BBC: Γιατί ζαρώνουν τα δάχτυλά μας στο νερό και τι αποκαλύπτει αυτό για την υγεία μας

Τα δάχτυλά μας ζαρώνουν κάθε φορά που περνάμε λίγα λεπτά σε μπανιέρα ή πισίνα — ένα γνώριμο και μάλλον αδιάφορο φαινόμενο.

Ωστόσο, πίσω από αυτό το φαινομενικά αθώο φαινόμενο όπως αναφέρει το BBC, κρύβεται μια σύνθετη νευρολογική διεργασία που, όπως αποκαλύπτουν επιστήμονες, μπορεί να αποτελεί τόσο προϊόν της εξέλιξης όσο και διαγνωστικό εργαλείο για την υγεία.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, το «ζάρωμα» δεν προκαλείται από την απορρόφηση νερού μέσω ώσμωσης, όπως πιστευόταν παλιότερα. Αντίθετα, ελέγχεται από το νευρικό σύστημα. Όταν τα δάχτυλα βυθίζονται στο νερό, ανοίγουν οι ιδρωτοποιοί αδένες και αλλάζει η ισορροπία των αλάτων στο δέρμα, με αποτέλεσμα τη σύσπαση των αγγείων και την πτώση της ροής αίματος, κάτι που «τραβά» το δέρμα, προκαλώντας τις χαρακτηριστικές ρυτίδες.

Γιατί όμως συμβαίνει;

Πειράματα με βρεγμένα και ζαρωμένα χέρια δείχνουν ότι το ζάρωμα αυξάνει την τριβή και βελτιώνει το κράτημα σε υγρά αντικείμενα, λειτουργώντας όπως τα αυλάκια στα λάστιχα αυτοκινήτων.

Οι ειδικοί εικάζουν ότι η ικανότητα αυτή εξελίχθηκε για να βοηθά στην κίνηση σε βρεγμένα εδάφη ή στο μάζεμα τροφής, όπως όστρακα ή φυτά. Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα με ζαρωμένα δάχτυλα μεταφέρουν βρεγμένα αντικείμενα 12% ταχύτερα απ’ όσους έχουν απλώς βρεγμένα δάχτυλα χωρίς ρυτίδες.

Τι αποκαλύπτουν για την υγεία μας

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο όμως είναι ότι η ταχύτητα και η συμμετρία με την οποία ζαρώνουν τα δάχτυλα μπορεί να λειτουργήσει ως ένδειξη για σοβαρές παθήσεις:

• Διαβήτης τύπου 2: άτομα με την ασθένεια παρουσιάζουν μειωμένο ζάρωμα.

• Κυστική ίνωση: παρατηρείται υπερβολικό ζάρωμα στις παλάμες.

• Καρδιακή ανεπάρκεια: μειωμένο ζάρωμα λόγω δυσλειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

• Πάρκινσον: ασύμμετρο ζάρωμα μεταξύ των χεριών μπορεί να αποτελέσει πρώιμο νευρολογικό σημάδι.

Επιπλέον, δερματικές παθήσεις όπως η ψωρίαση και η λεύκη επιβραδύνουν τη διαδικασία. Μάλιστα, το τεστ του «νερού» χρησιμοποιείται πλέον σε ορισμένες περιπτώσεις για τη διάγνωση βλαβών στο νευρικό σύστημα.

Ορισμένοι επιστήμονες έχουν υποθέσει ότι οι ρυτίδες στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών μας λειτουργούν όπως τα πέλματα των ελαστικών ή οι σόλες των παπουτσιών. Τα κανάλια που δημιουργούνται από τις ρυτίδες βοηθούν στην απομάκρυνση του νερού από το σημείο επαφής μεταξύ των δακτύλων και ενός αντικειμένου.

Αυτό υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν εξελίξει τις ρυτίδες στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών σε κάποιο σημείο του παρελθόντος, για να μπορούν να πιάσουν καλύτερα τα βρεγμένα αντικείμενα και τις επιφάνειες.

«Δεδομένου ότι φαίνεται να προσφέρει καλύτερη πρόσφυση κάτω από το νερό, θα υποθέσω ότι έχει να κάνει είτε με την κίνηση σε πολύ υγρές συνθήκες είτε, ενδεχομένως, με το χειρισμό αντικειμένων κάτω από το νερό», λέει ο Tom Smulders, εξελικτικός νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Newcastle, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης του 2013. Θα μπορούσε να έχει δώσει στους προγόνους μας ένα σημαντικό πλεονέκτημα όταν έπρεπε, για παράδειγμα, να περπατήσουν πάνω σε βρεγμένα βράχια ή να πιάσουν κλαδιά. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να μας βοήθησε όταν πιάναμε ή ψάχναμε για τροφή, όπως οστρακοειδή.

«Το δεύτερο θα σήμαινε ότι είναι μοναδικό στους ανθρώπους, ενώ αν ισχύει το πρώτο, θα περιμέναμε να συμβαίνει και σε άλλα πρωτεύοντα», λέει ο Smulders. Το ζάρωμα των δακτύλων δεν έχει παρατηρηθεί ακόμη στους πιο κοντινούς μας συγγενείς στον κόσμο των πρωτευόντων, όπως οι χιμπατζήδες, αλλά τα δάχτυλα των ιαπωνικών μακάκων, που είναι γνωστό ότι κάνουν μακρά μπάνια σε ζεστό νερό, έχουν παρατηρηθεί να ζαρώνουν επίσης μετά την εμβάπτισή τους στο νερό. Ωστόσο, η έλλειψη στοιχείων σε άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά δεν σημαίνει ότι δεν συμβαίνει, αλλά απλώς ότι κανείς δεν έχει παρατηρήσει αρκετά προσεκτικά, λέει ο Smulders. «Δεν γνωρίζουμε ακόμα την απάντηση σε αυτό το ερώτημα».

Γιατί τα δάχτυλα δεν μένουν μόνιμα ζαρωμένα;

Αν το ζάρωμα βοηθά στο κράτημα, γιατί να μην είναι η φυσική κατάσταση του δέρματος; Οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι το ζάρωμα αλλάζει την αίσθηση στην αφή και ίσως επηρεάζει άλλες λειτουργίες, ενώ κάποιοι άνθρωποι αναφέρουν και δυσφορία στην επαφή με ρυτιδιασμένο δέρμα.

Αν και το γιατί συμβαίνει παραμένει εν μέρει ανοιχτό, το φαινόμενο αποτελεί παράδειγμα του πώς μια απλή φυσική αντίδραση κρύβει σύνθετη βιολογική λειτουργία και μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο πρόληψης και διάγνωσης στο μέλλον.