Η πραγματική ιστορία του Ζορμπά, του βιβλίου που έκανε τον Καζαντζάκη γνωστό σε όλο τον κόσμο

Ο «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», είναι το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα της τελευταίας δημιουργικής περιόδου (1941-1957) του Νίκου Καζαντζάκη και το πιο επιτυχημένο. Με το έργο αυτό που γράφτηκε στη διετία 1941-1943, ο Καζαντζάκης κέρδισε το διεθνές αναγνωστικό κοινό και καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Ο Ζορμπάς δεν αποτελεί δημιούργημα της φαντασίας του Καζαντζάκη. Ήταν υπαρκτό πρόσωπο, φίλος και επιχειρηματικός συνεργάτης του. Καταγόταν από τη Μακεδονία, λεγόταν όμως  Γεώργιος Ζορμπάς και όχι Αλέξης.

Στον πρόλογο του μυθιστορήματος, ο Καζαντζάκης αναφέρει τον Ζορμπά ανάμεσα σε τέσσερα πρόσωπα, μαζί με τον Όμηρο, τον Μπερξόν και τον Νίτσε, που όπως είναι γνωστό τον επηρέασαν βαθύτατα. Στο έργο αυτό, ο Καζαντζάκης περιέγραψε και αφηγήθηκε  συγκεκριμένα πρόσωπα και γεγονότα. Το 1917, βρέθηκε ως επιχειρηματίας στον Πρατσοβά της Μάνης, με αρχιεργάτη το Ζορμπά, προσπαθώντας να οργανώσει την  εκμετάλλευση ενός λιγνιτωρυχείου. Το κεφάλαιο για την επιχείρηση αυτή, δόθηκε από τον θείο του Καζαντζάκη με σκοπό να ανοίξει αργότερα ένα δικηγορικό γραφείο.

 

Το γκρέμισμα όμως του εναέριου μεταφορέα που θα έφερνε την ξυλεία από το δάσος στο λιμάνι, σήμανε το τέλος της επιχειρηματικής δραστηριότητας του Καζαντζάκη και της συνεργασίας του με τον Ζορμπά. 

Ο «Ζορμπάς» είναι ένα στατικό κείμενο, χωρίς έντονη δράση. Υπάρχει ένας διαρκής διάλογος ανάμεσα στο Καζαντζάκη και τον Ζορμπά. Ουσιαστικά, υπάρχει ένα πρόσωπο, ο ίδιος ο συγγραφέας, που μιλά αλλάζοντας προσωπείο κατά περίσταση. Ο ίδιος ο μεγάλος Κρητικός συγγραφέας.



Γύρω από τον Καζαντζάκη και τον Ζορμπά κινείται ένας ολόκληρος κόσμος. Ωστόσο, η μόνη μορφή που είναι «ξεκάθαρη» και μερικές φορές φτάνει ως έξω στο προσκήνιο για να παίξει ένα επεισοδιακό ρόλο, είναι η «Μαντάμ Ορτάνς»,  η οποία πρωτοεμφανίζεται στο έργο του Παντελή Πρεβελάκη «Χρονικό μιας Πολιτείας»(1938), ωστόσο ο Καζαντζάκης την «αναβάθμισε» από σκιά, στο επίπεδο της ύπαρξης.

Τα βασικά θέματα που απασχολούν τον Καζαντζάκη και τον Ζορμπά, είναι ο Θεός και η ελευθερία. Ο «Ζορμπάς», είναι ένα έργο μεταφυσικό, στο οποίο ο άξεστος και παρορμητικός Ζορμπάς, διψά να μάθει για την προέλευση και τον προορισμό του ανθρώπου, ουσιαστικά δηλαδή για τον ίδιο τον Θεό.



Η πρώτη έκδοση του «Ζορμπά», έγινε το 1946, από τις εκδόσεις Δημητράκου. Το 1954, τιμήθηκε με το βραβείο «Prix du Meilleur Livre Etranger» στη Γαλλία. Το 1964, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Μιχάλη Κακογιάννη, με τίτλο «Zorba the Greek» («Αλέξης Ζορμπάς»). Βασικοί πρωταγωνιστές ήταν ο Άντονι Κουίν, ο Άλαν Μπέιτς, η Ειρήνη Παπά και ο Σωτήρης Μουστάκας. Τη μουσική της ταινίας που έγινε παγκόσμια γνωστή ως «συρτάκι»,  υπογράφει ο Μίκης Θεοδωράκης.




ΠΗΓΗ: «ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ», εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ , 2007