Γιώργος Μιχαηλίδης

Σε διαφορετικές εποχές, η αποτυχία των ηγετών των δύο μεγαλύτερων πυρηνικών δυνάμεων του πλανήτη, να συμφωνήσουν στον τερματισμό ενός καταστροφικού πολέμου στην Ευρώπη θα προκαλούσε απογοήτευση. Ωστόσο, τόσο για τους Ουκρανούς όσο και για τους Ευρωπαίους συμμάχους τους, η έλλειψη συμφωνίας συνοδεύτηκε από μια αίσθηση ανακούφισης. Διότι, όσο απεγνωσμένα κι αν θέλουν τον τερματισμό της αιματοχυσίας, ακόμη περισσότερο φοβούνταν ένα σενάριο όπου ο Τραμπ θα ενέδιδε στις εδαφικές αξιώσεις της Ρωσίας – υποχρεώνοντας τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να διαλέξει ανάμεσα στο να παραχωρήσει πάνω από το 20% της χώρας του ή να απορρίψει μια «ειρηνευτική» συμφωνία-δηλητήριο. Τελικά, ο κ. Ζελένσκι απέφυγε -προς το παρόν- αυτό το δίλημμα.

Ο Τραμπ αναχώρησε εσπευσμένα από την Αλάσκα χωρίς να αποσπάσει ούτε το βασικό πρώτο βήμα που επεδίωκε: μια προσωρινή εκεχειρία που θα άνοιγε τον δρόμο για περαιτέρω διαπραγματεύσεις. «Δεν θα είμαι χαρούμενος» είχε δηλώσει ο ίδιος πριν τη συνάντηση, αναφερόμενος σε αυτό ακριβώς το ενδεχόμενο. Καθώς οι δύο ηγέτες επιβιβάζονταν στα αεροπλάνα τους και έφευγαν προς αντίθετες κατευθύνσεις, ήταν ασαφές αν επρόκειτο για πλήρη αποτυχία ή αν απλώς απέκρυπταν κάποιο μυστικό πλαίσιο συμφωνίας. Ο Πούτιν διαβεβαίωσε δημοσίως πως «προχωρώντας σε αυτόν τον δρόμο μπορούμε να φτάσουμε –και όσο νωρίτερα τόσο το καλύτερο– σε ένα τέλος της σύγκρουσης στην Ουκρανία», χωρίς όμως να δώσει συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Ο Τραμπ ήταν εξίσου αόριστος: σε συνέντευξη στον Σον Χάννιτι του Fox News αμέσως μετά, έριξε πλέον το βάρος στον Ζελένσκι να πετύχει εκεχειρία, λέγοντας πως τώρα «εξαρτάται πραγματικά από τον πρόεδρο Ζελένσκι να το ολοκληρώσει» – χωρίς ωστόσο να παρουσιάσει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο ή πλαίσιο για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Τι σημαίνει λοιπόν το αποτέλεσμα (ή μη-αποτέλεσμα) της συνάντησης στην Αλάσκα; Ποιος κέρδισε τι από αυτό το διπλωματικό εγχείρημα; Η εικόνα που διαμορφώνεται την επόμενη μέρα προσφέρει ανάμικτα συναισθήματα: ένας εμφανώς ικανοποιημένος Πούτιν, ένας Τραμπ που επιμένει ότι υπήρξε «πρόοδος» παρά την έλλειψη ουσίας, και μια Ουκρανία που ανακουφίστηκε προσωρινά αλλά εξακολουθεί να ανησυχεί για το μέλλον.

Βλαντίμιρ Πούτιν: Επιστροφή στη διεθνή σκηνή χωρίς κόστος

Για τον Ρώσο πρόεδρο, η ίδια η πραγματοποίηση της συνόδου κορυφής αποτέλεσε στρατηγική νίκη. Η συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο με τον Αμερικανό πρόεδρο ισοδυναμεί με διπλωματικό θρίαμβο για τον Πούτιν, ο οποίος από την εισβολή του 2022 είχε απομονωθεί και αντιμετωπιζόταν ως διεθνής παρίας από τη Δύση. Σε μια συμβολική αλλά βαρυσήμαντη σκηνή, ο Πούτιν πάτησε αμερικανικό έδαφος για πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια, υποδεχόμενος με τιμές αρχηγού κράτους: κόκκινα χαλιά στην αεροπορική βάση, παρατεταγμένα μαχητικά F-22, ακόμη και μια βόλτα με τη λιμουζίνα του Τραμπ. Στην κοινή τους εμφάνιση, μάλιστα, ο Τραμπ του παραχώρησε τον λόγο πρώτος – μια ασυνήθιστη χειρονομία που επέτρεψε στον Πούτιν να δώσει το δικό του στίγμα για τη συνάντηση.

Το σημαντικότερο όμως για τον Πούτιν ήταν ότι πέτυχε όλα αυτά χωρίς να παραχωρήσει τίποτε το ουσιαστικό. Ο Πούτιν επανέλαβε τις μακροχρόνιες θέσεις του – ότι για να υπάρξει ειρήνη πρέπει να αντιμετωπιστούν οι «βασικές αιτίες» της σύγκρουσης, δηλαδή τα ζητήματα που η Μόσχα θεωρεί ως απειλές (υπονοώντας τη νατοϊκή επέκταση), και τόνισε πως η Ρωσία έχει τα δικά της εθνικά συμφέροντα.

Με άλλα λόγια, άφησε να εννοηθεί ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί μέχρις ότου ικανοποιηθούν πλήρως οι ρωσικοί όροι – θέση που εδώ και καιρό μεταφράζεται στην απαίτηση για μια ουδέτερη και αποστρατιωτικοποιημένη Ουκρανία υπό ρωσική επιρροή. Με λίγα λόγια, ο Πούτιν πήρε αυτό που ήθελε χωρίς αντάλλαγμα: χρόνο και διεθνή νομιμοποίηση.

Ντόναλντ Τραμπ: Φιλικό κλίμα, πολλά λόγια – αλλά χωρίς επίτευγμα

Για τον Αμερικανό πρόεδρο, η σύνοδος δεν απέφερε το απτό αποτέλεσμα που επιδίωκε. Ο Τραμπ προσήλθε στην Αλάσκα φιλοδοξώντας να επιτύχει μια εκεχειρία και να εδραιώσει την εικόνα του «ειρηνοποιού» και αριστού διαπραγματευτή, όμως τελικά έφυγε με άδεια χέρια ως προς τον βασικό στόχο. Το γεγονός ότι ούτε ο ίδιος ούτε ο Πούτιν δέχθηκαν ούτε μία ερώτηση στη συνέντευξη Τύπου κατέστησε σαφές ότι δεν υπήρχε ουσιαστικά τίποτα νέο για να παρουσιαστεί.

Αντί για ουσία, ο Τραμπ φάνηκε να επενδύει στο θεατρικό της προσέγγισης. Στην κάμερα αποκαλούσε με θέρμη τον Ρώσο πρόεδρο «Βλαντίμιρ», τον επαινούσε ως «σπουδαίο» και εξέφραζε την ικανοποίησή του για την προσωπική τους σχέση. Στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο, ο Τραμπ ενδεχομένως να πιστεύει ότι ωφελείται απλώς και μόνο που «έκανε κάτι που δεν μπόρεσε κανείς άλλος»: έφερε τον Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι έφυγε από την Αλάσκα χωρίς κανένα χειροπιαστό αποτέλεσμα που θα μπορούσε να επιδείξει.

Ένας ακόμη κίνδυνος για τον Τραμπ είναι η εντύπωση ότι προσέφερε στον Πούτιν ένα μεγάλο δώρο χωρίς αντάλλαγμα. Όπως σχολίασε ο πρώην σύμβουλος Ασφαλείας του, Τζον Μπόλτον, «ο Τραμπ δεν απέσπασε τίποτε, πέρα από την πιθανότητα περισσότερων συναντήσεων. Ο Πούτιν πέτυχε τα περισσότερα από όσα ήθελε, ενώ ο Τραμπ πέτυχε πολύ λίγα».

Ένας ξεκάθαρος νικητής;

Η σύντομη αυτή σύνοδος κορυφής –λιγότερο από τέσσερις ώρες συνομιλιών– δεν έδωσε στον κόσμο την πολυπόθητη ειρήνη. Δεν υπήρξε συμφωνία και έτσι ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται για τέταρτο χρόνο.

Σε τελική ανάλυση, αν θέσουμε το ερώτημα «ποιος κέρδισε τι;», η απάντηση σκιαγραφείται ξεκάθαρα: ο Πούτιν κέρδισε χρόνο, κύρος και διεθνή χώρο κινήσεων, ο Τραμπ κέρδισε μόνο φιλικά εύσημα από τον Πούτιν αλλά έχασε μια ευκαιρία διάκρισης, και η Ουκρανία κέρδισε προσωρινή προστασία από έναν κακό συμβιβασμό, αλλά όχι την ειρήνη.