Λίνα Μενδώνη στο ΘΕΜΑ: Όσα περάσαμε γκρέμισαν τις «γραμμές»

Αυτή τη στιγμή, αυτή την περίοδο η χειρότερη θέση για οποιονδήποτε εργαζόμενο στον μηχανισμό του Δημοσίου είναι εκείνη στο υπουργείο Πολιτισμού. Κάποτε η φραπεδιά, η αποκλειστική απασχόληση αρκετών υπαλλήλων. Τώρα το βάσανο, ο βρόχος, ο εφιάλτης με το όνομα Στυλιανή (Λίνα) Μενδώνη. Χειρότερα γι’ αυτούς. Η καλύτερη επιλογή για την αποτελεσματικότητα ενός «αόρατου» υπουργείου.

Δύο συμβάντα χάραξαν τον θρίαμβο του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το πρώτο, όταν έριξε πόρτα στις απαιτήσεις της Ολγας Κεφαλογιάννη. Εκείνη περίπου του είπε «εκτός του Τουρισμού, θέλω και του Πολιτισμού». Στη θέση του θα απαντούσα «Ολγα, είναι η κατάλληλη στιγμή για αγρανάπαυση, ομορφιά μου». Το δεύτερο λαμβάνει χώρα καθημερινώς. Εκεί, σε αυτό το υπουργείο επί της οδού Μπουμπουλίνας 20. Από άγρια χαράματα μέχρι την άλλη μέρα άγρια μεσάνυχτα. Περίπου 20 ώρες το 24ωρο η Λίνα Μενδώνη «εντοιχισμένη» σε ένα κτίριο που εξωτερικώς και εσωτερικώς μοιάζει με κλειστό κέντρο προσφύγων και μεταναστών. Κάπως έτσι. Απίστευτο. Πώς το αντέχει;

Ενας Θεός ξέρει... Προφανώς μέσα στον πυρετό της συνέπειας, της σκληρής πειθαρχίας, της οργάνωσης και του εξαντλητικού ξεψειρίσματος κάθε εγγράφου, κάθε συμφωνίας και κάθε έργου, εκείνη με το «ξεσκονόπανο» ανά χείρας πορεύεται και τρέχει. Αν το μισό Υπουργικό Συμβούλιο του Κυριάκου αποτελούνταν από Μενδώνες (και των δύο φύλων), είμαι βέβαιος, κόβω τον σβέρκο μου, ότι θα είχε πενταπλασιαστεί η απόδοση του κυβερνητικού έργου.

Δηλαδή αν στη θέση του Λευτέρη Αυγενάκη (φέρ’ ειπείν) κυκλοφορούσε το φάντασμα της Λίνας Μενδώνη, τότε ούτε UEFA, ούτε FIFA, ούτε πονοκέφαλος, ούτε τίποτα. Μάλιστα, λέγεται (φυσικά δεν ήμουν παρών) πως όταν ο Κυριάκος έκανε πέρα τον Αυγενάκη, τον καθ’ ύλην αρμόδιο επί του Αθλητισμού, και όταν ζήτησε από την υπουργό Πολιτισμού να εισηγηθεί στη Βουλή τη γνωστή τροπολογία, η Μενδώνη του είπε με συγκρατημένη έκπληξη: «Μα εγώ δεν έχω ιδέα περί ποδοσφαίρου, απλώς μόνο την μπάλα ξέρω». Και εκείνος με σημασία και «σκοτώνοντας» τον Αυγενάκη, της απάντησε κοφτά: «Ακόμα καλύτερα». Ο νοών νοείτω...

Εξάρχεια, στο ξεχαρβαλωμένο υπουργείο

Ηταν Δευτέρα 8 το βράδυ. Πρώτη φορά μού συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ραντεβού με κυβερνητικό αξιωματούχο βραδιάτικα; Μα τι θα κάνουμε; Θα πιούμε μπίρες! Ηταν λοιπόν η πρώτη φορά που βρισκόμουν σε αυτό το υπουργείο. Στα σύνορα Εξαρχείων. Η περιοχή Dead Zone. Κυριολεκτικά. Η περιοχή σκουπιδότοπος. Η περιοχή εντελώς τριτοκοσμική. Η περιοχή και η ατμόσφαιρα σαν σκηνικό της θρυλικής περιπέτειας «Απόδραση από τη Νέα Υόρκη».

Αυτό το πράγμα δεν είναι Αθήνα. Μάλλον κρανίου τόπος. Νέοι σκηνοθέτες και λάτρεις του είδους θρίλερ και καταστροφολογίας επειγόντως να το αξιοποιήσουν. Οταν περπατάς ανάμεσα στα σκουπίδια, σου κόβεται η ανάσα. Θεούλη μου, θα επιζήσω; Θεούλη μου, μπας και πέσω πάνω σε ζόμπι και μου ρουφήξουν το αίμα; Μπρρρ...

Εκ πρώτης όψεως το κτίριο αμπαρωμένο. Σχεδόν σφραγισμένο. Μα είναι δυνατόν εδώ να έχει εγκατασταθεί η πλήρης αναίρεση, η πλήρης καταστροφή κάθε έννοιας πολιτισμού; Κι όμως, είναι. «Είδες;» μου είπε, «πρέπει να μεταφερθούμε». Πότε; Ενας Θεός ξέρει. Ισως μετά από μισό αιώνα. Ανεβήκαμε με τον William Faithful, τον αγαπημένο μου φωτογράφο, στον 5ο όροφο. Οι διάδρομοι στενοί. Οι διάδρομοι κατειλημμένοι από καναπέδες. Πάνω στους καναπέδες είχαν στήσει τρελό χορό πάσης φύσεως μικρόβια και άλλα τέτοια ζωντανά. Ετσι αισθάνθηκα. Τα καλοριφέρ ξεχαρβαλωμένα. Τα δωμάτια μικροσκοπικά. Στις τουαλέτες μια ετικέτα έγραφε «Μη στηρίζεστε στο καζανάκι, υπάρχει κίνδυνος καταστροφής». Μα καλά πού απευθύνεται αυτό; Σε καμένους εγκεφάλους;

Οι εναπομείναντες συνεργάτες της, παρέα με απαραίτητους υπαλλήλους, πηγαινοέρχονταν σαν κουρδισμένα μηχανάκια. Κάποιος εξ αυτών, προφανώς θεονήστικος, προσπαθούσε να μασουλήσει κάτι, όμως επειδή κάθε τόσο πεταγόταν από τη θέση του, αυτό το κάτι έμενε ορφανό στο πιάτο του. Με απλά λόγια. Το κτίριο, οι τοίχοι και όλα τα «διακοσμητικά» στοιχεία θύμιζαν Ψωροκώσταινα του ’50. Αντιθέτως, το ανθρώπινο δυναμικό είχε επαγγελματικό οργασμό ιδιωτικής επιχείρησης που λειτουργεί με αναμμένες όλες τις μηχανές. Πλήρης αντιστροφή, πλήρης διαστροφή. Το ραντεβού ήταν για τις 20.00. Κάποια στιγμή, μετά από ένα τέταρτο, πέφτω πάνω στην Αννα Παναγιωταρέα, το δεξί χέρι της υπουργού, να μου λέει φουριόζα: «Περίμενε λιγάκι». Τι να κάνω κι εγώ; Περίμενα, περίμενα, περίμενα. Τίποτα. Αφαντη η υπουργός.

«Ανάμεσα σε μένα και τον ΣΥΡΙΖΑ το χάος»

Κατά τις 21.00, μία ώρα αργότερα, βρέθηκα απέναντί της, σε ένα τραπέζι συσκέψεων, με πλάτη έναν τεράστιο πίνακα του Δ. Κοκκινίδη. Πάντα πανέτοιμη, πάντα πάνοπλη. Γι’ αυτό και το «σιδηρά κυρία». Πάντα καθημερινή. Πάντα οργανωμένη. Και πάντα πειθαρχημένη. Είχε πει «τι εννοούν με τον τίτλο “σιδηρά κυρία”; Μήπως να είσαι συνεπής με τις αρχές σου; Να υπηρετείς τους στόχους που έχεις θέσει; Να δουλεύεις ατελείωτες ώρες και να απαιτείς και από τους υπόλοιπους να προσαρμόζονται στους ρυθμούς σου;».

Ερχεστε; «Πρωί πρωί».

Και φεύγετε; «Καμιά φορά γύρω στα μεσάνυχτα, άλλες φορές γύρω στις 3 τα ξημερώματα».

Μα διαρκώς μέσα σε τέσσερις τοίχους; «Α όχι, τα μεσημέρια βγαίνω μόνη να περπατήσω και όταν με ακολουθούν οι φρουροί τούς παρακαλώ να μην το κάνουν. Εκείνοι όμως διαμαρτύρονται. Δικαιολογημένα».

Γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού πολλά χρόνια. «Από τον Μάρτιο του 1999 μέχρι το 2004 και από τον Νοέμβριο του 2009 μέχρι το τέλος Ιανουαρίου του 2015. Τότε παραιτήθηκα».

Επί Τσίπρα. «Επί Τσίπρα».

Εσείς της σοσιαλδημοκρατίας; «Ηξερα πολύ καλά πως δεν θα μπορούσα να συνεργαστώ με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ηταν σαφές πως ανάμεσά μας μεσολαβούσε χάος».

Γιατί αυτό; «Λόγω διαφορετικής προσέγγισης των πραγμάτων. Η θέση του γενικού γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού είναι να εφαρμόζει την πολιτική του κυβερνώντος κόμματος στον πολιτισμό».

Εκ των υστέρων αποδείχθηκε πως, αν και αριστερή, η κυβέρνηση του Τσίπρα ήταν απούσα από τον πολιτισμό. «Υπάρχουν πολλοί αριστεροί που ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό. Ο ΣΥΡΙΖΑ, όμως, δεν είχε καμία σχέση με τον πολιτισμό».

Να μην αδικούμε, επί κυβερνήσεως Τσίπρα έπεσαν οι υπογραφές για την επιστροφή του φόρου σε ξένες παραγωγές. «Αυτό είναι αλήθεια. Αν και δεν ήταν έργο του υπουργείου Πολιτισμού. Πρέπει, όμως, να σας πω ότι στο Κέντρο Κινηματογράφου βρήκαμε ερείπια. Το παραλάβαμε σε πλήρη διάλυση. Τα τελευταία τρία χρόνια δεν είχαν δώσει καμία ενίσχυση στην ελληνική παραγωγή. Τώρα ενισχύσαμε το ταμείο με 2,5 εκατ., δεν λέω πως είναι αρκετά, δημιουργήσαμε, για πρώτη φορά, εσωτερικό κανονισμό. Και μέλημά μας είναι η κινηματογραφική παραγωγή να ενσωματώσει τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, πράγμα που θα συμβεί με επερχόμενο κοινό νομοσχέδιο με τον Κυριάκο Πιερρακάκη της Ψηφιακής Πολιτικής».

Η μεγάλη και αδιόρθωτη παθογένεια στο Κέντρο Κινηματογράφου είναι η πριμοδότηση με κριτήριο την πελατεία, τις γνωριμίες και τις παρέες. «Πράγματι συνέβαιναν όλα αυτά. Αλλά τώρα ελπίζω τα κριτήρια των επιτροπών να είναι αντικειμενικά. Εγώ δεν πρόκειται να παρέμβω. Οι επιτροπές πρέπει να λειτουργούν σε πλαίσιο αξιοκρατίας και αντικειμενικότητας».

Επίσκεψη Λαγκάρντ μόνο και μόνο για τη Λυρική

Προέρχεστε από το ΠΑΣΟΚ, τη σοσιαλδημοκρατία, και τώρα υπηρετείτε ως υπουργός το αντίπαλο κόμμα, δηλαδή τη Νέα Δημοκρατία.«Μετά απ’ όλα αυτά που πέρασε ο τόπος, οι διαχωριστικές γκρεμίστηκαν και στη θέση τους αναδείχθηκε η αντιπαλότητα ανάμεσα στον λαϊκισμό και τον εκσυγχρονισμό. Ανάμεσα σε παλιές, ξεπερασμένες νοοτροπίες και ιδεοληψίες και στις μεταρρυθμίσεις».

Μα πώς είναι δυνατόν να διαχειριστεί κανείς ένα τόσο βαρύ φορτίο όπως ο Πολιτισμός, με έναν τόσο χαμηλό προϋπολογισμό, περίπου 320 εκατ. ετησίως; «Εθνικοί πόροι. Ομως από διάφορες πηγές και διάφορα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα έχουν επενδυθεί μέσα σε μία εικοσαετία πάνω από 2,5 δισ. ευρώ. Πίσω στο κεφάλι μου κυκλοφορούσαν δύο πράγματα. Το πρώτο είχε να κάνει με τα φραγκοδίφραγκα στον παρία με τον βαρύγδουπο τίτλο «υπουργείο Πολιτισμού». Και το δεύτερο σχετικά με όλους αυτούς τους υπουργούς και υφυπουργούς που έσπευδαν να ζητήσουν τα φώτα από τη Λίνα Μενδώνη. Ανάμεσά τους Πάγκαλος, Βενιζέλος, Γερουλάνος, Τζαβάρας, Παναγιωτόπουλος, Τασούλας.

Για παράδειγμα, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που όταν το είχα επισκεφθεί αισθάνθηκα πως είχα βρεθεί σε πολυτελές νεκροταφείο. «Συνέβαινε πριν. Τώρα πλέον λειτουργεί ως Μουσείο, με τις μόνιμες συλλογές του για πρώτη φορά εκτεθειμένες. Τώρα θα λειτουργήσει με πολλαπλές υπηρεσίες και εκδηλώσεις, με εστιατόριο, καφέ και πωλητήριο. Δημιουργείται ένας χώρος φιλόξενος σε συλλογές και σε σημαντικά έργα σύγχρονης τέχνης».

Αν και το ενδιαφέρον σας είναι επικεντρωμένο στις αρχαιότητες και στα μουσεία. «Αυτό αφορά στην επιστήμη μου. Ανάμεσα στις προτεραιότητες του υπουργείου είναι η ανάδειξη της σύγχρονης δημιουργίας. Θέατρο, εικαστικά, κινηματογράφος, μουσική, παντού. Αυτό είναι το μέλημά μου. Και φυσικά η Λυρική Σκηνή. Το ξέρετε ότι το 30% των επισκεπτών της Λυρικής προέρχεται από ξένους; Το ξέρετε ότι αυτοί οι λάτρεις της όπερας δεν είναι τουρίστες και έρχονται εδώ στην Αθήνα, στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, την έδρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αποκλειστικά και μόνο να απολαύσουν παραστάσεις της δικής μας Λυρικής; Ανάμεσά τους η κυρία Κριστίν Λαγκάρντ που επισκέφθηκε την Αθήνα μόνο και μόνο για την παράσταση του “Ντον Κάρλο” στην Εθνική Λυρική Σκηνή».

Ολα αυτά με τη συνδρομή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τους λεγόμενους χορηγούς; «Φυσικά από χορηγούς. Ευτυχώς, υπάρχουν χορηγοί».

«Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήθελε, το ΚΑΣ είναι εξαιρετικό όργανο»

Και το ΚΑΣ; Αυτό το τεράστιο εμπόδιο που φρακάρει εκατοντάδες επενδύσεις, όπως εκείνη του Ελληνικού, και το όνομα του οποίου προκαλεί σοκ και δέος σε κάθε επενδυτή; «Κάνετε λάθος. Το ΚΑΣ είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο, ένα σπουδαίο όργανο».

Μα τι λέτε; Και οι ατελείωτες καθυστερήσεις με το Ελληνικό; «Για τις καθυστερήσεις στο Ελληνικό δεν ευθύνεται το ΚΑΣ. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήθελε να προχωρήσει το έργο. Είναι τόσο απλό. Γι’ αυτό τον περασμένο Αύγουστο ομόφωνα το ΚΑΣ έδωσε λύσεις και διεξόδους. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έβαζε εμπόδια. Τότε η πολιτική ηγεσία ήθελε να κηρυχθεί σχεδόν όλο το Ελληνικό ως αρχαιολογικός χώρος. Κι όμως, οι επιστήμονες του υπουργείου και του ΚΑΣ με ουσιαστικά και επιστημονικά επιχειρήματα γνωμοδότησαν να κηρυχθούν ως αρχαιολογικός χώρος, προστατευμένος από τον αρχαιολογικό νόμο, περίπου 340 στρέμματα. Στην πραγματικότητα, τα εμπόδια δεν είχαν να κάνουν με τις αρχαιότητες. Προσχήματα».

Και οι επιδοτήσεις σε μικρούς, ιδιωτικούς θιάσους, οι οποίες είχαν σταματήσει ενώ όλοι γνωρίζουν ότι οι ηθοποιοί λαμβάνουν ως αποζημίωση πενταροδεκάρες, κάτι μεταξύ 300 και 500 ευρώ και ούτε; «Για να λέμε την αλήθεια, η Λυδία Κονιόρδου ως υπουργός Πολιτισμού επανέφερε τον θεσμό των θεατρικών επιχορηγήσεων. Θέλουμε ο αντίστοιχος θεσμός να επεκταθεί και σε πολιτιστικούς συλλόγους με ουσιαστική προσφορά στον πολιτισμό. Σε αυτούς που υπηρετούν τον πολιτιστικό εθελοντισμό».

Αλλη παθογένεια κι αυτή. Σκορπούσαν χρήματα από τον συρρικνωμένο προϋπολογισμό προκειμένου να ενισχύσουν ανύπαρκτους συλλόγους στην περιφέρεια προς άγραν ψήφων και κομματικής πελατείας. «Εχετε δίκιο. Υπάρχουν σύλλογοι-σφραγίδες. Πρέπει τα κριτήρια να είναι αντικειμενικά και αξιοκρατικά. Να είστε σίγουρος γι’ αυτό. Και κάτι ακόμα. Να τα λέμε όλα. Η γραφειοκρατία είναι μεγαλύτερος ανασταλτικός παράγοντας από τα λίγα χρήματα που λαμβάνει ετησίως το υπουργείο Πολιτισμού. Απειρες ώρες, σπατάλη δυνάμεων για αυτονόητες διαδικασίες. Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Σχετικά με τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Από το 2016 μέχρι τον Ιούλιο του 2019, τότε που άλλαξε η κυβέρνηση, είχαν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 241 έργα. Τώρα μέσα στους πρώτους μήνες έχουν επιπλέον εξασφαλιστεί περισσότερες από 80 εντάξεις νέων έργων. Η απορροφητικότητα επί ΣΥΡΙΖΑ ήταν μόλις 8,15%, ενώ τώρα σκαρφάλωσε στο 17,5%. Και αυτό λίγο είναι. Αλλά φαίνεται η διαφορά».

Ελάχιστο! Ομως φαντάζομαι να γνωρίζετε ότι, εκτός από το Ελληνικό, το υπουργείο απασχόλησε την κοινή γνώμη με αφορμή και αιτία το ποδόσφαιρο και το τόπι. «Αυτός ο τομέας είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας του Λευτέρη Αυγενάκη».

Το είπε κοφτά και με νόημα. Οπως κοφτά, περιεκτικά και καθαρά αρθρωμένες είναι όλες οι απαντήσεις της. Ξέρει τι λέει, πώς το λέει και πού το λέει. Ενα από τα χαρακτηριστικά της, διόλου συνηθισμένο, για Ελληνες αξιωματούχους, είναι το στυλ και η εμφάνισή της. Περίπου σαν κλασική Αρσακειάδα. Επιμελής, διαβασμένη, «σπασίκλας», όπως τους λέγαμε στα σχολικά θρανία.

Ο λόγος της, εγγύηση

Είπε πως η ανανεωμένη Εθνική Πινακοθήκη θα εγκαινια- στεί 25 Μαρτίου του 2021; Θα γίνει. Το στοιχηματίζω. Ασε που η ημερομηνία είναι συμβολική για τον εορτασμό δύο αιώνων από την ημέρα της εξέγερσης για την κατάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας. Είπε πως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα υποδεχτεί τους επισκέπτες του προς το τέλος Φεβρουαρίου του 2020; Εγινε. Το ίδιο και με το «Ακροπόλ». Η Μενδώνη είναι τούρμπο. Ασταμάτητη. Σαρωτική. Ενα τούρμπο σε 500ράκι FIAT του ’80.

Α, να μην ξεχάσω την αλληλογραφία ανάμεσα στην υπουργό και την οικογένεια του Θάνου Μικρούτσικου. Με απόφασή της η κηδεία επρόκειτο να γίνει δημοσία δαπάνη. Η οικογένεια αντέδρασε. Περίπου το θεώρησε προσβλητικό. Λέγοντας «σε μια χώρα όπου οι δημιουργοί δεν έχουν τη δυνατότητα διαχείρισης των πνευματικών τους δικαιωμάτων γιατί να κηδεύονται εκπρόσωποί τους δημοσία δαπάνη;».

Και η Μενδώνη απάντησε, περίπου, «επέλεξα να απαντήσω στην επιστολή που μου απευθύνατε για να σας διαβεβαιώσω ότι θεωρώ ότι η μέγιστη τιμή στους δημιουργούς είναι η εξασφάλιση των δικαιωμάτων τους»!

Το είπε και το έκανε. Ο,τι λέει το κάνει!

Στη συνείδησή μου, και όχι μόνο, δύο ονόματα άφησαν το απότυπωμά τους σε αυτό το υπουργείο. Πρώτα της Μελίνας Μερκούρη και δευτερευόντως του Θάνου Μικρούτσικου. Εκτοτε σχεδόν τίποτα. «Από το 1973, που ιδρύθηκε το υπουργείο Πολιτισμού, υπήρξαν καλοί και κακοί υπουργοί. Πάντως όλοι προσέφεραν».

Επίσης, στη συνείδησή μου το υπουργείο Πολιτισμού, περιφρονημένο από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, αν και θα μπορούσε να παίξει σοβαρό, πρωταγωνιστικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο. «Για μένα η Ελλάδα πρέπει επιτέλους να εισπράξει την οφειλόμενη ανταποδοτικότητα. Γιατί η Ελλάδα είναι super power στον πολιτισμό. Λόγω πολιτιστικής κληρονομιάς».

Πάντα οι αρχαίοι πρόγονοι. «Οχι μόνο. Τεράστιες οι δυνατότητες της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οφείλουμε να βγούμε προς τα έξω με πολλούς τρόπους και όχι μόνο με εκθέσεις αρχαίων θησαυρών. Αλλά και με τους σύγχρονους καλλιτέχνες. Για παράδειγμα η προσπάθεια που κάνει η κυρία Κατερίνα Ευαγγελάτου. Χαρισματική περίπτωση. Γι’ αυτό την επέλεξα ως διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Οπως και ο Δημήτρης Λιγνάδης και ο Γιώργος Κουμεντάκης. Προσδίδουν υπεραξία στους θεσμούς που υπηρετούν».

Και το Μέγαρο Μουσικής;  «Πρέπει να ξαναβρεί τον παλιό καλό εαυτό του. Εξαιρετικές οι υποδομές του και η τοποθεσία του, που διευκολύνει την προσβασιμότητα με όλα τα μέσα συγκοινωνίας».

 Μα από τα ελάχιστα θα τροφοδοτείται και αυτό το πολυδαίδαλο Μέγαρο Μουσικής; Θα το αντέξετε; «Θα το καταφέρουμε με ρυθμίσεις και με τη βοήθεια των χορηγών. Γενικά πρέπει να επιδιώξουμε ευέλικτες, αλλά διαφανείς διαδικασίες. Αντίστοιχα και για τα μουσεία. Θα υιοθετήσουμε τον θεσμό των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου».

Η Μελίνα είχε το όραμα επιστροφής των Μαρμάρων. Αποδείχθηκε ουτοπία. Ηταν όμως ένα όνειρο. Μια μεγάλη καμπάνια. Το δικό σας όραμα; Ενα μόνο; «Η βελτίωση του επιπέδου και της καθημερινότητας των αστικών κέντρων, που δοκιμάστηκαν περισσότερο από τη δεκαετή κρίση».

Πώς; «Για παράδειγμα, ένα αναγεννημένο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο θα αναγεννήσει το κέντρο της πρωτεύουσας. Το Κτήμα Τατοΐου με τα 44.000 στρέμματα και τα 27 κτίρια μνημεία. Ολα θα αποκατασταθούν. Οι μελέτες εκπονούνται και το έργο μας ενισχύεται με τη βοήθεια χορηγών. Ενα αποκατεστημένο Τατόι αποτελεί ανεκτίμητο πολιτιστικό και αναπτυξιακό πόρο για την Αττική».

 Χρονικός ορίζοντας; «Το πρώην βασιλικό Κτήμα Τατοΐου θα παραδίδεται σταδιακά. Δεν ξέρω αν γνωρίζετε πως ένα μέρος του ήταν και παραγωγικό αγρόκτημα. Θέλουμε να αποκτήσει την αγροτική του ταυτότητα με σύγχρονους όρους. Να επαναλειτουργήσει το “Τατόιον” ως ξενοδοχείο. Κάπως έτσι θα αναβιώσει η Ανατολική Αττική».

 Και οι πίνακες; «Υπάρχουν».

Νομίζω πως «εξαφανίστηκαν» από την πρώην βασιλική οικογένεια.«Πολλοί πίνακες από το Τατόι φιλοξενούνται στην Εθνική Πινακοθήκη. Υπάρχουν όμως και χιλιάδες άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Το κτίριο του ανακτόρου θα αποκατασταθεί σύμφωνα με τα σχέδια από την εποχή του Γεωργίου του Β’. Τα έργα σε άλλα κτίρια έχουν αρχίσει. Και τέλος, πρέπει να σας πω, για να καταλάβετε τη διαφορά στους χρόνους. Αναζητούμε χορηγίες, διότι όπου παρεμβαίνουν οι χορηγοί τόσο πιο γρήγορα προχωράει το έργο. Τρία χρόνια χρειάζεται το Δημόσιο για την εκπόνηση μιας μελέτης, μόνο ένας χρόνος απαιτείται από την ιδιωτική πρωτοβουλία. Ο ορισμός της τρομερής γραφειοκρατίας».

 Και κάτι τελευταίο. Αν και αξιολογικά είναι από τα πρώτα. Σχετικά με την απώλεια της Κικής Δημουλά. «Να ένα από τα μέγιστα παραδείγματα σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας».

Τη γνωρίσατε από κοντά; «Τη γνώριζα. Μιλούσαμε τακτικά. Είχε πειστεί, μετά από πολύ καιρό, να μου μιλάει στον ενικό και να με αποκαλεί Λίνα και όχι “κυρία υπουργέ”. Για μένα ήταν πάντα η κυρία Δημουλά. Οταν έστειλα την επιστολή με την υποψηφιότητά της για το Νόμπελ Λογοτεχνίας δεν της το αποκάλυψα. Αν της δήλωνα την πρόθεσή μου, θα μου έλεγε να μην το κάνω. Είχε μια ξεχωριστή σεμνότητα, ένα μοναδικό ήθος».

Ηταν αργά. Η κυρία Μενδώνη κάθε τόσο με το βλέμμα στο τηλέφωνο «αν είναι ο πρωθυπουργός, να μου τον δώσετε αμέσως». Ηταν αργά, αλλά για ένα τούρμπο ποτέ δεν είναι αργά. Εγώ στη θέση της θα κοιμόμουν σε ράντζο εκστρατείας. Γιατί να μπω στον κόπο να πηγαινοέρχομαι και να σπαταλάω τον χρόνο μου; Φεύγοντας και με τρόμο περπατώντας στη νεκρή ζώνη των Εξαρχείων, για ένα πράγμα την παραδέχτηκα. Μεταξύ των άλλων. Εγώ στη θέση της θα είχα εξαντλήσει την υπομονή μου, θα επισκεπτόμουν τον ψυχοθεραπευτή μου και θα είχα παραιτηθεί για να μη σπάσω το κεφάλι κάποιου γραφειοκράτη.

Οχι, πείτε μου, δεν είναι κρίμα να φρενάρεις ένα τούρμπο σε ξεχαρβαλωμένο FΙΑΤάκι του ’80; Κι όμως, η Λίνα Μενδώνη είναι ο πλήρης ορισμός της γνωστής νεοελληνικής πραγματικότητας. Ενας τρέχει, χιλιάδες κάααθονται!