Παντελής Καψής

Άλλωστε η οπαδική βία είναι λίγο πολύ ίδια. Ξύλο με την αστυνομία, επιθέσεις σε οπαδούς άλλης ομάδας, φωτοβολίδες και επεισόδια στο γήπεδο. Προφανώς μετρά και η ιδεολογία.

Όταν ανήκεις στις λίγες αναρχικές ομάδες των χούλιγκαν, η αστυνομία είναι ο μεγάλος σου στόχος. Αλλά πάλι το να δηλώνεις ναζί και ρατσιστής δεν σε κάνει φίλο της αστυνομίας, συνήθως ισχύει το αντίθετο. Εννοώ συγκρούεσαι εξ ίσου δυναμικά μαζί της. Έτσι κι αλλιώς δεν είναι ποτέ σαφές πόσο μετρούν τα ιδεολογικά κριτήρια και πόσο τα οπαδικά.

Δεν ξέρω δηλαδή αν οι οπαδοί του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού θα συμμαχήσουν ποτέ, επειδή θα ανακαλύψουν ότι μοιράζονται τις ίδιες ιδεολογικές ανησυχίες. Φαντάζομαι πως όχι. Όπως πάλι σπάνια θα δούμε τους ρατσιστές οπαδούς μιας ομάδας να αποδοκιμάζουν το δικό τους μαύρο αστέρι. Συνήθως το αποθεώνουν. Με άλλα λόγια η ιδεολογία συνήθως υποτάσσεται στον οπαδισμό.

Κάποιοι βέβαια υποστηρίζουν ότι ανεξάρτητα από το τι λένε, η ίδια η πρακτική τους είναι ακροδεξιά: η λατρεία της ομάδας ως ένας οιονεί οπαδικός εθνικισμός και μαζί η υιοθέτηση της βίας για τη βία, η προβολή του τσαμπουκά ως μείζον χαρακτηριστικό της ύπαρξης τους. Αλλά πάλι αυτό μπορεί να δείχνει τις εκλεκτικές συγγένειες των άκρων.

Με όλα αυτά δεν θέλω να υποτιμήσω καθόλου τον ρόλο της ιδεολογίας στους χούλιγκαν. Και μόνο ότι αποτελούν εύφορο πεδίο στρατολόγησης (κυρίως) για την Ακροδεξιά είναι επαρκής λόγος εγρήγορσης. Και βέβαια η συμπεριφορά τους εκτός γηπέδων, αλλά και στο εσωτερικό των συνδέσμων τους, ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ιδεολογία τους. Απλώς η σχέση τους με την ιδεολογία είναι σύνθετη και επικαθορίζεται από πολλούς παράγοντες. Έχουν γραφεί πολλά από πιο ειδικούς και δεν θα είχα κάτι να προσθέσω.

Έχω την εντύπωση ωστόσο ότι ένα στοιχείο που έχει κάπως υποτιμηθεί στον θερμό διάλογο των ημερών, είναι η ίδια η αντιπαλότητα η οποία είναι εγγεγραμμένη στο DNA των ομαδικών συνδέσμων και ως ένα βαθμό μπορεί να ορίζει συμπεριφορές και ιδεολογικούς συμβολισμούς. Αντιπαλότητα προς τους θεσμούς του κράτους αλλά και προς τις άλλες ομάδες. Αν οι οπαδοί των μπλε για παράδειγμα, στήσουν έναν ναζιστικό σύνδεσμο, δύσκολα θα κάνουν το ίδιο οι πορτοκαλί.

Το πιθανότερο είναι να προσπαθήσουν να διαφοροποιηθούν υιοθετώντας την αντίθετη συνθηματολογία με τους ανάλογους συμβολισμούς. Στην περίπτωση των οπαδών της Δυναμό, η αντιπαλότητα προς την επίσημη ομάδα του (σερβικού) καθεστώτος, τον Ερυθρό Αστέρα, σε συνδυασμό με τον κροάτικο εθνικισμό και την ιστορία του, έκαναν ενδεχομένως αναπόφευκτο τον ακροδεξιό χαρακτήρα του συνδέσμου τους. Για να υιοθετήσουμε έναν όρο από την κοινωνική ανθρωπολογία, θα μπορούσαμε ίσως να μιλήσουμε για το φαινόμενο της «σχισμογένεσης» στον οπαδικό χώρο.

Τον αυτοπροσδιορισμό δηλαδή μιας κοινωνικής ομάδας και την υιοθέτηση στάσεων και συμπεριφορών σε αντίθεση με τους ανταγωνιστές τους. Στην κοινωνική ανθρωπολογία βέβαια ασχολούνται με τις πρωτόγονες κοινωνίες. Και ο οπαδικός ανταγωνισμός όμως έχει πολλά στοιχεία πρωτογονισμού.