Τι είναι και τι θέλει το ΠΑΣΟΚ του 2023
Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος

Τι είναι και τι θέλει το ΠΑΣΟΚ του 2023

Η πρόσφατη εκλογική επανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, μετά από μια δεκαετία καταβαράθρωσης των ποσοστών του σε μονοψήφια νούμερα, έχει πυροδοτήσει μια μεγάλη συζήτηση για το μέλλον του

Το επί μια 30ετία κυρίαρχο κόμμα της μεταπολίτευσης είναι άραγε πάλι εδώ, “ενωμένο, δυνατό” για να μείνει ή η επιστροφή του είναι απλώς το παράπλευρο αποτέλεσμα της συντριβής του ΣΥΡΙΖΑ, και άρα έχει ευκαιριακό χαρακτήρα; Η συζήτηση συνδέεται ασφαλώς με τις ευρύτερες ανακατατάξεις στον χώρο της κεντροαριστεράς όπως αποτυπώθηκαν στις εκλογές της 21ης Μαϊου και απομένει να δούμε προφανώς με ποιον ακριβώς τρόπο θα επιβεβαιωθούν και στις κάλπες της 25ης του Ιουνίου.

Η ερώτηση ωστόσο παραμένει και είναι κρίσιμη για ιστορικούς και πολιτικούς λόγους, σε μια περίοδο όπου η διαφαινόμενη ηγεμονία του Κυριάκου Μητσοτάκη θα ασκήσει εξ αντικειμένου τεράστια πίεση στην άλλη πλευρά προκειμένου αυτή να αντιτείνει πειστική αντιπολίτευση.

Η ιστορία καταπίνει τα κυρίαρχα κόμματα κάθε εποχής

Επειδή ωστόσο αναφερόμαστε σε κυρίαρχα κόμματα, μιλώντας ιστορικά, η πρώτη σημαντική παρατήρηση είναι ότι δεν έχουμε στον 20ό αιώνα περιπτώσεις κομμάτων τα οποία να ηγεμόνευσαν σε μια ολόκληρη ιστορική περίοδο, και να κατάφεραν να επανακάμψουν αργότερα, όταν η περίοδος αυτή είχε πλέον παρέλθει και τα διακυβεύματα είχαν αλλάξει εντελώς. Αν πάρουμε το παράδειγμα του βενιζελικού κόμματος των Φιλελευθέρων το οποίο κυριάρχησε, ενίοτε με σαρωτικό τρόπο, στην πολιτική ζωή της χώρας από το 1910 και σε όλο τον μεσοπόλεμο, διαπιστώνουμε ότι η παρουσία του μεταπολεμικά υπήρξε μόνο σε ρόλο δευτεραγωνιστή στον χώρο του Κέντρου, παρόλο που φυσικά στελέχη του όπως ο Γεώργιος Παπανδρέου μπορεί να υπήρξαν πρωταγωνιστές στο υψηλό επίπεδο. Το ίδιο όμως το κόμμα αυτό είχε πλέον πάψει να εκφράζει πλειοψηφικά την ελληνική κοινωνία εφόσον το πολιτικό-κοινωνικό σχίσμα βενιζελικών – αντιβενιζελικών είχε πλέον ξεπεραστεί μεταπολεμικά.

Οι βαθιές αλλαγές της δεκαετίας του '40, ο πόλεμος, η Κατοχή και κυρίως ο Εμφύλιος είχαν μεταβάλει άρδην τις προκλήσεις που είχε να αντιμετωπίσει το ελληνικό κράτος. Οπότε θα άλλαζαν αναγκαστικά και οι πολιτικές παρατάξεις που θα αναλάμβαναν να εκφράσουν αυθεντικά αυτές τις μεγάλες μεταβολές. Τώρα θα ήταν άλλωστε το δίπολο εθνικόφρονες – κομμουνιστές/συνοδοιπόροι που θα κανοναρχούσε τις βασικές διαιρετικές τομές στο πολιτικό επίπεδο, κι έτσι οι παλιοί πολιτικοί πρωταγωνιστές θα περιθωριοποιούνταν σταδιακά από την ίδια την δυναμική αυτής της νέας πραγματικότητας.

Κατ' αυτόν τον τρόπο, ο χώρος της δεξιάς εθνικοφροσύνης θα καλύπτονταν από το κόμμα του στρατάρχη Παπάγου και κατόπιν της ΕΡΕ του Καραμανλή ενώ το Κέντρο θα συσπειρώνονταν, μετά από μεγάλες παλινωδίες και εσωτερικές έριδες, στο ευρύτερο σχήμα της Ένωσης Κέντρου το οποίο φιλοδοξούσε να τραβήξει ψηφοφόρους και από τον χώρο της νομιμόφρονος Αριστεράς (ΕΔΑ). Παρότι τα ίδια υπήρξαν ωστόσο τα δύο κυρίαρχα κόμματα της μετεμφυλιακής περιόδου, ούτε η ΕΡΕ, ούτε πολύ περισσότερο η Ένωση Κέντρου θα κατάφερναν να συνεχίσουν αυτή την παράδοση μεταπολιτευτικά. Μετά την πτώση της επταετούς δικτατορίας και γενικώς μετά από 30 χρόνια καχεκτικής και υπό επιτήρηση δημοκρατίας, η πρόκληση της θεμελίωσης μιας πραγματικής και στέρεης δημοκρατίας αλλά και το στοίχημα της αποκατάστασης της κοινωνικής συμφιλίωσης και δικαιοσύνης απαιτούσε νέες πολιτικές φωνές για να τους δώσουν σχήμα.

Η ίδρυση της Νέας Δημοκρατίας ενός σαφώς μεταμορφωμένου Καραμανλή που μετά το 1974 είχε πλήρη συνείδηση της μεγάλης αυτής πολιτικής πρόκλησης αλλά και του ΠΑΣΟΚ ενός πιο ριζοσπαστικοποιημένου Ανδρέα Παπανδρέου θα αναλάμβαναν να μετασχηματίσουν τις παλιές παρατάξεις της προδικτατορικής εποχής, με νέους όρους και στόχους. Ιδίως το ΠΑΣΟΚ, αφού πρώτα στη δεκαετία του '70 θα χρησιμοποιούσε τα παλιά στελέχη και την παράδοση της Ένωσης Κέντρου για να εδραιωθεί, εν συνεχεία θα “κατάπινε” ό,τι είχε απομείνει από το κόμμα αυτό, ηγεμονεύοντας όχι μόνο στον αντίστοιχο χώρο αλλά και σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα. Η ηγεμονία αυτή θα τερματιζόταν, με την σειρά της, όταν και πάλι θα άλλαζαν οι πολιτικό-κοινωνικές προϋποθέσεις που την τροφοδοτούσαν ως τότε.

Η υπαγωγή της χώρας στα μνημόνια και το τέλος του οικονομικού λαϊκισμού και των πελατειακών πρακτικών που είχαν εξασφαλίσει επί τρεις δεκαετίες στο ΠΑΣΟΚ αυτή την κυριαρχική θέση, συνοδεύτηκε και από την παραδειγματική του εκλογική τιμωρία. Ο νέος κυρίαρχος θα ήταν εκείνος που ερχόταν ως ο βασικός εκφραστής της αντιμνημονιακής Ελλάδας. Ο εθνολαϊκισμός του ΣΥΡΙΖΑ που υπόσχονταν (με το μαγικό τρόπο του ενός νόμου και του ενός άρθρου) την επιστροφή στον προμνημονιακό “παράδεισο” του λεφτόδεντρου κατάφερε έτσι να εισπράξει για λογαριασμό του όλη την οργή του πασοκικού κόσμου ο οποίος αισθάνονταν ότι είχε προδοθεί από τους παλιούς του ευεργέτες.

Κλείσιμο
Όταν ωστόσο η οργή αυτή θα εξαντλούνταν και θα αποκαλύπτονταν η εξαπάτηση των “Αγανακτισμένων” κατά την διάρκεια της απογοητευτικής κυβερνητικής θητείας των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, σημαντική μερίδα του κόσμου αυτού θα άρχιζε να συνειδητοποιεί ότι ο αντισυστημισμός δεν αποτελεί πλέον απάντηση στα προβλήματα. Άλλωστε όχι μόνο θα είχε ξεκινήσει η οικονομική ανάκαμψη της χώρας επί διακυβέρνησης Μητσοτάκη αλλά θα είχαν αλλάξει άρδην και οι προκλήσεις, σε μια εποχή όπου οι παγκόσμιες κρίσεις διαδέχονταν πλέον η μία την άλλη.

Έτσι, την ξαφνική και ιλλιγγιώδη εκτόξευση του ΣΥΡΙΖΑ το 2012 θα ακολουθούσε, μια δεκαετία μετά, η εκκωφαντική πτώση του, χάνοντας πάνω από το ένα τρίτο της δύναμής του στις περασμένες εκλογές.

Αντιγράφοντας τον ερασιτεχνισμό του ΣΥΡΙΖΑ

Αυτή την συγκυρία ήταν λοιπόν που θα αξιοποιούσε το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΝ προκειμένου να επαναπατρίσει μέρος των παλιών του ψηφοφόρων, έχοντας έτσι κι αλλιώς με το μέρος του την δυναμική των πραγμάτων μετά και την πρόσφατη αλλαγή της ηγεσίας του και την ανάληψη της αρχηγίας από ένα νέο πρόσωπο, που πάντα λειτουργεί ενισχυτικά για ένα κόμμα.

Τι έχει ωστόσο να προτείνει σήμερα το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ που με βάση την διακηρυγμένη του φιλοδοξία, θέλει να διεκδικεί τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης; Η αλήθεια είναι ότι σε αυτό το θέμα μοιάζει με το ΣΥΡΙΖΑ. Το μεγαλύτερο κόμμα της Αριστεράς δεν βάσισε την άνοδό του στην εξουσία σε κάποιο καλά επεξεργασμένο πολιτικό πρόγραμμα ούτε σε κάποια ευφυή στρατηγική, που έκρυβε πίσω της δουλειά και σχέδιο.

Το μόνο σχέδιο που κατέθεσε ήταν το Πρόγραμμα Θεσσαλονίκης το 2014, ένα ανερμάτιστο και ανεφάρμοστο σχέδιο που θα οδηγούσε στην Δραχμή αν ποτέ εφαρμοζόταν στην πράξη. Το μόνο που έκανε ήταν στην ουσία να καβαλήσει το κύμα της αντιμνημονιακής αγανάκτησης, το οποίο μπορεί μεν να του έδωσε την εξουσία ευκαιριακά αλλά δεν μπορούσε να του εγγυηθεί και την μακροημέρευση σε αυτήν. Μόλις η συγκυρία άλλαξε και η χώρα άρχισε να αφήνει πίσω της την οικονομική κρίση, ο ΣΥΡΙΖΑ έπαψε να έχει σοβαρό λόγο ύπαρξης.

Παρόμοιος κίνδυνος παραμονεύει και για το ΠΑΣΟΚ σήμερα. Με ένα ελλιπώς επεξεργασμένο πρόγραμμα και με στρατηγική της οποίας ο ερασιτεχνισμός αναδείχτηκε σε όλη του τη γύμνια προεκλογικά όταν πρότεινε για πρωθυπουργό τον “άγνωστο Χ”, μπορεί μεν να καταφέρει να αυξήσει λίγο τα ποσοστά και τους βουλευτές του αλλά δεν θα καταφέρει ποτέ να καταθέσει πειστική πρόταση εξουσίας.

Απέναντι σε έναν κόσμο που οι κρίσεις θα είναι στο εξής κανονικότητα και όπου η πολιτική θα καλείται να επεξεργάζεται λύσεις αποτελεσματικής διαχείρισής τους, κανένα κόμμα που περιφέρει στρογγυλές αοριστίες και αβαθή συνθήματα δεν θα μπορέσει να επιβιώσει για πολύ. Πόσο μάλλον, ένα κόμμα που φέρει έτσι κι αλλιώς το ιστορικό βάρος μιας εποχής που έχει πια παρέλθει και υπάρχει μόνο ως νοσταλγία για ψηφοφόρους μιας άλλης Ελλάδας.

Αν ισχύει όμως η παραδοχή του Γκράμσι ότι το πολιτικό κόμμα είναι ο συλλογικός διανοούμενος της κάθε εποχής, τότε επείγει για το ΠΑΣΟΚ μια σοβαρότερη προσέγγιση στο επίπεδο των προγραμματικών του θέσεων. Κυρίως, θα πρέπει να εξηγήσει πειστικά ποια είναι η Ελλάδα που φαντασιώνεται για το 2030. Διότι η πολιτική αφορά πάντα το μέλλον, και ελάχιστα το νοσταλγικό παρελθόν.




*Ο Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος είναι Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και Αντιπρόεδρος του Παρατηρητηρίου για τη Διδασκαλία της Ιστορίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης
Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Ειδήσεις Δημοφιλή Σχολιασμένα
δειτε ολες τις ειδησεις

Δείτε Επίσης

Συνεχίζοντας σε αυτό τον ιστότοπο αποδέχεστε την χρήση των cookies στη συσκευή σας όπως περιγράφεται στην πολιτική cookies

Μάθετε περισσότερα εδώ

Αποδοχή