FT: Ο πλανήτης έχει επιτέλους τη Γερμανία που πάντα ήθελε

Η ερώτηση που έθεταν κάποτε όλοι για τη Γερμανία ήταν αν είναι, ή αν μπορεί ποτέ να γίνει, μια «κανονική» χώρα. Ηταν καταδικασμένη να είναι διαφορετική από άλλες οικονομικά ανεπτυγμένες, φιλελεύθερες και δημοκρατικές χώρες λόγω της καθυστερημένης συγκρότησής της ως εθνικού κράτους (το 1871) και της βίαιης ιστορίας της κατά τον 20ό αιώνα;

Χάρις στους πολιτικούς ηγέτες της Γερμανίας, αλλά και στη γερμανική κοινωνία ως σύνολο, αυτές οι ερωτήσεις ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Ακούγονται ασφαλώς επικρίσεις, τόσο μέσα από τη Γερμανία όσο και από το εξωτερικό, για το γεγονός ότι στην κρίση της ευρωζώνης η σύγχρονη Γερμανία είναι πολύ προσεκτική, πολύ επιφυλακτική, πολύ άτολμη. Η εικόνα όμως μιας χώρας με πολιτικά ανεύθυνους διανοούμενους και επιθετικούς ηγέτες που θέλει να καταστρέψει την ίδια και τον εαυτό της έχει πλέον οριστικά ξεπεραστεί.

Κι όμως, γράφει ο Τόνι Μπάρμπερ, η χώρα αυτή είναι πράγματι μια ειδική περίπτωση, αν και για διαφορετικούς λόγους από εκείνους που επικαλέστηκαν ιστορικοί σαν τον Φριτς Φίσερ, τον Α.Τ.Π. Τέιλορ και τον Χανς-Ούλριχ Βέλερ. Εκείνοι επισήμαναν ότι η Γερμανία έσπειρε τον όλεθρο λόγω μιας στρεβλής διαδικασίας βιομηχανικού, πολιτικού και κοινωνικού εκσυγχρονισμού που δεν είχε καμιά σχέση με την αντίστοιχη διαδικασία στη Βρετανία, τη Γαλλία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα, η Γερμανία είναι μια ειδική περίπτωση λόγω της πολιτικής της μετριοπάθειας και ωριμότητας, της σταθερότητας του αποκεντρωμένου κυβερνητικού της συστήματος, της δύναμης των δημοκρατικών της θεσμών και της εύρωστης οικονομίας της.

Πριν από την ενοποίηση του 1990, είχαν πει για τη Δυτική Γερμανία ότι τα σημαντικότερα επιτεύγματά της ήταν η οικονομική ευημερία και το σταθερό της νόμισμα. Αν και νεαρή δημοκρατία, ήταν ένας σχεδόν αόρατος πρωταγωνιστής της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκηνής. Με τα σημερινά δεδομένα, όμως, πρέπει να αλλάξουμε την οπτική μας γωνία για να κατανοήσουμε τις πραγματικές δυνάμεις της χώρας.

Η Γερμανία είναι χωρίς αμφιβολία η ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης. Οι βιομηχανικές της δυνατότητες και οι εξαγωγικές της επιτυχίες είναι μοναδικές και η ανεργία είναι μόλις 5,3%, η μικρότερη ύστερα από εκείνη της Αυστρίας στην ευρωζώνη. Ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός όμως θα έχει να αντιμετωπίσει οικονομικές προκλήσεις. Οι χαμηλές επενδύσεις στις υποδομές εξηγούν τον μικρό ρυθμό ανάπτυξης. Χρειάζεται μεγαλύτερος ανταγωνισμός για να ενεργοποιηθεί ο αναποτελεσματικός τομέας των υπηρεσιών. Οσο η γενιά των baby boomers αποσύρεται, και οι νέοι και μετανάστες που εισέρχονται στην αγορά εργασίας δεν ενισχύονται, οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίζουν έλλειψη εργατικής δύναμης.

Από την άλλη πλευρά, η Γερμανία μετά την ενοποίηση έχει εξελιχθεί σε ένα πρότυπο υπεύθυνης δημοκρατικής διακυβέρνησης. Στις επόμενες ευρωεκλογές, είναι πολύ πιθανό ένα μέρος των ψηφοφόρων να επιλέξει λαϊκιστικά, ρατσιστικά, αντισυστημικά ή αντιευρωπαϊκά κόμματα. Αυτό θα γίνει στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Ολλανδία και τη Βρετανία - αλλά όχι στη Γερμανία. Η χώρα αυτή δεν έχει ένα σημαντικό ακροδεξιό ή αντιευρωπαϊκό κίνημα. Είναι αλήθεια ότι η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» πήγε πολύ καλά στις χθεσινές εκλογές, και πάλι όμως αποτελεί μια μικρή δύναμη για τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η απουσία εξτρεμισμού συνοδεύεται από ένα αμερικανικού τύπου ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης, όπου τα 16 κρατίδια διατηρούν σημαντική εξουσία. Υπάρχουν επίσης δύο κοινοβουλευτικά σώματα και ένα συνταγματικό δικαστήριο που ελέγχουν την εκτελεστική εξουσία. Αυτό σημαίνει ότι σε μια κρίση οι γερμανοί ηγέτες δεν μπορούν να λαμβάνουν βεβιασμένες αποφάσεις. Πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το κοινοβούλιο, την κοινή γνώμη και το Δικαστήριο.

Αυτοί που κατηγορούν την Ανγκελα Μέρκελ ότι παίζει βιολί ενώ η ευρωζώνη καίγεται ξεχνούν κάτι. Οι Αμερικανοί και Βρετανοί ήταν εκείνοι που μετά το 1945 επέμεναν να συγκροτηθεί στη Γερμανία ένα σύστημα ελέγχων ώστε να αποφευχθεί η επανεμφάνιση ενός συγκεντρωτικού «πρωσικού» αυταρχισμού. Εκαναν λάθος; Ασφαλώς όχι. Η σημερινή δημοκρατία, τονίζει ο Μπάρμπερ, είναι η πιο επιτυχημένη, πιο σταθερή και λιγότερο απειλητική Γερμανία όλων των εποχών κι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο σύστημα που επέβαλαν οι Σύμμαχοι. Πριν από εξήντα ή εβδομήντα χρόνια, ο κόσμος θα είχε πέσει στα γόνατα και θα προσευχόταν για μια Γερμανία σαν τη σημερινή.

Μένει το μέλλον της ίδιας της Μέρκελ. Θριαμβεύτρια των χθεσινών εκλογών, θα είναι καγκελάριος και για τρίτη θητεία. Θα παραμείνει άραγε στη θέση της μέχρι το 2017 ή θα αποχωρήσει νωρίτερα; Αργά ή γρήγορα θα υπάρξει και στο Βερολίνο μια ατμόσφαιρα «τέλους εποχής». Το ερώτημα είναι αν η καγκελάριος θα προλάβει να αναλάβει ως τότε μια πρωτοβουλία για τον ανασχεδιασμό και την ενίσχυση της ευρωζώνης.