Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Από την ανακοίνωση δασμών-σοκ και το συνακόλουθο μίνι κραχ στο χρηματιστήριο περάσαμε στο πάγωμα των αποφάσεων και φτάσαμε στις αναγγελίες αμοιβαίων συμφωνιών σε πολύ λογικότερο πλαίσιο, ακόμα και με την Κίνα, τον μεγάλο αντίπαλο των ΗΠΑ. Αλλά και στο πεδίο της διπλωματίας, οι συμφωνίες του Τραμπ με τη Σαουδική Αραβία και οι δηλώσεις του για τη Συρία και το Ιράν δείχνουν ότι δεν αποκλείεται να υπάρξουν και εκεί ανατροπές.

Εάν μάλιστα καταλήξουν ευνοϊκά και οι διαπραγματεύσεις για τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, ο Τραμπ θα μπορεί να επικαλεστεί επιτυχίες και να δικαιώσει όσους υποστηρίζουν ότι οι απότομες και απρόβλεπτες εναλλαγές προθέσεων που εκδηλώνει δεν δείχνουν έλλειψη συγκρότησης ή υπαναχώρηση, αλλά, αντιθέτως, σκόπιμη τακτική διαπραγμάτευσης που έχει στόχο να αυξήσει την αβεβαιότητα και το στρες της άλλης πλευράς προκειμένου να μειώσει τις αντιστάσεις της.

Στο επίκεντρο θα βρεθούν τώρα οι συζητήσεις των ΗΠΑ με την Ε.Ε., η οποία φαίνεται ότι είναι ανοιχτή σε αύξηση των εισαγωγών ενεργειακών αγαθών από τις ΗΠΑ, κυρίως υγροποιημένου φυσικού αερίου, καθώς και στρατιωτικού εξοπλισμού και ημιαγωγών, ενώ προτίθεται να διευκολύνει ευρωπαϊκές επενδύσεις στις ΗΠΑ, όπως ζητούν οι ίδιες.

Oμως στην κρίσιμη αυτή φάση, εν όψει της διαπραγμάτευσης, η αξιοπιστία της Κομισιόν (Ευρωπαϊκή Επιτροπή) υπονομεύεται από την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την απόκρυψη των SMS που αντάλλαξε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με τον επικεφαλής της αμερικανικής φαρμακευτικής Pfizer για τα εμβόλια.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η Κομισιόν δεν έπρεπε να αρνηθεί να παράσχει το περιεχόμενο των μηνυμάτων για τα εμβόλια στους δημοσιογράφους που τα ζήτησαν, φέρνοντας έτσι στο επίκεντρο το χρόνιο πρόβλημα διαφάνειας, λογοδοσίας και τελικά δημοκρατίας που σοβεί στους κόλπους της Κομισιόν και ευρύτερα στην Ε.Ε., ενώ δεν αποκλείεται να υποκρύπτονται και λάθος χειρισμοί στην υπόθεση των εμβολίων.

Τα τελευταία χρόνια η πρόεδρος της Κομισιόν εκμεταλλεύτηκε την απουσία ισχυρών ηγεσιών στα κράτη-μέλη και την έλλειψη πολιτικών πρωτοβουλιών, βγαίνοντας «μπροστά» με κάθε ευκαιρία και προωθώντας δικές της στρατηγικές, εν είδει «ηγέτιδας», υπερβαίνοντας τον κυρίως διαδικαστικό ρόλο που στην πραγματικότητα έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με αποστολή να παρουσιάζει εναλλακτικά σχέδια ή πρωτοβουλίες που θα συνθέτουν τις διαφορετικές απόψεις των κρατών-μελών και όχι να επιβάλει τη δική του ατζέντα ο εκάστοτε πρόεδρος.

Στην εποχή του Ζακ Ντελόρ η Κομισιόν όχι μόνο συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία της ενιαίας αγοράς, στην προώθηση της νομισματικής ένωσης και του ευρώ, αλλά ήταν και ένας μηχανισμός σύνθεσης μεταξύ των αντιτιθέμενων συμφερόντων των κρατών-μελών και εξισορρόπησης μεταξύ «μικρών» και «μεγάλων», Βορείων και Νοτίων.

Σήμερα, όμως, η ευρω-γραφειοκρατία είναι μια σκιά εκείνης της εποχής.

Ειδικά στο θέμα της Ουκρανίας, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπερθεμάτισε σε πολεμική ρητορική και στην επιβολή κυρώσεων ακόμα και σε σχέση με τις ΗΠΑ και την προηγούμενη κυβέρνηση. Είναι ενδεικτικό ότι οι επιλογές της για τις θέσεις επιτρόπων, με εκπροσώπους από τις χώρες της Βαλτικής για τα χαρτοφυλάκια της Εξωτερικής Πολιτικής, της Αμυνας και της Ασφάλειας (η Εσθονή Κάγια Κάλας, ο Λιθουανός Αντριου Κουμπίλιους και η Φινλανδή Χένα Βιρκούνεν, αντίστοιχα), αντανακλούν και σε κάποιον βαθμό «κλειδώνουν» την Κομισιόν στη σκληροπυρηνική γραμμή, η οποία είναι ασύμβατη με την εποχή του Ντόναλντ Τραμπ και τις επιδιώξεις που έχει εκφράσει μέχρι τώρα ο τελευταίος.

Στο θέμα των δασμών, οι διαπραγματεύσεις της Ε.Ε. με τις ΗΠΑ είναι πολλαπλά σημαντικές διότι στο εμπόριο η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι πλήρης και η ενιαία αγορά αποτελεί τη βάση όλου του οικοδομήματος. Δεν υπάρχει περιθώριο για αποκλίσεις ή ξεχωριστές διακρατικές συμφωνίες, όπως φαίνεται ότι προτιμά ο πρόεδρος Τραμπ, διότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε στην ουσία την αρχή του ξηλώματος ολόκληρου του ευρωπαϊκού θεσμικού οικοδομήματος.

Με αυτά τα δεδομένα, φαίνεται ότι το επόμενο διάστημα θα κριθεί όχι μόνο το εμπορικό θέμα των δασμών, αλλά ίσως τεθεί σε δοκιμασία και η συνοχή της Ε.Ε.