«Μπλόκο» από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο στο ιταλικό μοντέλο ασφαλών χωρών για χορήγηση ασύλου

Με μία επίθεση αντέδρασε η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι στην απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), η οποία αυστηροποιεί τους όρους υπό τους οποίους τα κράτη-μέλη μπορούν να απορρίπτουν αιτήματα ασύλου.

Το ΔΕΕ έκρινε ότι οι χώρες της ΕΕ μπορούν να καταρτίζουν εθνικές λίστες «ασφαλών τρίτων χωρών» μόνο εφόσον αιτιολογούν πλήρως τις σχετικές εκτιμήσεις τους, βασιζόμενες σε δημόσια προσβάσιμες πηγές. Μια χώρα μπορεί να χαρακτηριστεί ασφαλής για επιστροφή μόνο εάν «ολόκληρος ο πληθυσμός απολαμβάνει προστασίας σε όλη την επικράτειά της» αναφέρει χαρακτηριστικά η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Μελόνι χαρακτήρισε την απόφαση «έκπληξη» και έκανε λόγο για απόπειρα διεύρυνσης των εξουσιών των Ευρωπαίων δικαστών. «Για άλλη μια φορά, η δικαστική εξουσία - αυτή τη φορά σε ευρωπαϊκό επίπεδο -επιχειρεί να εισχωρήσει σε αρμοδιότητες που δεν της ανήκουν, παραμερίζοντας τις πολιτικές ευθύνες», δήλωσε.

Η υπόθεση ξεκίνησε έπειτα από προσφυγή δύο υπηκόων Μπαγκλαντές, οι οποίοι διασώθηκαν στη θάλασσα και μεταφέρθηκαν σε ιταλικό κέντρο κράτησης στην Αλβανία. Αμφισβήτησαν την απόρριψη του αιτήματος ασύλου τους, υποστηρίζοντας ότι η πατρίδα τους δεν είναι ασφαλής, σε αντίθεση με την ένταξή της στη σχετική ιταλική λίστα.

Η απόφαση επηρεάζει ευθέως το λεγόμενο «μοντέλο Αλβανίας» της Ιταλίας. Το 2023, η Μελόνι είχε συνάψει συμφωνία με τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα για τη μεταφορά και την επεξεργασία αιτήσεων ασύλου έως και 30.000 μεταναστών ετησίως σε δύο δομές που χτίζονται στην χώρα.

Το σχέδιο όμως έχει προσκρούσει επανειλημμένα σε εμπόδια από την ιταλική Δικαιοσύνη. Δικαστές αρνήθηκαν να επικυρώσουν την κράτηση των πρώτων τριών ομάδων αιτούντων που μεταφέρθηκαν στην Αλβανία, επικαλούμενοι παλαιότερη απόφαση του ΔΕΕ - του Οκτωβρίου 2024 - σύμφωνα με την οποία τα κριτήρια ασφάλειας μιας τρίτης χώρας πρέπει να ισχύουν σε όλη την επικράτειά της. Στις συγκεκριμένες περιπτώσεις, το Μπαγκλαντές και η Αίγυπτος δεν κρίθηκαν πλήρως ασφαλείς.

Σε μια προσπάθεια να παρακάμψει το νομικό κώλυμα, η ιταλική κυβέρνηση εξέδωσε διάταγμα τον Δεκέμβριο, εντάσσοντας 19 χώρες - μεταξύ των οποίων το Μπαγκλαντές και η Αίγυπτος - στις «ασφαλείς» για επιστροφή.

Ωστόσο, Ιταλοί δικαστές - με τους οποίους η Μελόνι βρίσκεται σε χρόνια αντιπαράθεση - προσέφυγαν στο ΔΕΕ ζητώντας διευκρινίσεις για το πώς ορίζεται η ασφάλεια μιας χώρας και αν το ενωσιακό δίκαιο υπερισχύει του εθνικού σε περίπτωση σύγκρουσης.

Η Μελόνι δεσμεύτηκε ότι η Ιταλία θα εξετάσει κάθε διαθέσιμο τεχνικό και νομικό μέσο, ενόψει της εφαρμογής του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης της ΕΕ σε δέκα μήνες από σήμερα.