Η βαθιά επίδραση που άσκησε ο Κεμάλ στην ιδεολογία των Ναζί και στην εφαρμογή του ολοκληρωτισμού

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπήρχε η άποψη ότι ο Χίτλερ επηρεάστηκε ιδεολογικά από τον Μπενίτο Μουσολίνι. Ένα βιβλίο όμως του Ιστορικού Stefan Ihrig που κυκλοφόρησε το 2014 με τίτλο «Ataturk in the Nazi Imagination», δηλαδή «Ο Ατατούρκ στη φαντασία (το φαντασιακό) των Ναζί», Harvard University Press και το οποίο εκδόθηκε στα Ελληνικά το 2016 με τίτλο «ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΚΑΙ ΝΑΖΙ: Δάσκαλος και μαθητές στην εφαρμογή του ολοκληρωτισμού» από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ άλλαξε τα δεδομένα, καθώς αποδεικνύει τη βαθιά επίδραση που άσκησε ο Κεμάλ στον Χίτλερ και τους Ναζί. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αδιάλειπτες αναφορές του φιλοναζιστικού και όχι μόνο, Τύπου στην κεμαλική Τουρκία και τα διθυραμβικά σχόλια για τον Κεμάλ. Το θέμα της διδακτορικής διατριβής του Ihrig ήταν οι αντιλήψεις των Ναζί για τη «νέα Τουρκία». Σήμερα, ο ιστορικός Stefan Ihrig είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα (Ισραήλ). Είναι φυσικά αδύνατο να αναφέρουμε όλα τα στοιχεία που συνδέουν τον Κεμάλ και τους Ναζί, όπως τα παραθέτει στις 440 σελίδες του βιβλίου του ο Ihrig, θα γράψουμε όμως κάποια πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Σχέσεις Γερμανίας – Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Η Πρωσία, γερμανικό βασίλειο από το 1701 ως το 1918 που μετά το 1871 περιλάμβανε τα 2/3 της Γερμανικής Αυτοκρατορίας είχε από πολύ νωρίς δημιουργήσει στενές σχέσεις με τους Οθωμανούς. Μάλιστα, ο Γουλιέλμος Β’, στα τέλη του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο της επίσκεψής του στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αυτοαναγορεύθηκε «προστάτης όλων των Μωαμεθανών». Ο ιδιαίτερος ρόλος που θα διαδραμάτιζε η Γερμανία αναφορικά με τους ανά τον κόσμο Μουσουλμάνους αποτέλεσε βασικό συστατικό της γερμανικής προπαγάνδας στη Μέση Ανατολή κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία περιγράφηκε ως «τζιχάντ γερμανικής κατασκευής» (Tilman Ludke, «Jihad Made in Germany: Ottoman and German Propaganda and Intelligence Operations in the First Word War», 2005).

Πολύ σημαντικό ρόλο στις στενές σχέσεις Γερμανών και Οθωμανών έπαιξαν οι στρατιωτικές αποστολές, πρωσικές και βαυαρικές στην Τουρκία, με σκοπό την αναμόρφωση του οθωμανικού στρατού, αλλά και οχυρωματικά έργα. Κυριότεροι Γερμανοί στρατιωτικοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν οι φον ντερ Γκολτς και φον Σάντερς. Ο Κόλμαρ φον ντερ Γκολτς (Πασάς), συγγραφέας της πραγματείας «Volk in Waffen» («Ένοπλο Έθνος») ήταν ταυτισμένος τόσο πολύ με τους Οθωμανούς, ώστε ακόμα και τη δεκαετία του 1960 σε γερμανικά έγγραφα αναφέρεται ως «von der Goltz Pasha»! Ο φον ντερ Γκολτς ήταν αυτός που είχε σχεδιάσει την οχύρωση των Στενών του Σαρανταπόρου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, καυχώμενος ότι εκεί θα μπει η ταφόπλακα του Ελληνικού Στρατού. Πέτυχε βέβαια ότι στα Στενά του Σαρανταπόρου μπήκε μια ταφόπλακα, απέτυχε όμως στην πρόβλεψη για το ποιον θα σκεπάσει… Ο Λίμαν φον Σάντερς (πασάς), όχι μόνο αναδιοργάνωσε: τον οθωμανικό στρατό, αλλά ανέλαβε και την αρχιστρατηγία του κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στην Αυτοκρατορική Στρατιωτική Ακαδημία, που είχε αναμορφώσει ο Γκολτς, σπούδασαν ο Εμβέρ Πασάς, ένας από τους επικεφαλής του κινήματος των Νεότουρκων, αλλά και ο Μουσταφά Κεμάλ. Εκεί διάβασαν το «Volk in Waffen» σε τουρκική μετάφραση. Υπήρχαν πολλοί "Γερμανοί – Οθωμανοί", κατά τον Ihrig, που πολέμησαν υπό τους Γκολτς και Σάντερς. Ο ίδιος ο Ρούντολφ Ες (Rudolf Franz Ferdinand Hoss) επαίρεται στα απομνημονεύματά του για το ότι πλαστογράφησε την ηλικία του (ήταν 16 ετών το 1916 και όχι 18) για να μεταβεί μέσω της Κωνσταντινούπολης στο ιρακινό μέτωπο, όπου αντιμετώπισε Βρετανούς, Νεοζηλανδούς και Ινδούς, ένας από τους οποίους ήταν το πρώτο του θύμα… Τιμήθηκε με τον Σιδηρούν Σταυρό και τη Σιδηρά Ημισέληνο. Πρόκειται για τον άνθρωπο που ήταν επικεφαλής στο στρατόπεδο του Αουσβιτς κα ευθύνεται για τους θανάτους εκατομμυρίων ανθρώπων. Ανάμεσα σε όσους έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας του Ες, υπάρχουν και 65.000 Έλληνες Εβραίοι. Οι φωτογραφίες από τον απαγχονισμό του, το 1947 είναι συγκλονιστικές… Ο Ihrig εστιάζει την έρευνά του σε δύο, κυρίως περιόδους της ιστορίας: από το 1919 ως το 1923, με αναφορές και στη μικρασιατική εκστρατεία και από το 1933 ως το 1938, από την ανάληψη της εξουσίας, από τον Χίτλερ δηλαδή, ως την έναρξη περίπου του Β’ ΠΠ.

Περίοδος 1919-1923

Η Γερμανία και η Τουρκία ανήκαν στις ηττημένες χώρες του Α’ ΠΠ. Η πρώτη, με τη Συνθήκη των Βερσαλιών (1919), έχανε εδάφη, υποχρεωνόταν σε στρατιωτικές περικοπές, υποχρεωνόταν να καταβάλει στρατιωτικές αποζημιώσεις, ενώ θεωρούνταν, με ειδικό άρθρο υπεύθυνη για την έναρξη του Α’ ΠΠ. Η Τουρκία, με τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920 βρέθηκε να είναι ένα κράτος με περιορισμένη έκταση στην Ανατολία και μερικά ακόμα εδάφη στα δυτικά της υπό ελληνικό και ιταλικό έλεγχο, τμήματα της ΝΑ Ανατολίας υπό γαλλικό έλεγχο, μια διευρυμένη Αρμενία στα ανατολικά και ένα αυτόνομο Κουρδιστάν.

Τον Μάιο του 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στην Ανατολία με σκοπό την αναδιοργάνωση του τουρκικού στρατού. Σύντομα όμως ξεκίνησε τον, κατά τους Τούρκους, «Πόλεμο της Ανεξαρτησίας», την οργάνωση δηλαδή ενός κινήματος εθνικής αντίστασης ενάντια στον διαμελισμό της χώρας του, κάτι που πέτυχε με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923. Οι Γερμανοί, ιδιαίτερα οι Ναζί παρακολουθούσαν με τεράστιο ενδιαφέρον τον αγώνα του Κεμάλ. Ο Ερνστ Ρεμ, μετέπειτα επικεφαλής των SA (Ταγμάτων Εφόδου) έγραφε στα απομνημονεύματά του, ότι λίγο πριν την πορεία του Μουσολίνι προς τη Ρώμη (Οκτώβριος 1922), στην παγκόσμια πολιτική σκηνή "κυριαρχούσε ο τουρκικός αγώνας για την ανεξαρτησία, με επικεφαλής τον Κεμάλ".

Την ίδια περίπου εποχή, η ναζιστική εφημερίδα «Volkischen Beobachter» έγραφε ότι τον Σεπτέμβριο του 1922, το όνομα του Μουσταφά Κεμάλ βρισκόταν στα χείλη όλων.

Να σημειώσουμε εδώ, ότι η γερμανική λέξη «volkisch», σημαίνει «λαϊκός, εθνικιστικός». Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριές μας, ας έχουν υπόψη τους ότι η χρησιμοποίηση της λέξης volkisch στο άρθρο αυτό γίνεται με την έννοια «εθνικιστικός». Στη μεταπολεμική Γερμανία υπήρχαν δεκάδες εφημερίδες, καμία όμως εθνικής εμβέλειας. Η εφημερίδα που, παρά τη σχετική μικρή κυκλοφορία της είχε μεγάλη επιρροή, ακόμα και στη γερμανική ελίτ ήταν η «Neue Preussische Zeitung» αποκαλούμενη και «Kreuzzeitung», λόγω του σιδηρού σταυρού στην επικεφαλίδα της. Θα λέγαμε ότι αποτελούσε τη «ναυαρχίδα» των γερμανικών εφημερίδων που «κάλυπταν» το φάσμα από τους συντηρητικούς, ως τους ακροδεξιούς. Άλλες εφημερίδες του χώρου ήταν οι: «Deutsche Allgemeine Zeitung», «Berliner Lokal – Anzeiger», «Vossich Zeitung» και «Deutche Tageszeitung». Οι εφημερίδες αυτές παρουσίαζαν τις στρατηγικές του Κεμάλ που θα μπορούσαν να αναπαραχθούν στη Γερμανία. Βασικό συμπέρασμα όλων των εφημερίδων που αναφέραμε, ακόμα και άλλων, σαφώς κεντρώων ή και αριστερών ήταν ότι το παράδειγμα της Τουρκίας με τη Συνθήκη των Σεβρών πρέπει να το ακολουθήσει και η Γερμανία, με τη Συνθήκη των Βερσαλιών. Ο αριθμός των δημοσιευμάτων για την Τουρκία ήταν εξωφρενικά μεγάλος. Η «Kreuzzeitung», από το 1919 ως το 1923 δημοσίευσε περισσότερα από 2.220 (!) άρθρα για την Τουρκία, ενώ η «Deutsche Allgemeine Zeitung» έγραφε στις αρχές του 1923, ότι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1922, μπορούσε κάποιος να διαβάσει καθημερινά τουλάχιστον 1.000 άρθρα για την Τουρκία στον γερμανικό Τύπο!

Από το 1920 ήδη οι γερμανικές εφημερίδες πανηγύριζαν (!) για την επικείμενη νίκη του Κεμάλ, καθώς, όπως έγραφε κι ένας απεσταλμένος τους στην Τουρκία «τα στρατεύματα του Κεμάλ ήταν ακατανίκητα». Ούτε το γεγονός ότι οι Έλληνες έφτασαν έξω από την Άγκυρα πτόησε τους Γερμανούς. Τον Οκτώβριο του 1921, όταν η ορμή του Στρατού μας κόπασε, η «Kreuzzeitung» θριαμβολογούσε: «Σε κάθε περίπτωση, οι Τούρκοι απέδειξαν ξανά, με το όπλο στο χέρι, ότι δεν πρόκειται να αποδεχτούν την οποιαδήποτε ντροπιαστική ειρήνη (Schandfrieden)». Το 1922 όταν και η Γαλλία είχε κάνει φιλοτουρκική στροφή, η ίδια εφημερίδα έγραφε: «Η ένοπλη δράση κατά των Τούρκων είναι μάταιη και αδύνατη δηλώνει η Γαλλία» (2/2/1922). Μάλιστα, η «Kreuzzeitung» μετά την κατάληψη της Σμύρνης από τους Τούρκους δημοσίευσε 560 (!) άρθρα(από τον Σεπτέμβριο ως τα τέλη Νοεμβρίου του 1922).

Τα δημοσιεύματα συνεχίστηκαν μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης. Οι γερμανικές εφημερίδες έφτασαν μάλιστα στο σημείο να δημοσιεύουν αυτούσιες τις απαιτήσεις των κεμαλιστών και έγιναν ουσιαστικά, φερέφωνα του Ατατούρκ. Ελάχιστες φορές παρείχαν ανάλογο βήμα στην Ελλάδα ή την Αντάντ. Και φυσικά, όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης, οι γερμανικές εφημερίδες την υποδέχτηκαν ενθουσιωδώς. Χαρακτηρίζοντας τη Συνθήκη των Σεβρών «τουρκική Συνθήκη των Βερσαλιών» τόνιζαν ότι η Τουρκία αποτελούσε πρότυπο: «Ιδού πώς είναι δυνατή η εξέγερση και η νίκη. Ιδού πώς η Τουρκία μπορεί και πρέπει να αποτελέσει για εμάς παράδειγμα προς μίμηση».

Επιμείναμε πολύ στο θέμα των γερμανικών δημοσιευμάτων για τον Κεμάλ, για να δείξουμε ότι έτσι διαμορφώθηκε σταδιακά στον γερμανικό λαό η άποψη ότι μόνο ένας ηγέτης «τύπου Χίτλερ» θα μπορούσε να αναστήσει τη χώρα. Ο υπερπληθωρισμός είχε δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στον γερμανικό λαό εξανεμίζοντας τις οικονομίες δεκαετιών και εκτοξεύοντας τις τιμές των αγαθών στα ύψη. Τον Νοέμβριο του 1923, η τιμή ενός κιλού ψωμιού στη Γερμανία είχε φτάσει τα 233 δισεκατομμύρια μάρκα!

Για να μην ισοπεδώνουμε βέβαια τα πάντα υπήρχαν και νηφάλιες «φωνές» στον γερμανικό Τύπο, οι οποίες τόνιζαν ότι οι επιτυχίες του Κεμάλ δεν οφείλονταν μόνο στις στρατιωτικές ικανότητες των Τούρκων, αλλά και στις διεθνείς συγκυρίες, τις τοποθεσίες όπου έγιναν καθοριστικές μάχες και μερικά εγκληματικά ελληνικά λάθη, θα προσθέταμε εμείς… Πάντως, η ιδέα του «τουρκικού παραδείγματος προς μίμηση» άρχισε να συζητείται όλο και πιο πολύ στη Γερμανία.

Ένα χαρακτηριστικό άρθρο, το οποίο επισήμαινε ότι η περίπτωση της Τουρκίας είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1922 στη «Deutche Tageszeitung»: «Πώς είναι δυνατόν αυτός ο άνδρας (ο Μουσταφά Κεμάλ) να τολμά, σε τούτη την εποχή της δημοκρατίας και της αδελφοποίησης των λαών, να μετέρχεται αυτών των απαρχαιωμένων μέσων από παλαιότερες βαρβαρικές εποχές και, με αυτόν τον τρόπο να επιτυγχάνει ακόμα και την απελευθέρωση της χώρας του από τη σκλαβιά! Σήμερα κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται μόνο με συνέδρια και ψηφίσματα όπου εκφωνούνται πλήθος λόγοι και τυπώνονται τόνοι σελίδων».

Στα τέλη του 1922, στην εφημερίδα «Vossiche Zeitung» δημοσιεύτηκε άρθρο με τίτλο «Μουσολίνι και Κεμάλ», λίγο μετά την «Πορεία του Μουσολίνι» προς τη Ρώμη. Στο άρθρο αυτό διατυπωνόταν η άποψη ότι δεν πρέπει να θεωρούνται αυτοί οι δύο παραδείγματα προς μίμηση, καθώς δεν έχουν «δοκιμαστεί» στην πράξη. Το άρθρο στρεφόταν κυρίως εναντίον «ενός εθνικιστή ρήτορα από το Μόναχο»(προφανώς αναφερόταν στον Χίτλερ), ο οποίος πρόσφατα είχε επαινέσει σε ομιλίες του τον Κεμάλ, ως «στρατηγό και πολιτικό άνδρα».

Το «πραξικόπημα της μπιραρίας» και η επιεικής τιμωρία του Χίτλερ

Αν και γενικότερα ο γερμανικός Τύπος, είχε όπως είδαμε χιλιάδες άρθρα για την Τουρκία, τα έντυπα του volkisch (εθνικιστικού) περιθωρίου, όπως τα χαρακτηρίζει ο Stefan Ihrig, από το 1921 μπήκαν στην ίδια τακτική. Η «Volkischer-Beobachter», επίσημη εφημερίδα των Ναζί από τον Ιανουάριο του 1921 και η «Heimatland , ένα εβδομαδιαίο έντυπο του Μονάχου που υποστήριζε το ναζιστικό κίνημα και όχι μόνο το κόμμα, αποτελούσε το επίσημο φερέφωνο των Einwohner Wehren, παραστρατιωτικών ομάδων της Βαυαρίας, ενώ κατά τον Ερνστ Ρεμ ήταν «πνευματικό όπλο» των SA, του ριζοσπαστικού και παραστρατιωτικού βραχίονα του NSDAP, του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος των Γερμανών Εργατών.

Η αρθρογραφία στη «Heimatland» του μισθοφόρου Λοχαγού Χανς Τρεμπστ που πολέμησε με τους κεμαλιστές από το 1921 ως το 1923, λίγο μετά την επιστροφή του στη Γερμανία προκάλεσε ζωηρή αίσθηση. Ο Τρεμπστ αποκαλούσε τους Έλληνες και τους Αρμένιους «βδέλλες και παράσιτα» στο εθνικό σώμα της Τουρκίας που έπρεπε να εξαλειφθούν και να εξουδετερωθούν, διαφορετικά θα κινδύνευε όλος ο αγώνας για την ελευθερία. Στην περιοχή των μαχών ο Τρεμπστ υπολόγιζε ότι οι Fremdstamigge(άτομα ξένης καταγωγής) ήταν τουλάχιστον 500.000. Ο ίδιος πανηγύριζε για την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας Τουρκίας, την οποία όμως παρουσίαζε ως μονομερή απέλαση Ελλήνων από τον Κεμάλ και έκλεινε τα περί «εθνικής κάθαρσης» ως εξής: «Οι Τούρκοι έχουν παράσχει την απόδειξη ότι η μεγάλης κλίμακας κάθαρση ενός έθνους από τα ξένα στοιχεία είναι εφικτή. Δεν θα ήταν (πραγματικά) έθνος (ενν. οι Τούρκοι) αν ήταν ανήμποροι να αντιμετωπίσουν τις στιγμιαίες οικονομικές δυσκολίες που προκύπτουν από αυτή».

Στις αρχές Νοεμβρίου 1923, η «Heimatland» δημοσιεύει ένα άρθρο στο οποίο κάνει έκκληση για έναν «Γερμανό Κεμάλ πασά» και για «κυβέρνηση Άγκυρας στο Μόναχο». Το «μακριά από το Βερολίνο» ήταν ένας δημοφιλές σύνθημα της εποχής, κατά την πρακτική του Κεμάλ, «μακριά από την Κωνσταντινούπολη, στην Άγκυρα». Φοβούμενος ο Χίτλερ ότι θα ξεσπάσει στο Βερολίνο πραξικόπημα κατά της μισητής κυβέρνησης αποφασίζει και λόγω της δυναμικής που είχε αναπτυχθεί, να αναλάβει δράση. Στις 8 Νοεμβρίου 1923 πραξικοπηματίες εισβάλουν σε μια μπιραρία του Μονάχου , με μέλη των SA… Εκεί, ο επικεφαλής της βαυαρικής κυβέρνησης Γκούσταβ Ρίτερ φον Καρ, πραξικοπηματίας κι ο ίδιος εκφωνεί ομιλία. Εξοργισμένος ο Χίτλερ από τον κόσμο που δεν τους δίνει σημασία πυροβολεί στο ταβάνι. Ξεσπούν ταραχές, οι πραξικοπηματίες συλλαμβάνουν και κρατούν ως ομήρους ορισμένους κρατικούς αξιωματούχους και προσπαθούν να καταλάβουν δημόσιες υπηρεσίες του Μονάχου. Με την επέμβαση του Στρατού και της Αστυνομίας, τα σχέδιά τους ματαιώνονται. Την επόμενη μέρα χιλιάδες οπαδοί των πραξικοπηματιών επιχειρούν πορεία στο Μόναχο για να επιβληθούν. Η πορεία καταλήγει όμως σε αιματοχυσία. 16 πραξικοπηματίες και 4 αστυνομικοί σκοτώνονται. Ο Χίτλερ συλλαμβάνεται δύο μέρες αργότερα και τον Απρίλιο του 1924 καταδικάζεται σε ποινή φυλάκισης 5 ετών για εσχάτη προδοσία. Εννιά μήνες αργότερα αφήνεται ελεύθερος με αναστολή. Όπως γράφει ο Γερμανός ιστορικός Βόλφγκανγκ Νις, «η υποχωρητική στάση των δημοκρατικών θεσμών είχε τελικά καταστροφικές επιπτώσεις για τη Γερμανία και τον κόσμο». Ακόμα και η απαγόρευση εκφώνησης ομιλιών στον Χίτλερ που του επιβλήθηκε μετά το πραξικόπημα σταμάτησε το 1927. Ο Χίτλερ όμως το 1925 ίδρυσε το NSDAP, το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα. Αυτή είναι μια σύντομη ιστορία του «πραξικοπήματος της μπιραρίας». Αν η ποινή στον Χίτλερ ήταν πιο αυστηρή ή αν έστω είχε μείνει 5 χρόνια στη φυλακή, ίσως η ιστορία να γραφόταν διαφορετικά…

Συνοπτικές αναφορές στη «σχέση» Κεμάλ-Χίτλερ

Στο βιβλίο του Ihrig, υπάρχουν εκατοντάδες αναφορές για την επίδραση του Κεμάλ στον Χίτλερ και τους Ναζί. Ας δούμε μερικές. Ο Τρεμπστ μετά τα άρθρα του περί παρασίτων και βδελλών κλήθηκε από τον Χίτλερ για να του δώσει περισσότερες πληροφορίες… Εκτός όμως από τον Τρεμπστ και τις ναζιστικές εφημερίδες, ο Χίτλερ ήταν φανατικός αναγνώστης του Καρλ Μάι, ο οποίος στα μυθιστορήματα του «Ανατολίτικου Κύκλου» μιλά με άθλιο τρόπο για τους Αρμένιους και δικαιολογεί τη γενοκτονία τους: «…οι Τούρκοι έπραξαν σωστά που σκότωσαν στο ξύλο τους Αρμένιους. Ο Τούρκος δεν έχει άλλο τρόπο να προστατευτεί από τον Αρμένιο. Ο Αρμένιος είναι ο χειρότερος τύπος στον κόσμο… Δεν επιτέθηκαν οι Τούρκοι πρώτοι, αλλά οι Αρμένιοι… Δεν υπάρχει νομοταγής τρόπος αυτοπροστασίας από τους Αρμένιους. Ο Τούρκος βρίσκεται σε νόμιμη άμυνα…». Σε νουβέλα του με τίτλο «Der Kys – Kaptschiji», ο Μάι αναφέρεται και στους Έλληνες: «Ένας Εβραίος πιάνει κορόιδο δέκα Χριστιανούς, ένας Γιάνκης (Αμερικανός) ξεγελά πενήντα Εβραίους, αλλά ένας Αρμένης πιάνει κορόιδο εκατό Γιάνκηδες… Όπου μαγειρεύεται κάποια μπαγαποντιά, κάποια προδοσία, δίχως άλλο είναι χωμένη η γερακίσια μύτη του Αρμένη. Όταν ακόμα και ο αχρείος Έλληνας αρνείται να διαπράξει κάποια παλιανθρωπιά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα βρεθεί ένας Αρμένης πρόθυμος να βγάλει το μεροκάματο της αμαρτίας». Το ολοκαύτωμα των Εβραίων από τους Ναζί είχε προετοιμαστεί από τη δεκαετία του 1920. Όταν δικαζόταν ο Χίτλερ, το 1924, σε πρωτοσέλιδο της «Volkischer Kurier», κύριας ναζιστικής εφημερίδας τότε, ο Τρεμπστ επισήμανε πως ότι είχαν υποστεί οι Αρμένιοι στην Τουρκία θα μπορούσαν να υποστούν οι Εβραίοι σε μια μελλοντική Γερμανία. Αυτά όλα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον Χίτλερ όπως φαίνεται σε άρθρα και ομιλίες του μεταξύ 1927 και 1929. Μάλιστα, σε άρθρο του στην «Illustrierter Beobachter» το 1929 αναρωτιέται τι θα μπορούσαν να κάνουν οι Εβραίοι στην Παλαιστίνη, μια περιοχή όπου ήδη ζούσαν δυο άλλοι λαοί με τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτούς, «οι Αρμένιοι και οι Έλληνες».

Το 1933 η εφημερίδα «Kreuzzeitung» τόνιζε πως «ο γερμανικός εθνικοσοσιαλισμός του Αδόλφου Χίτλερ και ο τουρκικός κεμαλισμός σχετίζονται στενά μεταξύ τους». Σε συνέντευξή του στην τουρκική «Milliet» το 1933, ο Χίτλερ χαρακτήρισε τον Κεμάλ ως τον «μέγιστο άνδρα του αιώνα», ενώ το κίνημά του αποτελούσε γι’ αυτόν «ένα φωτεινό άστρο». Η συγκεκριμένη φράση επαναλήφθηκε πολλές φορές στο μέλλον από τους Ναζί. Πιο ξεκάθαρη ομολογία όμως από αυτή που έκανε ο ίδιος ο Χίτλερ σε Τούρκους πολιτικούς και δημοσιογράφους το 1938, μάλλον δεν υπάρχει: «Ο Ατατούρκ ήταν ο πρώτος που έδειξε ότι είναι δυνατή η κινητοποίηση και αναγέννηση των πόρων που μια χώρα έχει απολέσει. Από αυτή την άποψη, ο Ατατούρκ ήταν δάσκαλος. Ο Μουσολίνι ο πρώτος μαθητής του κι εγώ ο δεύτερος». Τον Απρίλιο του 1939, σε αντιπροσωπεία Τούρκων που τον επισκέφθηκαν να του ευχηθούν για τα γενέθλιά του είπε: «Η Τουρκία αποτέλεσε το πρότυπό μας», ενώ εν μέσω του πολέμου κατά της Πολωνίας είπε στον νεοδιορισμένο πρέσβη Χουσρέβ Γκερεντέ ότι «αντέγραφε τον Ατατούρκ» («Ataturk’n taklit ettigini»): όπως ο Ατατούρκ είχε ανατρέψει τη Συνθήκη των Σεβρών, έτσι κι εκείνος έκανε κομμάτια τη Συνθήκη των Βερσαλιών. Και συμπληρώνει ο Ihrig:

«Ίσως αναφερόταν έμμεσα και στο παράδειγμα του Ατατούρκ που είχε χρησιμοποιήσει τη Σοβιετική Ένωση ως σύμμαχο στη διαδικασία αναθεώρησης του στάτους κβο, μιας και ο ίδιος ο Χίτλερ βρισκόταν στη διαδικασία διαμελισμού της Πολωνίας σε συνεργασία με τους Σοβιετικούς». Ο Ihrig έφερε στο φως πολλά και εντυπωσιακά στοιχεία για την επίδραση του Κεμάλ στους Ναζί. Είχε προηγηθεί ο κεμαλιστής Falih Rifki Atay, στο βιβλίο του «Kankaya» που αποκάλυψε πρώτος τα… περί δασκάλου και μαθητών. Στην Α’ έκδοση του «Kankaya», ο Atay παραδέχεται ότι τη Σμύρνη την έκαψαν συνειδητά οι νικητές τον Σεπτέμβριο του 1922, ως μέσο ολοκλήρωσης της εθνικής εκκαθάρισης. Στη Β’ έκδοση, η αναφορά αφαιρέθηκε…

Επίλογος

Από ελληνικής πλευράς δεν έχει υπάρξει τόσο εκτενής συσχέτιση Κεμάλ-Ναζί. Ο Νίκος Ψυρρούκης, σε ανύποπτο χρόνο είχε γράψει ότι :«...η προσεκτικότερη μελέτη του κεμαλισμού μας πείθει ότι πρόκειται για βαθιά αντιλαϊκή και αντιδημοκρατική θεωρία. O φιλοναζισμός, και άλλες αντιδραστικές δοξασίες είναι νομοτελειακή εξέλιξη του κεμαλισμού...», ενώ νεότεροι αξιόλογοι ιστορικοί, όπως ο Θεοφάνης Μαλκίδης επισημαίνουν τις ομοιότητες των πρακτικών του Χίτλερ με αυτές των Νεότουρκων, στους οποίους ανήκε και ο Κεμάλ, και του ίδιου του Ατατούρκ: «O ρατσισμός και οι φυλετικές θεωρίες, που στον Ναζισμό έγιναν «επιστήμη», εμφανίστηκαν ως όργανα επιβολής στον Κεμαλισμό, ο οποίος υποστήριξε ότι οι Τούρκοι ξεκινώντας από τα βάθη της Ασίας, διέδωσαν τον πολιτισμό σε όποια χώρα και αν πήγαιναν». Και δυστυχώς, η ιστορία συνεχίστηκε και συνεχίζεται…

Πηγή: STEFAN IHRIG, «ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΚΑΙ ΝΑΖΙ: Δάσκαλος και μαθητές στην εφαρμογή του ολοκληρωτισμού», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, 2016.