Νίκος Φελέκης

«Ο άνθρωπος που στα 50 βλέπει τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο που τον έβλεπε στα 20, άφησε να πάνε χαμένα 30 χρόνια από τη ζωή του». Η ρήση είναι του παγκόσμιου θρύλου της πυγμαχίας Μοχάμεντ Αλι. Και φαίνεται πως ο Αλέξης Τσίπρας την ενστερνίζεται. Το άρθρο του στην «Καθημερινή της Κυριακής» με τίτλο «Ο κόσμος αλλάζει. Εμείς;», για αρκετούς -και όχι μόνο για τους συντρόφους του στην Κουμουνδούρου-, επισημοποιεί τη... δεξιά στροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Η αλήθεια πάντως, όπως τη μεταφέρουν και την επεξηγούν συνεργάτες του τέως πρωθυπουργού, είναι ότι στο κείμενο συμπυκνώνεται η στρατηγική του «ριζοσπαστικού ρεαλισμού», όπως ορίζει ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας τον αντιδεξιό δρόμο για την επιστροφή στη διακυβέρνηση της χώρας. Και σε κάθε περίπτωση δεν αποτελεί, λένε, δεξιά στροφή, αλλά μια «καλή και σύγχρονη προσέγγιση της πραγματικότητας».

Σύμφωνα με συνομιλητές του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η φράση που αποτυπώνει με μεγαλύτερη πιστότητα τη στροφή του στον πραγματισμό είναι αυτή για τη «μετατόπιση προς το Κέντρο». Και οπωσδήποτε, όπως συμπληρώνουν, η νέα στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ δεν σημαίνει «προσχώρηση στη Σοσιαλδημοκρατία», αφού γι’ αυτούς, αλλά και τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ η Σοσιαλδημοκρατία, όπως εκφράστηκε τα τελευταία 20 χρόνια, έχει πεθάνει. Ανεξαρτήτως του ποια περιγραφή είναι η πλέον εύστοχη, η καταφυγή στον Νορμπέρτο Μπόμπιο, για να αιτιολογηθεί η διάκριση Δεξιάς - Αριστεράς, δεν είναι πάντως και η πλέον κατάλληλη. Οχι επειδή το βιβλίο του Ιταλού διανοητή έχει γραφτεί πριν από τρεις δεκαετίες, αλλά γιατί ο Νίκος Μουζέλης, που είναι και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ, εάν ερωτάτο θα έλεγε στον Αλέξη ότι «η διάκριση Δεξιάς - Αριστεράς και οι αγώνες υπέρ ή κατά της ισότητας εντάσσονται σε ένα συγκεκριμένο, εξελισσόμενο μακροϊστορικό πλαίσιο» και ότι η μεθοδολογική προσέγγιση του Μπόμπιο είναι κυρίως φιλοσοφο-αναλυτική και λιγότερο ιστορικο-κοινωνιολογική. Ούτε και η αναγόρευση του Τζο Μπάιντεν σε... γκουρού των προοδευτικών δυνάμεων, ο οποίος μάλιστα φέρεται «αποφασισμένος να δώσει αποτελεσματική απάντηση στο θέμα των ανισοτήτων», όπως γράφει στο άρθρο του ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. «Είπαμε στροφή στο Κέντρο, στροφή στον ρεαλισμό, προοδευτική παράταξη και όχι αριστερό συνασπισμό, όμως μην τα ισοπεδώσουμε και όλα», μας λέει βουλευτής που ανήκει στην αριστερή μειοψηφία της Κουμουνδούρου. Και συμπληρώνει με μπόλικη δόση ειρωνείας: «Καλός ο γερο-Τζο, καλή και άγια η πρότασή του για την άρση των πατεντών στα εμβόλια κατά του COVID-19, αλλά, προς Θεού, δεν είναι και ο μακελάρης των πλουσίων και ο μπροστάρης του λαϊκού κινήματος». Βέβαια, ο Τσίπρας δεν αναφέρεται μόνο στις πατέντες, αλλά και στην ανάγκη να πληρώσουν, μέσω αυξημένης φορολογίας, οι πλούσιοι και όχι η μεσαία τάξη τις αυξανόμενες, λόγω της πανδημίας, κοινωνικές δαπάνες. Επίσης, για πρώτη φορά ξεκαθαρίζει με ενάργεια ότι η εναλλακτική στρατηγική της Αριστεράς στον νεοφιλελευθερισμό και τη Δεξιά θα πρέπει να στηριχθεί στις «διαφορετικές προτεραιότητες των δύο παρατάξεων για την πανδημία, τη λειτουργία του κράτους, την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, την υπεράσπιση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και την καταπολέμηση των νέων ανισοτήτων». Και φυσικά, στον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιηθούν τα κοινοτικά χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης για την «παραγωγική και τεχνολογική ανασυγκρότηση» συνδυαστικά με την «πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της κοινωνίας».

Διαφορετική οπτική

Η στροφή του Τσίπρα προς το Κέντρο και τον ρεαλισμό δεν φαίνεται μόνο από το περιεχόμενο του άρθρου του στην «Καθημερινή», ούτε από τα όσα είπε στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών για «το τέλος του κυρίαρχου υποδείγματος» και την ανάγκη «οι κυβερνήσεις και οι πολιτικές δυνάμεις να δουν διαφορετικά τα πράγματα και το μέλλον», αλλά και απ’ ό,τι λέει για την ένταξη, πριν από 40 χρόνια, της χώρας μας στην τότε ΕΟΚ. Ηταν, όπως αναφέρει σε άρθρο στο περιοδικό της Βουλής, μια επιλογή που «συνέβαλε στην εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών στην Ελλάδα μετά τη στρατιωτική δικτατορία, αναβάθμισε τη γεωπολιτική θέση και επέτρεψε να εξασφαλιστούν πολύ σημαντικοί οικονομικοί πόροι για την ανάπτυξη και τις υποδομές της χώρας σε μια περίοδο εντεινόμενης οικονομικής παγκοσμιοποίησης». «Μόνο “ζήτω ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και κάτω ο Ανδρέας Παπανδρέου!” δεν έγραψε», μας λέει ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ που δεν έχει ενταχθεί, όπως άλλοι, παλιοί του σύντροφοι, στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αντιμετωπίζει θετικά και τον Αλέξη και την πρόταση για διάλογο και προγραμματική συμφωνία της Χαριλάου Τρικούπη με την Κουμουνδούρου με στόχο την αναδιοργάνωση της Προοδευτικής Παράταξης.

Το σίγουρο είναι ότι εφεξής οι εκφράσεις «φτωχοποίηση», «ανθρωπιστική κρίση», «κοινωνική οργή» δύσκολα θα ξαναχρησιμοποιηθούν στη ρητορική της ηγεσίας της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Θα αντικατασταθούν από άλλες με μικρότερη ιδεολογική φόρτιση. Θα ακούμε για κοινωνική δυσφορία, όχι όμως για οργή. Θα ομιλούν για οικονομική και όχι για ανθρωπιστική κρίση, για νέες ανισότητες και όχι για φτωχοποίηση. Οι εκφράσεις που παραπέμπουν στο 2012-2015 διαγράφονται και αναζητούνται αυτές που μπορούν να ταυτίσουν τον ΣΥΡΙΖΑ με τη νέα εποχή.

Και κυρίως όσες κουμπώνουν και συνθηματικά με την απόφαση για οριστική εγκατάλειψη της κινηματικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς και την εγκαταβίωση του ΣΥΡΙΖΑ στον ευρύτερο χώρο των δημοκρατικών προοδευτικών δυνάμεων, οι οποίες ιστορικά και διαχρονικά αντιμάχονται τη Δεξιά και τον νεοφιλελευθερισμό. «Νέα εποχή, νέα καθήκοντα» είναι η φράση με την οποία η ηγεσία της Κουμουνδούρου δικαιολογεί τη στροφή προς τον κυβερνητικό πραγματισμό. Και, ως είθισται, όταν ένα κόμμα θέλει να αναπροσανατολίσει τις προτεραιότητες, τη στρατηγική και τη φυσιογνωμία του χωρίς να κατηγορηθεί, καταφεύγει στην επίθεση στον αντίπαλο. «Νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες του 1980, με ολίγη από Ρίγκαν και Θάτσερ», χαρακτηρίζει ο Τσίπρας την πολιτική της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Οι ιδιωτικοποιήσεις, οι αλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις στην εργασία, στην ασφάλιση, στην Παιδεία χαρακτηρίζονται «συνταγές που έχουν αποτύχει» και «δεν ανταποκρίνονται στα νέα δεδομένα που εισήγαγε η πανδημία», τα οποία «αλλάζουν άρδην τη θεώρηση για την πολιτική, την οικονομία, την κοινωνική συνοχή, τη ζωή και τη φύση στον πλανήτη Γη». Παλιός κοινοβουλευτικός με μακρά θητεία στην ανανεωτική Αριστερά δεν δίνει πάντως μεγάλη σημασία στην ιδεολογική λεκτική οξύτητα, λέγοντας ότι «όσο πιο μεγάλη είναι η πολιτική στροφή τόσο περισσότερο θα ακούς αφορισμούς και αναθέματα για τον νεοφιλελευθερισμό, τον Μητσοτάκη και την Ακροδεξιά, και τον Δημήτρη Τζανακόπουλο να ομιλεί για ανειρήνευτο ιδεολογικό, πολιτικό και ταξικό πόλεμο με την κυβέρνηση της Δεξιάς». Ο ίδιος έχει τη γνώμη ότι τα πάντα θα κριθούν στην οικονομία. Εκεί όμως ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει, αδιαμφισβήτητα, πλεονέκτημα, αφού τα χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ είναι πολλά, η ρευστότητα από την ΕΚΤ, τα κοινοτικά ταμεία και τις αγορές είναι μεγάλη, ενώ (τουλάχιστον;) μέχρι και το 2022 δεν υφίστανται οι δημοσιονομικοί περιορισμοί.

Το επόμενο στοίχημα

Κατά συνέπεια, ο Αλέξης Τσίπρας και οι σύντροφοί του μπορεί να χαράζουν τις νέες διαχωριστικές γραμμές και να ομνύουν στην ανάγκη για μια νέα αρχιτεκτονική της Ευρώπης, όμως η προοδευτική σύνθεση την οποία ονειρεύονται δεν μπορεί -υποστηρίζεται από παράγοντες του ΣΥΡΙΖΑ που διακρίνονται για τον ρεαλισμό και τη μετριοπάθειά τους- να επιτευχθεί χωρίς οικονομικό καύσιμο. Και αυτό βρίσκεται στα χέρια των συντηρητικών δυνάμεων και των κυβερνήσεων που ηγεμονεύουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Επίσης, όπως μας λέει πασοκογενής πρώην υπουργός, ο οποίος είναι μέλος και του Πολιτικού Συμβουλίου του ΣΥΡΙΖΑ, «το διακύβευμα για το επόμενο στοίχημα του Τσίπρα είναι να μετασχηματίσει το πλαστό δίλημμα “με τα κινήματα ή τη μεσαία τάξη” και να δώσει περιεχόμενο στο αίτημα για πολιτική αλλαγή». Είναι μια διαπίστωση με την οποία μπορεί να συμφωνούν οι περισσότεροι στην Κουμουνδούρου, αλλά ακόμη δεν έχει δοθεί η απάντηση στα τρία σκέλη που τη συνθέτουν: Με ποιους ανθρώπους, με ποια μέσα και ποιους πόρους. Ούτε φυσικά και με ποιες συμμαχίες, εγχώριες και ευρωπαϊκές. Καλές οι επαφές με τον Λέτα και τον Σπινέλι και η συμμετοχή, με την ιδιότητα του παρατηρητή, στους ευρωσοσιαλιστές, αλλά δεν αρκούν. Ενδεχομένως, πλησιάζει ο καιρός που η στροφή του Τσίπρα προς την Κεντροαριστερά και τον κυβερνητικό πραγματισμό πρέπει, λένε ορισμένοι, να ολοκληρωθεί αρχικά με προσχώρηση στο S&D, την Προοδευτική Συμμαχία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και στη συνέχεια με την ένταξη του ΣΥΡΙΖΑ στη Σοσιαλιστική Διεθνή, της οποίας, ως γνωστόν, ηγείται ο Γιώργος Παπανδρέου.

Τέλος, ο Τσίπρας επιχειρεί να δώσει στον ΣΥΡΙΖΑ και διακριτό σήμα στα θέματα διπλωματίας και εξωτερικής πολιτικής. Αυτός ήταν και ο λόγος που διατύπωσε την πρόταση εν όψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να συνδεθούν τα Ελληνοτουρκικά και οι διερευνητικές επαφές με την αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ενωση που επιθυμεί να έχει η Τουρκία με την Ε.Ε. Δηλαδή, αντί να αρχίσει η διερεύνηση-διαπραγμάτευση για αναθεώρηση της Τελωνειακής Ενωσης και όπου βγάλει, η Ελλάδα να προτείνει, όποτε αυτή κλείσει (μετά από 3-5 χρόνια κι αν), να ενεργοποιηθεί μόνο εάν η Τουρκία δεχτεί να προσφύγει μαζί με την Ελλάδα στη Χάγη για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αναμφίβολα είναι μια σοβαρή πρόταση, όχι πάντως «νέο Ελσίνκι», όπως θέλει να το ονοματίσει ο Γιώργος Κατρούγκαλος. Πέραν των Ελληνοτουρκικών, όμως, υπάρχει και το θέμα της Βόρειας Μακεδονίας, και ειδικότερα η ψήφιση από την Ελληνική Βουλή των τριών μνημονίων συνεργασίας. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποσχέθηκε στον Ζόραν Ζάεφ ότι σύντομα -οι πληροφορίες λένε ότι το αργότερο μέχρι το καλοκαίρι- θα ψηφιστούν, παρά τις διαφωνίες των δύο πρώην πρωθυπουργών και προέδρων της Ν.Δ., Αντώνη Σαμαρά και Κώστα Καραμανλή. Την ίδια διαβεβαίωση έδωσε και ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος επεσήμανε στον (Βορειο)Μακεδόνα πρωθυπουργό ότι κακώς τα Σκόπια δεν έχουν προχωρήσει στην αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων για τον Μέγα Αλέξανδρο και την Αρχαία Ελλάδα, ενώ τον προέτρεψε να επιμείνει στη σύγκληση του Ανώτατου Επιχειρηματικού Συμβουλίου μεταξύ των δύο χωρών.

Εκ παραλλήλου, πηγές από το περιβάλλον του τέως πρωθυπουργού διαβεβαιώνουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ να μην ψηφίσει τα τρία μνημόνια, αφού η Συμφωνία των Πρεσπών είναι δική του συμφωνία, για την οποία όχι μόνο είναι περήφανοι στην Κουμουνδούρου, αλλά και γιατί, όπως λένε οι... Πρεσπιείς του κόμματος, είναι και στο DNA της ανανεωτικής και ευρωπαϊκής Αριστεράς. Θα προκληθεί δε μεγάλη αναστάτωση στον ΣΥΡΙΖΑ σε περίπτωση που επιχειρηθεί, όπως θέλουν ορισμένοι αψίκοροι της Κουμουνδούρου, να συνδεθεί η υπερψήφιση των τριών μνημονίων με την επιμονή του προέδρου της Βουλής Κώστα Τασούλα να διατηρεί σε καραντίνα τη λειτουργία του Κοινοβουλίου, όταν όλες οι δραστηριότητες έχουν ανοίξει. «Το πρόβλημα το έχει ο Μητσοτάκης, δεν θα δώσουμε αφορμή -εγείροντας και συνδέοντας τα τρία μνημόνια με θέματα λειτουργίας της Βουλής- για να ξεστρατίσει η συζήτηση από τις Πρέσπες», μας λέει συνεργάτης του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης.