερη φορά τον παρέδωσε με συνοπτικές διαδικασίες στην κυβέρνηση της χώρας του, εισπράττοντας άπειρες ευχαριστίες και υποσχέσεις για βοήθεια της φτωχής ενορίας του.
Ο νεαρός ιερωμένος θεώρησε ότι το συγκεκριμένο διαμάντι ήταν θεόσταλτο και δεν σκέφτηκε ούτε λεπτό να το κρατήσει. Πίστεψε, όπως είπε, ότι αυτό που βρέθηκε κυριολεκτικά μπροστά στα πόδια του ήταν ένα δώρο του Θεού στον λαό της Σιέρα Λεόνε, γι’ αυτό άλλωστε του δόθηκε το όνομα «Το διαμάντι της ειρήνης».
Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις αρχές του έτους που φεύγει, το κινητό τηλέφωνο του Κωστή Χαμαμτζή, διακεκριμένου γεμολόγου, χτύπησε και η φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής τον ρώτησε αν θα ενδιαφερόταν να εξετάσει και να εκτιμήσει ένα πολύ μεγάλο διαμάντι που είχε βρεθεί στη Σιέρα Λεόνε. Ο άνθρωπος που του τηλεφώνησε εκπροσωπούσε την κυβέρνηση της χώρας και τον πρόεδρο Ερνεστ Μπάι Κορόμα.
Ο Ελληνας γεμολόγος, ο οποίος είχε βρεθεί ξανά στην Αφρική, δεν το σκέφτηκε πολύ, είπε το ναι, και τον περασμένο Μάρτιο πέταξε από την Αθήνα για Βέλγιο και από εκεί στο μικρό κρατίδιο της Σιέρα Λεόνε. Εκεί όπου έμελλε να πιάσει στα χέρια του και να εκτιμήσει το διαμάντι των 709,47 καρατίων που πουλήθηκε στον διάσημο οίκο κοσμημάτων Graff αντί 6,5 εκατ. δολαρίων.
Δύο πολυτελή τζιπ διατέθηκαν από την κυβέρνηση της Σιέρα Λεόνε για την ασφαλή μετακίνηση του Ελληνα εκτιμητή και των κρατικών αξιωματούχων της αφρικανικής χώρας που τον συνόδευαν
Μέρες και νύχτες στη Σιέρα Λεόνε
Το σοκ για κάποιον Ευρωπαίο που αφήνει πίσω του την Ελλάδα ή το Βέλγιο για να προσγειωθεί στη ρημαγμένη Σιέρα Λεόνε για πρώτη φορά είναι τεράστιο. Ο Κωστής Χαμαμτζής το διαπίστωσε κατά τη διάρκεια της ολιγοήμερης παραμονής του στο βασανισμένο αφρικανικό κρατίδιο, όπου μετακινούνταν πάντα με προστασία. Εμεινε έξι ημέρες σε μια χώρα που ο λαός της εξακολουθεί να υποσιτίζεται, παρά το γεγονός ότι στο υπέδαφός της υπάρχουν σε αφθονία οι πολύτιμοι κρύσταλλοι που προκάλεσαν εμφύλιες συρράξεις και πολέμους σε πολλές χώρες της Αφρικής.
«Δεν κυκλοφορούσα πάρα πολύ, αλλά όταν το έκανα δεν ήμουν ποτέ μόνος μου. Προτίμησα να μην το κάνω. Εχω και δύο μικρά παιδάκια, οπότε καταλαβαίνεις ότι αποφάσισα να μην το ρισκάρω». Μάλλον έκανε καλά, αφού η πρωτεύουσα της χώρας Φρίταουν έχει υψηλό δείκτη εγκληματικότητας και οι εικόνες στους δρόμους της προκαλούν την αποστροφή και τον οίκτο. Τα ορυχεία στην περιοχή του Κόνο που επισκέφθηκε είναι από τα πιο σημαντικά στη χώρα, όπου οι χιλιάδες ακρωτηριασμένοι είναι μια συνήθης εικόνα.
Ο Ελληνας γεμολόγος (δεύτερος από αριστερά) και στα δεξιά του ο νεαρός ιερέας που βρήκε το «Διαμάντι της ειρήνης» όπως ονομάστηκε. Παρόντες επίσης οι τοπικοί άρχοντες της περιοχής του Κόνο
Ο Κ. Χαμαμτζής και άλλοι δύο ειδικοί στην κοπή διαμαντιών -ο ένας από την Αμερική και ο άλλος από την Αμβέρσα- μετακινούνταν με τζιπ και δύο συνοδευτικά οχήματα γεμάτα με σωματοφύλακες ή στρατιώτες, οι οποίοι φρόντιζαν νυχθημερόν για την ασφάλειά τους, σε μια θλιβερή πρωτεύουσα που δεν έχει ακόμη συνέλθει από τους εμφύλιους πολέμους. Στους δρόμους της κυκλοφορούν εκατοντάδες άνθρωποι διαφόρων ηλικιών, που έχουν όλοι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, φρικτό ενθύμιο των εγχώριων συγκρούσεων και του εμπορίου των «ματωμένων» διαμαντιών, όπως τα αποκάλεσε ο διεθνής Τύπος.
Είναι όλοι τους ακρωτηριασμένοι και όπως λέει ο Ελληνας γεμολόγος, «αυτή η εικόνα δεν φεύγει εύκολα από το μυαλό σου. Δυστυχώς αυτοί οι άνθρωποι πλήρωσαν ακριβά τις εμφύλιες συρράξεις, που ευτυχώς έχουν πλέον τελειώσει. Στη Φρίταουν βλέπεις μεγάλο ποσοστό ανθρώπων με ακρωτηριασμένα μέλη. Είναι από τότε που τους έβαζαν να ψάχνουν για διαμάντια και όποιος τολμούσε να κρύψει έστω και μια μικρή πέτρα ακρωτηριαζόταν προς παραδειγματισμό».
Ακούγοντας τον Κ. Χαμαμτζή σου έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό η ταινία «Ματωμένο διαμάντι» με τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο στον πρωταγωνιστικό ρόλο ενός εμπόρου διαμαντιών, ο οποίος βιώνει τη φρίκη σε μια χώρα της Αφρικής όπου μαίνεται ο εμφύλιος. Η επίσκεψη του Ελληνα γεμολόγου -μαζί με τους δύο τεχνίτες κοπής- στο Προεδρικό Μέγαρο του έμεινε αξέχαστη, ειδικά όταν πήγαν στο VIP δωμάτιο. Εκεί αντίκρισαν μάλλον τριτοκοσμικές εικόνες, με καρέκλες χωρίς πλάτη και αρχαία συστήματα ήχου και εικόνας στη διάθεση των καλεσμένων της κυβέρνησης. Ο Κ. Χαμαμτζής έμεινε σε ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της Φρίταουν, το οποίο με δυσκολία θα έπαιρνε τρία αστέρια σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου.
Ευτυχώς είχε Wi-Fi για να μπορεί να επικοινωνεί με τη σύζυγό του και να βλέπει για λίγο τα δύο μικρά παιδιά του, εικόνες που τον χαλάρωναν μετά τα όσα αντίκριζε στους δρόμους της Φρίταουν. Ακόμη και για φαγητό τούς πήγαιναν σε μια συγκεκριμένη περιοχή, την πιο «αριστοκρατική», αν η συγκεκριμένη λέξη μπορεί να χαρακτηρίσει ένα προάστιο της πόλης.
Τα ορυχεία διαμαντιών του Κόνο, εκεί όπου με υποτυπώδεις υποδομές οι εργαζόμενοι αναζητούν τους πολύτιμους λίθους
Τα 709 καράτια της ζωής του
Δεν τον ένοιαζε όμως ούτε αυτό, ούτε το μέτριο φαγητό. Το μυαλό του ήταν στην πέτρα που θα εξέταζε στον ειδικό χώρο όπου φυλασσόταν ως δημόσια περιουσία. Οταν την πήρε στα χέρια του την κράτησε για 15 λεπτά, χρόνος αρκετός για μια πρώτη σοβαρή εκτίμηση.
«Ηταν και ένα fund εκεί που ενδιαφερόταν να αγοράσει την πέτρα. Οπως καταλαβαίνεις, αυτή η δουλειά δεν επιτρέπει λάθη. Εκείνη τη στιγμή που την εξέταζα προσπαθούσα ουσιαστικά να χαθώ μέσα στην πέτρα, η οποία εσωτερικά είναι άμορφη. Το συγκεκριμένο διαμάντι είναι υποκίτρινου χρώματος, δεν ήταν κατάλευκο».
Καθώς μου εξηγεί τη διαδικασία διακρίνω το πάθος του για τη δουλειά που κάνει, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στην εκτίμηση ακατέργαστων πολύτιμων λίθων. Ο Κ. Χαμαμτζής είναι σχεδιαστής κοσμημάτων αξίας δεκάδων ή εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ, διατηρεί κατάστημα στην Κηφισιά και οι δημιουργίες του φιγουράρουν στις προθήκες των πολυκαταστημάτων «Neiman Marcus» στο Μπέβερλι Χιλς, στο Σαν Ντιέγκο και αλλού.
«Το διαμάντι είναι ένας κρύσταλλος. Αλλα διαμάντια σου δίνουν τη δυνατότητα να δεις μέσα τους πολύ εύκολα γιατί είναι πολυεδρικά. Αυτό δεν ήταν έτσι, δεν ήταν διαυγές όπως λέμε, οπότε ψάχνεις τα λεγόμενα “παράθυρα”, κάποιες επιφάνειες δηλαδή πιο καθαρές».
Την ώρα που φορούσε ειδικά γυαλιά και περιεργαζόταν το ακατέργαστο διαμάντι κανείς μέσα στην αίθουσα δεν μιλούσε δυνατά, ενώ κάποιοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι τον παρακολουθούσαν σε απόσταση αναπνοής.
«Τελικά αυτό διαμάντι ήταν 709,47 καράτια. Ηταν το μεγαλύτερο που έχω κρατήσει ποτέ όσα χρόνια κάνω αυτή τη δουλειά και μετά την κοπή του θα δώσει σίγουρα μια μεγάλη πέτρα γύρω στα 120 καράτια. Θα προκύψουν και άλλα μικρότερα (17, 18 και 20 καράτια), αφού μιλάμε για ένα από τα μεγαλύτερα διαμάντια που έχουν βρεθεί. Ιστορικά, στα μεγαλύτερα διαμάντια που έχουν βρεθεί έχουν κρατήσει τον “γίγαντα” και από εκεί και πέρα όλο το περιμετρικό υλικό έχει ξανακοπεί».
Εκτός από τη Σιέρα Λεόνε, ο Κ. Χαμαμτζής έχει πάει στην Τανζανία, στην Ινδία και σε άλλες χώρες για να εκτιμήσει διαμάντια, αφού θεωρείται από τους καλύτερους σε αυτό τον τομέα. Στη Σιέρα Λεόνε υπήρχε άλλος ένας εκτιμητής, ο οποίος έδωσε τελείως λανθασμένη εκτίμηση για τον ακατέργαστο κρύσταλλο, ο οποίος πουλήθηκε τελικά στον οίκο κοσμημάτων Graff αντί τιμήματος που έφτασε τα 6,5 εκατ. δολάρια. Θα πουληθεί φυσικά πολύ ακριβότερα -ειδικά ο «γίγαντας» των 120 καρατίων-, αφήνοντας μεγάλα κέρδη, κάτι που ούτε ίσως να φαντάζεται ο απλοϊκός ιερέας που το βρήκε τυχαία περπατώντας στο Κόνο.
Ο K. Χαμαμτζής έφυγε από τη Σιέρα Λεόνε έχοντας κρατήσει στα χέρια του ένα τεράστιο διαμάντι, κάτι που δεν του είχε τύχει ξανά στην επαγγελματική του διαδρομή. Μια διαδρομή που ξεκίνησε ουσιαστικά όταν παιδάκι ακόμη, σε ηλικία έξι ετών, κόλλησε το πρόσωπό του στη βιτρίνα ενός κοσμηματοπωλείου και έμεινε μαγεμένος να κοιτάζει τα πολύτιμα χρώματα και τη λάμψη των πετραδιών.
Ενας από τους πολλούς σωματοφύλακες που φρόντιζαν για την ασφάλεια των μετακινήσεων
του κ. Χαμαμτζή
Από τον Λαλαούνη στην Τανζανία
Μεγαλώνοντας, μαθητής λυκείου ακόμη, έπιασε δουλειά στον Ηλία Λαλαούνη, ο οποίος διέκρινε την αγάπη και το ταλέντο του για το κόσμημα. «Αυτός μου είπε ότι θα έπρεπε να φύγω στο εξωτερικό για σπουδές αν πραγματικά ήθελα να ασχοληθώ με αυτή την τέχνη και έτσι σπούδασα στο Benvenuto Cellini Institute of Art στο Μιλάνο». Θα μείνει πέντε χρόνια στην Ιταλία, σε μια φημισμένη σχολή με τις ευλογίες του πατέρα του, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τον χώρο του κοσμήματος. «Πολλές φορές μού λένε ότι είμαι αυτοδημιούργητος επειδή ξεκίνησα κάτι μόνος μου. Πιστεύω όμως ότι χρωστάω πολλά στον πατέρα μου, έναν πολύ έξυπνο άνθρωπο, ο οποίος μου είπε “κάνε ό,τι θέλεις, αρκεί να δίνεις σε αυτό όλη σου τη δύναμη και την ενέργεια».
Επιστρέφει στην Αθήνα το 1992 και δύο χρόνια μετά αρχίζει να εργάζεται ως σχεδιαστής κοσμημάτων για οίκους όπως ο «Ζολώτας», ενώ σταδιακά αρχίζει να αποκτά τους δικούς του πελάτες. Θα ανοίξει το πρώτο του ατελιέ στο Κολωνάκι και μετά το κατάστημα στο Σύνταγμα, το οποίο θα κλείσει με την έλευση της κρίσης όχι γιατί δεν είχε δουλειά, αλλά επειδή το κέντρο έγινε πλέον πεδίο μάχης. Ως γεμολόγος έχει δώσει το «παρών» σε δεκάδες διεθνείς εκθέσεις, ενώ όλα αυτά τα χρόνια έχει δει αμέτρητες πέτρες, αφού, όπως λέει, δεν μετράει μόνο το να έχεις διαβάσει βιβλία. «Μπορεί να κατέχεις τη θεωρία, αλλά να σου λείπει η εμπειρία.
Είναι πολύ σημαντικό για κάποιον που θέλει να είναι μέσα στις πέτρες να περάσουν από τα χέρια του δεκάδες χιλιάδες πέτρες. Για να εκτιμήσεις τα διαμάντια πρέπει να κυκλοφορείς, να ταξιδεύεις και να αγγίζεις».
Από την Ελβετία μέχρι την Ινδία και την Υποσαχάρια Αφρική, ο Χαμαμτζής έχει δει πολλά διαμάντια στη ζωή του, τόσα που ίσως άλλοι δεν θα δουν ποτέ. Το μεγαλύτερο από αυτά έμελλε να βρεθεί στη Σιέρα Λεόνε από έναν νεαρό ιερέα και να εκτιμηθεί από έναν Ελληνα παθιασμένο με τις πολύτιμες πέτρες που δεν πληρώθηκε γι’ αυτό που έκανε, παρότι του το πρότειναν. Ισως επειδή όσο και αν θέλει ο ίδιος να πιστεύει ότι τα πράγματα στη ρημαγμένη Σιέρα Λεόνε είναι κάπως καλύτερα, τα λεφτά που θα έπαιρνε μπορεί να είχαν -έστω και ανεπαίσθητο- το άρωμα ενός «ματωμένου» διαμαντιού.
