Χρ. Ι. Στεφανάδης

Ο Ναρκισσισμός στην ψυχολογία, είναι μια διαταραχή της προσωπικότητας που έχει να κάνει με την αλαζονική συμπεριφορά και την ανάγκη για ένα συνεχές θαυμασμό από τον περίγυρο.

Τα άτομα που πάσχουν από ναρκισσιστική διαταραχή, θεωρούν ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από άτομό τους. Είναι εγωκεντρικά, απαιτητικά και χειριστικά. Οι νάρκισσοι επιδιώκουν την άμεση φήμη και επιζητούν συνεχώς την προσοχή και τον θαυμασμό των άλλων… Όμως δεν πρέπει να μπερδεύουμε το ναρκισσισμό με τα άτομα που έχουν αυτοπεποίθηση. Τα άτομα με αυτοπεποίθηση έχουν την αίσθηση της ταπεινότητας, σε αντίθεση με τους νάρκισσους, που κατατρέχονται από αλαζονεία.

Θα πρέπει να επισημανθεί, ότι οι νάρκισσοι εάν αισθανθούν ότι κινδυνεύει η επίπλαστη εικόνα τους, μπορούν να γίνουν επιθετικοί. Η καθημερινότητα τους μπορεί να τους οδηγήσει σε μεγάλα ρίσκα και σε καταστροφικές αποφάσεις.

Αλλά πιά είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά ενός νάρκισσου;

-Ένας νάρκισσος ,αντιδρά στην κάθε κριτική με θυμό.
-Εκμεταλλεύεται τους άλλους για να πετύχει τους στόχους του.
-Υπερβάλλει για τα ταλέντα του και για τα κατορθώματα του.
-Απαιτεί ξεχωριστή και ευνοϊκή μεταχείριση από τους άλλους.
-Επιζητεί και θέλει να μονοπωλεί την προσοχή του περιβάλλοντος.

Τα αίτια για αυτή τη διαταραχή της προσωπικότητας είναι πολλά. Τα γονίδια φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο, αλλά κυρίως ρόλο παίζει το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο έχει μεγαλώσει το άτομο.

Εκτός όμως από τον συνήθη ναρκισσισμό, υπάρχει και ο “κακοήθης ναρκισσισμός”, που περιγράφει ο Όττο Κέρνμπεργκ, ένας καθηγητής ψυχιατρικής και ψυχαναλυτής στις ΗΠΑ. Στο βιβλίο του “Οριακές καταστάσεις και παθολογικός ναρκισσισμός”, περιγράφει τον παθολογικό και τον κακοήθη ναρκισσισμό. Δηλαδή την οριακή κατάσταση που αγγίζει τα όρια της ψυχοπαθολογίας και που αφορά άτομα, που όχι μόνο πάσχουν από ναρκισσισμό, αλλά προσπαθούν να απαξιώσουν άλλα άτομα για να στηρίξουν το εύθραυστο «Εγώ» τους…
Στην κατηγορία αυτή, δηλαδή του κακοήθους ναρκισσισμού, μπορούμε να κατατάξουμε άτομα από όλες τις κοινωνικές ομάδες, όπως π.χ. τον χώρο της επιστήμης, της πολιτικής και της τέχνης.

-Ένας επιστήμονας. Από μικρός χαρακτηριζόταν από το περιβάλλον του, ως “παιδί θαύμα”… Τελείωσε την ιατρική ως αριστούχος. Πήρε θέση στο διδακτικό προσωπικό περιφερικού πανεπιστημίου. Θεωρούσε όμως ότι τα προσόντα του, απαιτούν πολύ καλύτερη θέση και ότι ευτελίζεται ανάμεσα σε μετριότητες.… Μετανάστευσε σε γνωστό πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Πάντα πίστευε ότι υπερέχει από όλους τους συναδέλφους του και με αυτή την πεποίθηση, άρχισε , και συνεχίζει, να οικοδομεί το συγγραφικό και ερευνητικό του έργο, σε αιρετικές βάσεις. Δηλαδή ασκώντας συνήθως αρνητική κριτική στο έργο των άλλων… Αλλά πέρα από την επιστήμη του, επεκτείνεται και ασκεί αρνητική κριτική και σε θεσμικούς παράγοντες της πολιτικής ζωής της χώρας μας… Ακόμα και σήμερα , στην εποχή της πανδημίας, ασκεί αρνητική κριτική σε πλειοψηφικές απόψεις άλλων συναδέλφων του, προκαλώντας σύγχυση στην ταλανιζόμενη κοινωνία…Και προφανώς, έτσι, ενισχύει το “εύθραυστο Εγώ” του…

-Ένας πολιτικός. Δεν προέρχεται από πολιτική ή ακόμα και από αστική οικογένεια. Προβάλλει συνεχώς τις δυσκολίες που έχει συναντήσει στις σπουδές του και στην πολιτική του ανέλιξη σε νεαρή ηλικία . Επιζητεί συνεχώς τον θαυμασμό από το περιβάλλον του για τα κατορθώματά του. Αυτοπροβάλλεται, ως “παιδί του λαού”, που κατάφερε να διεμβολίσει ένα συμπαγές και νοσηρό πολιτικό κατεστημένο… Κατηγορεί συνεχώς τους πολιτικούς του αντιπάλους , τα “τζάκια”, για νεποτισμό, διαφθορά, διαπλοκή… Και προφανώς έτσι ,ενισχύει το “εύθραυστο Εγώ” του…

-Ένας καλλιτέχνης. Από την προσχολική ηλικία, όταν οι φίλοι του έπαιζαν στα πεζοδρόμια και στις αλάνες, εκείνος μάθαινε πιάνο… Η μητέρα του πίστευε και τον έπεισε με την πάροδο του χρόνου, ότι είναι παιδί-θαύμα… Έγινε σημαντικός συνθέτης, αλλά σε κάθε ευκαιρία μιλούσε υποτιμητικά για τους συναδέλφους του. Ήταν τόση η αυτοεικόνα του, που στα γενέθλιά του, έστελνε λουλούδια στην μητέρα του, ευχαριστώντας την που γέννησε μια μεγαλοφυία!... Και προφανώς έτσι, ενίσχυε το “εύθραυστο Εγώ” του…
Τα παραπάνω παραδείγματα είναι φανταστικά.

Ο “κακοήθης ναρκισσισμός” όμως , υπήρχε και υπάρχει στην κοινωνία.

Και ενώ ο απλός ναρκισσισμός, βλάπτει συνήθως μόνο το άτομο που πάσχει από αυτόν, ο “κακοήθης ναρκισσισμός”, αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την επιστήμη, την πολιτική, την τέχνη και γενικότερα την κοινωνία…

…Ο λαός μας, με την θυμοσοφία του, χωρίς ψυχαναλυτικές αναλύσεις και εμβαθύνσεις, περιγράφει ένα ανάλογο χαρακτήρα συμπολίτη μας:
“ …αυτός δεν κοιτάει να είναι καλά η δική του κατσίκα, αλλά προτιμά να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα του!...

…Ο σημερινός Πρόεδρος της Βουλής, ένας ευρύτατης μόρφωσης άνθρωπος και με το χιούμορ που συνοδεύει τους πολύ ευφυείς, σε μια προσωπική συζήτηση που είχαμε, μου περιέγραψε ένα, ακόμα πλέον …εξελιγμένο τύπο κακοήθους ναρκισσισμού : “ …αυτός, που θέλει να ψοφήσει ο γείτονας του, για να του πάρει την κατσίκα!!!...”
Αυτός είναι ο νάρκισσος “παντός καιρού” !

Τον βρίσκει κανείς σε κάθε χώρο, σε κάθε εποχή και σε κάθε κοινωνία.
Προσπαθεί να αναδειχθεί, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο και με κάθε εξουσία. Επειδή δεν διαθέτει ανταγωνιστικά προσόντα που απαιτεί η έντιμη άμιλλα, για να συναγωνισθεί αντιπάλους του στην ανέλιξη του, έχει αναπτύξει άλλες ικανότητες , όπως την κολακεία, την προσκόλληση στους εκάστοτε ισχυρούς, και το χειρότερο, την προσπάθεια εκμηδενισμού των αντιπάλων του με την συκοφαντία.
Ίσως αυτός ο τύπος, εκφράζει την πλέον επικίνδυνη κατηγορία του κακοήθους ναρκισσισμού….


* Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης
Είναι καθηγητής Καρδιολογίας