Αλέξης Πατέλης: Tα κρασιά του Ταμείου Ανάκαμψης, τα ψώνια του Τσίπρα και το σπασμένο λογισμικό της Microsoft

Για κάτι παραπάνω από πέντε χρόνια ο Αλέξης Πατέλης ήταν ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της διακυβέρνησης Μητσοτάκη. Χωρίς πολιτικές περγαμηνές, αλλά με «καλό» όνομα στη χρηματοοικονομική αγορά, επιστρατεύθηκε το 2019 στη θέση του διευθυντή του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού. Κάτι λιγότερο από έναν χρόνο μετά την αφυπηρέτησή του, ο κ. Πατέλης αφηγείται εκ των έσω τη «μεγάλη επιστροφή» της Ελλάδας από τα capital controls και τη διεθνή αμφισβήτηση, μια ανάσα από τον διεθνή εξοστρακισμό, μέχρι την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Στις σελίδες του βιβλίου του «Η Μεγάλη Επιστροφή: Ο δρόμος για την αξιοπιστία της Ελλάδας» καταγράφονται μια σειρά από ενσταντανέ πίσω από κλειστές πόρτες σε Λονδίνο, Νέα Υόρκη και Νταβός και αποτυπώνεται το παρασκήνιο μιας διαδρομής που οδήγησε στην ανάκτηση της αξιοπιστίας της Ελλάδας στο εξωτερικό.

Το βιβλίο κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από αύριο, Δευτέρα (εκδόσεις Παπαδόπουλος), ενώ η επίσημη παρουσίαση θα γίνει την Πέμπτη στο αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης με ομιλητές τον ίδιο τον κ. Πατέλη, τον κεντρικό τραπεζίτη Γιάννη Στουρνάρα (ο οποίος έχει εκφραστεί με θερμά λόγια για το βιβλίο), την αναπληρώτρια Επικεφαλής του τμήματος Ανάλυσης Οικονομικών Κινδύνων του ESM Μαριαλένα Αθανασοπούλου, τη συγγραφέα Ρέα Βιτάλη και συντονιστή τον δημοσιογράφο Μάκη Προβατά. Το παρών αναμένεται να δώσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Το «ΘΕΜΑ» εξασφάλισε και προδημοσιεύει σήμερα ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα.

Το εσπρεσάκι του Μητσοτάκη

«Ηταν τέσσερις το πρωί. Σε έναν διάδρομο, ένα μέλος του cabinet της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν διαπραγματευόταν όρθιο, τετ-α-τετ, με τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζουζέπε Κόντε, για μία λέξη: τη λέξη “decisively”. Στα ιταλικά, η λέξη έχει αυστηρότερη χροιά απ’ ό,τι στα αγγλικά, και ο Ιταλός πρωθυπουργός ήθελε να την αλλάξει. Πέρασε μπροστά μας ο αεικίνητος Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε:

“Now, it’s crunchtime”. Είχε έρθει η ώρα. Οι ηγέτες κλείστηκαν σε ένα δωμάτιο.

Εμείς, απέξω, εξουθενωμένοι, προσπαθούσαμε να παρακολουθούμε τι συνέβαινε χωρίς να μας πάρει ο ύπνος. Τα γκαρσόνια περνούσαν συνεχώς μπροστά μας με δίσκους γεμάτους ποτήρια λευκό και κόκκινο κρασί, που προορίζονταν για τους ηγέτες. Φαίνεται ότι το αλκοόλ βοηθούσε στις διαπραγματεύσεις. Κάποια στιγμή, ένα γκαρσόνι εμφανίστηκε με έναν δίσκο που είχε ένα μοναχικό φλιτζάνι εσπρέσο. Γύρισα και κοίταξα τους συναδέλφους μου: “Ενα εσπρεσάκι, παρακαλώ”, είπαμε όλοι αυθόρμητα, μιμούμενοι τον Πρωθυπουργό μας - ο οποίος συχνά στις συσκέψεις ζητούσε εσπρέσο. Αργότερα επιβεβαιώσαμε ότι ο καφές ήταν όντως για τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Σιγά μην έπινε αλκοόλ κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης.

Τα ξημερώματα της 20ής προς 21ης Ιουλίου 2020 επιτεύχθηκε επιτέλους η πολυπόθητη συμφωνία. Οπως και με τη διαπραγμάτευση του Ιουλίου 2015 για το τρίτο ελληνικό μνημόνιο, τη συμφωνία αυτή την ανακοίνωσε με τουίτ του (“Συμφωνία!”) ο Σαρλ Μισέλ. Ωστόσο, αυτή τη φορά, δεν επρόκειτο για ένα τρίτο, αχρείαστο, μνημόνιο που ενεχυρίαζε την περιουσία της χώρας μας για 99 χρόνια, όπως το 2015. Η Ελλάδα, πέντε χρόνια αργότερα, είχε καταφέρει να κερδίσει ένα πακέτο 32 δισ. ευρώ: 19 δισ. σε επιδοτήσεις και 13 δισ. σε δάνεια. Περισσότερα χρήματα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, από κάθε άλλη χώρα - και ένα κολοσσιαίο ποσό που ξεπερνούσε κάθε προσδοκία, όχι μόνο σε σχέση με λίγους μήνες πριν, αλλά ακόμη και σε σχέση με τις εκτιμήσεις πριν από τη Σύνοδο Κορυφής.

Θα μου επιτρέψετε εδώ να περιαυτολογήσω λίγο. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, όταν ακόμα η συμφωνία προέβλεπε 250 δισ. σε δάνεια, η “οροφή” για κάθε χώρα είχε οριστεί στο 4,7% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματός της. Οταν όμως στη διαπραγμάτευση το ποσό των δανείων αυξήθηκε στα 360 δισ., η οροφή δεν αυξήθηκε αντίστοιχα στο 6,8%, όπως και θα έπρεπε. Αυτό ήταν κάτι που παρατήρησα και το επισήμανα στις αντιπροσωπείες της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, στις οποίες είχε διαφύγει. Μετά από κοινή εισήγηση όλων των χωρών, η Κομισιόν το διόρθωσε. Αποτέλεσμα: η Ελλάδα έλαβε 12,7 δισ. σε δάνεια, δηλαδή 3,9 δισ. περισσότερα σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό. Νομίζω είχα δικαιολογήσει τον μισθό μου.

Στις 5:39 το πρωί, εξουθενωμένοι αλλά με το χαμόγελο στα χείλη, βγάλαμε μία ομαδική φωτογραφία έξω από τα γραφεία της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στην Ε.Ε. Ημασταν μία δεμένη διαπραγματευτική ομάδα, έτοιμη επιτέλους να κοιμηθεί. Το αεροπλάνο πέταξε αμέσως πίσω στην πατρίδα μας. Πραγματικά εξουθενωμένος, πήγα κατευθείαν για ύπνο. Ο Πρωθυπουργός, όμως, μετέβη στο Μέγαρο Μαξίμου, όπου υποδέχθηκε τον υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας».

Δεν ήθελε πολλές συναντήσεις

«24 Ιανουαρίου 2020, Νταβός, Ελβετία.

“Τώρα που ολοκληρώνεται η επίσημη συμμετοχή σας στο Νταβός, θα ήθελα να σας ζητήσω και προσωπικά συγγνώμη εκ μέρους των διοργανωτών”, μας είπε η υπεύθυνη του World Economic Forum καθώς βγαίναμε από το κεντρικό κτίριο. Φορούσαμε κοστούμι με γραβάτα - και μποτάκια για το χιόνι. Ο φωτογράφος προσπαθούσε να τρέχει συνεχώς μπροστά, παλεύοντας να μη γλιστρήσει.

“Οταν μας επισκέφθηκε ο προηγούμενος Ελληνας Πρωθυπουργός, δεν ενδιαφερόταν να κάνει πολλές συναντήσεις. Προτίμησε ψώνια και βόλτες στο Νταβός”, συνέχισε η υπεύθυνη, αφήνοντάς μας εμβρόντητους. “Δεν το περιμέναμε ότι θα θέλετε να έχετε τόσο πυκνό πρόγραμμα. Υποσχόμαστε ότι από του χρόνου, η ελληνική αποστολή θα λαμβάνει τη δέουσα προσοχή και θα ανταποκριθούμε στον επαγγελματισμό σας”.

Ενιωσα ντροπή. Για άλλη μια φορά είχαμε να υπερβούμε προκαταλήψεις που είχαν δημιουργηθεί για τη χώρα μας».

Ενα data center στην Ελλάδα

«”Θέλουμε να πετύχουμε τον διπλασιασμό του γραφείου μας στην Ελλάδα”, μου εκμυστηρεύτηκε στο τηλέφωνο ο επικεφαλής της Microsoft για την ελληνική αγορά.

Λίγες μέρες αργότερα, στο ταξίδι του στο Νταβός, στο τέλος του Ιανουαρίου 2020, ο Πρωθυπουργός θα συναντούσε τον Μπραντ Σμιθ, τον Πρόεδρο της Microsoft παγκοσμίως - και ως οικονομικός του σύμβουλος προετοίμαζα τον φάκελό του. Από την εμπειρία μου, όταν ζητούσες γραπτό σημείωμα ως Γραφείο Πρωθυπουργού, συνήθως λάμβανες κάτι προσεκτικά διατυπωμένο -αλλά συχνά γενικόλογο- που απέφευγε να μπει στην ουσία του θέματος. Γι’ αυτό και προτιμούσα πάντα να μιλάω τηλεφωνικά με τους εμπλεκόμενους.

Η φωνή στο τηλέφωνο ήταν ενθουσιώδης, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Αξιζε να δοκιμάσουμε να πάρουμε ένα μεγαλύτερο ρίσκο:

“ΟΚ, αλλά είναι Πρωθυπουργός και πρόκειται να συναντήσει έναν Πρόεδρο. Μπορούμε να ζητήσουμε κάτι πιο φιλόδοξο”, του απάντησα. “Ποιο θα ήταν το όνειρό σου; Κάτι που θα έλεγες: Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει, αλλά, αν μία στο εκατομμύριο το πετύχουμε, θα ήταν κάτι εκπληκτικό;”.

“Ενα data center στην Ελλάδα”, μου αποκρίθηκε χωρίς δεύτερη σκέψη. “Θα ήταν game changer για τη χώρα”.
“Υπάρχει, όμως, ένα πρόβλημα που πρώτα πρέπει να λύσουμε”, πρόσθεσε πριν προλάβω να αντιδράσω. “Το Ελληνικό Δημόσιο συνεχίζει να χρησιμοποιεί παράνομα λογισμικό της Microsoft”.

Το Δημόσιο παρανομούσε. Ενώ προσπαθούσαμε να πείσουμε έναν από τους μεγαλύτερους τεχνολογικούς κολοσσούς στον κόσμο να επενδύσει στην Ελλάδα, ολόκληρο Ελληνικό Δημόσιο δεν είχε φροντίσει να παρέχει νόμιμα λογισμικό στους υπαλλήλους του για την εργασία τους. Οι ίδιοι αναγκάζονταν να κατεβάζουν Microsoft Word και Excel στους υπολογιστές τους και να τα χρησιμοποιούν χωρίς να πληρώνουν - όπως έκαναν έφηβοι στο σπίτι τους. Η πρεσβεία των ΗΠΑ είχε διαμαρτυρηθεί επανειλημμένα, τονίζοντας ότι αυτή η πρακτική ήταν παράνομη, αλλά η προηγούμενη κυβέρνηση και πάλι δεν φρόντισε να τη σταματήσει. Στο μεταξύ εμείς θέλαμε να πείσουμε τη Microsoft να δημιουργήσει και data center στη χώρα μας. Τρομάρα μας».

Η Πειραιώς και η συγχώνευση για τις καταθέσεις

«”Η διέξοδος που σας προτείνουμε είναι η συγχώνευση της Τράπεζας Πειραιώς με την Εθνική Τράπεζα. Είναι ο μόνος τρόπος, αργά ή γρήγορα, να αποφύγετε ένα κούρεμα στις καταθέσεις”.

Ηταν Οκτώβριος του 2019. Στον καναπέ καθόταν ένας πολύ γνωστός investment banker από μία από τις μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες. Με τη βοήθεια γραφημάτων και το λεγόμενο pitchbook, προσπαθούσε να παρουσιάσει λύση σε ένα από τα βασικά προβλήματα που είχε κληρονομήσει η νέα κυβέρνηση.

Μετά από μία δεκαετία κρίσης, οι τράπεζες -με προεξάρχουσα την Τράπεζα Πειραιώς- είχαν ακόμα ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης. Ομως οι νέοι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης -το λεγόμενο BRRD, η Οδηγία για την Ανάκαμψη και την Εξυγίανση των Τραπεζών- απαγόρευαν την κρατική ενίσχυση αν πρώτα δεν γινόταν το λεγόμενο bail-in, δηλαδή αν δεν συμμετείχαν και οι καταθέτες στον λογαριασμό με κούρεμα, όπως είχε συμβεί το 2013 στην Κύπρο.

Η πρόταση του investment banker ήταν απλή: αφού δεν έχει αρκετά κεφάλαια η Πειραιώς, ας συγχωνευθεί με την -πιο κεφαλαιακά ισχυρή- Εθνική Τράπεζα, και να τα βρει εκεί. “Δηλαδή να απολυθούν χιλιάδες υπάλληλοι και να κλείσουν τα μισά υποκαταστήματα;”, ρώτησα απορημένος. “Δεν βλέπω να έχετε άλλη επιλογή”, ήρθε η απάντηση».

Οταν ο Ερντογάν συνάντησε… τον Πίνατ

«Τον Απρίλιο του 2021 έφτασε στο Μέγαρο Μαξίμου ο Πίνατ, ο πρώτος επίσημος πρωθυπουργικός σκύλος. Ηταν, για εμάς, το παράπλευρο κέρδος του νέου πλαισίου για την ευζωία των ζώων συντροφιάς που προωθούσε η κυβέρνηση. “Η αλήθεια είναι ότι δεν τον διάλεξα εγώ, αλλά με διάλεξε εκείνος”, είχε πει ο Πρωθυπουργός μετά την πρώτη γνωριμία τους στο καταφύγιο της Φιλοζωικής Ενωσης Ηλιούπολης.

Οσοι έχετε κατοικίδιο ζώο, πιστεύω ότι καταλαβαίνετε. Τι κι αν η ημέρα που ξεκινούσε προμηνυόταν δύσκολη, γεμάτη προβλήματα που ζητούσαν λύση. Κάθε μέρα, πριν από την πρωινή σύσκεψη του στενού επιτελείου του Πρωθυπουργού, ο Πίνατ μάς καλωσόριζε κουνώντας την ουρά του με το παιχνίδι του στο στόμα. Κάθε επίσημος επισκέπτης στο Μαξίμου ήθελε να φωτογραφηθεί δίπλα του.

Υπήρχαν και τα απρόβλεπτα. Το γάβγισμά του κατά τη διάρκεια των κοινών δηλώσεων με τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας παραλίγο να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο.

Λίγο καιρό αργότερα, καθώς ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, έμπαινε στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Πίνατ βρισκόταν -όπως πάντα- στην είσοδο για να τον καλωσορίσει. Μία συνεργάτιδα του Πρωθυπουργού τού έδωσε μια λιχουδιά, προφανώς για να τον κρατήσει ήσυχο. Τότε ο Ερντογάν γύρισε και, αστειευόμενος, ρώτησε τον Πρωθυπουργό: “Είστε σίγουροι ότι τον έχετε ταΐσει;”

Ο Πίνατ μπήκε στη ζωή μας χάρη στον νόμο για την προστασία των ζώων συντροφιάς. Αυτό το νέο πλαίσιο προέβλεπε την υποχρεωτική στείρωση σκύλων και γατών, αλλά προσέφερε και ως εναλλακτική τη λήψη δείγματος DNA, ώστε οι απόγονοι να είναι ταυτοποιήσιμοι σε περίπτωση εγκατάλειψης. Περιλάμβανε επίσης τη δημιουργία ενός νέου ψηφιακού μητρώου, τη σαφή υποχρέωση των δήμων να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα αδέσποτα, και αυστηροποιούσε τις ποινές για κακοποίηση ζώων. Στη δημόσια διαβούλευση που προηγήθηκε, κατατέθηκαν 28.000 σχόλια - περισσότερα από οποιοδήποτε άλλο νομοσχέδιο της κυβέρνησης!

“Τι μας νοιάζει ένα νομοσχέδιο για τα ζώα συντροφιάς για την εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό;”, μπορεί να αναρωτηθεί ο αναγνώστης. Και όμως, η κακομεταχείριση των ζώων στην Ελλάδα αποτελούσε ένα μόνιμο σημείο κριτικής από τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα μας. Εδώ η Wall Street Journal, εν μέσω της κρίσης το 2011, είχε δημοσιεύσει άρθρο για τους “γαϊδάρους χωρίς δουλειά” ως σύμβολο της ελληνικής παρακμής».