Μέχρι πού θα πάει η κρίση στις τράπεζες

Δεν έκλεισε καλά-καλά μήνας από τότε που η κυβέρνηση, εκεί στα τέλη Αυγούστου, θριαμβολογούσε για το τέλος των μνημονίων και την έξοδό μας στις αγορές και αυτές μας έδειξαν τα δόντια τους: ξεπούλησαν τις ελληνικές τράπεζες και τα ελληνικά ομόλογα, δείχνοντας σαφέστατα με αυτόν τον τρόπο ότι η πόρτα τους είναι κλειστή για την Ελλάδα.

Γιατί συνέβη αυτό; Διότι η κυβέρνηση έκανε σαφείς τις προθέσεις της να τα δώσει όλα πριν τις εκλογές, να εγκαταλείψει τις μεταρρυθμίσεις και να διαλύσει έτσι τις ορατές αλλά και πιο μακρινές προοπτικές της χώρας. Τι κρύβουν οι κυβερνητικές εξαγγελίες; 

Καταρχάς η δημοσίευση διπλού Προϋπολογισμού, δηλαδή Προϋπολογισμού με δύο σενάρια, όπως αυτός του 2019 που παρουσίασε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, δεν έχει ξαναγίνει. Δείχνει από αμηχανία μέχρι κομφούζιο και αυτό οι αγορές το αντιμετωπίζουν πολύ αρνητικά. 

Δεύτερον, η κυβέρνηση εξαγγέλλει διαρκώς παροχές και έχει σταματήσει τις μεταρρυθμίσεις. Επίσης έχει φρενάρει και τις διαδικασίες αποκρατικοποιήσεων που ενδιαφέρουν πρωτίστως τους ξένους, ενώ διαρρέουν διαρκώς σχέδια του κυβερνητικού αλλά και του κομματικού επιτελείου για το πού θα σπαταληθεί το μαξιλαράκι της ρευστότητας που έχει περισσέψει από τα μνημόνια ώστε να φρενάρει ή και να ανατρέψει την πολιτική κατρακύλα της κυβέρνησης πριν τις εκλογές.

Υπό αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, η κυβέρνηση κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που έχει συμφωνήσει με την Ευρώπη και από αυτή που αναμένουν οι αγορές. Με αποτέλεσμα, καθώς το διαπιστώνουν, να μας επιτίθενται ανελέητα. Το ξεπούλημα των τραπεζικών μετοχών προκάλεσε πανικό στην κυβέρνηση μέχρι να διαπιστώσει πού οφείλονται οι μαζικές ρευστοποιήσεις. Πρόκειται τελικά για αληθινές πωλήσεις μετοχών κατά 70% και για ανοιχτές πωλήσεις κερδοσκοπίας (short) κατά 30%, σύμφωνα με χρηματιστηριακές πηγές. Η αφορμή των πωλήσεων είναι τα προβλήματα των τραπεζών, αλλά η αιτία είναι η εμφανής απόκλιση της κυβερνητικής πολιτικής από τις συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις.
 
Απηύδησαν οι ξένοι
 
Εννέα χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης και την αποκάλυψη της τραγικής κατάστασης της ελληνικής οικονομίας, οι ξένοι έχουν βαρεθεί να περιμένουν. Εχουν βαρεθεί τα ψέματα, τις καθυστερήσεις, τον λαϊκισμό. Οσοι πίστεψαν στις προοπτικές της χώρας και επένδυσαν εδώ έχασαν τα λεφτά τους. Ιδίως αυτοί που τα έριξαν στις ελληνικές τράπεζες. Τώρα δεν θέλουν να ξανακούσουν κουβέντα και αρνούνται να βάλουν έστω και ένα ευρώ για νέες αυξήσεις κεφαλαίου. Οι δε τράπεζες δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν τα κόκκινα δάνεια, τα οποία πλησιάζουν σήμερα τα 90 δισ. ευρώ, και αυτό τους προκαλεί πολύ μεγάλα προβλήματα. Πηγές της αγοράς κάνουν λόγο για ανάγκη νέων αυξήσεων κεφαλαίου, πράγμα που ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας διαψεύδει, εξηγώντας ότι δεν χρειάζονται αυξήσεις. Επισημαίνει μάλιστα ότι τα stress tests που πέρασαν επιτυχώς οι τράπεζες ήταν τα αυστηρότερα και έχουν επάρκεια κεφαλαίων. Συνεπώς δεν υπάρχει τεκμηρίωση στη φήμη περί ανάγκης νέων αυξήσεων. Αυτό αποκλείει και την ανάγκη κουρέματος των καταθέσεων, η οποία θα ακολουθούσε μια ενδεχομένως αποτυχημένη προσπάθεια αύξησης κεφαλαίων. 

Τα κόκκινα δάνεια είναι πράγματι πρόβλημα λόγω του τεράστιου ύψους τους, αλλά φαίνεται πως γίνεται μεγάλη προσπάθεια να αντιμετωπιστούν με τη δημιουργία ορισμένων εργαλείων που θα τα μειώσουν κατά 20 δισ. ευρώ.

Ο πτωχευμένος εγγυάται;
 
Τα εργαλεία αυτά, όμως, χρειάζονται για να λειτουργήσουν την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου και εδώ προκύπτει το πρώτο πρόβλημα, ότι δηλαδή η Ευρώπη πρέπει να εγκρίνει αυτή την πρακτική. Δεν την είχε εγκρίνει παλαιότερα όταν είχε συζητηθεί και δεν αναμένεται να την εγκρίνει η DG Comp, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού. Η Ευρώπη θα εγκρίνει τιτλοποιήσεις των κόκκινων δανείων, αλλά χωρίς εγγυήσεις του Δημοσίου, σύμφωνα με πολύ καλά πληροφορημένες πηγές, διότι αυτό θα θεωρούνταν ευθέως κρατική ενίσχυση που νοθεύει τον ανταγωνισμό.

Αν όμως τελικά υιοθετηθεί το σχέδιο για τα ειδικά εργαλεία των τραπεζών και γίνουν τιτλοποιήσεις κόκκινων δανείων με εγγύηση του Δημοσίου, τότε ανακύπτουν άλλα προβλήματα: Σε ποιες τιμές θα αγοράσουν οι ξένοι αυτά τα ομόλογα, τα οποία θα θεωρήσουν -και ορθώς- ομόλογα πτωχευμένου κράτους και τι επιτόκια θα χρεώσουν εφόσον πρόκειται για νέο, πρόσθετο δανεισμό; Μην ξεχνάμε επίσης ότι η εγγύηση του Δημοσίου βαραίνει φυσικά τους φορολογούμενους, αφού πρόκειται για έμμεσο δανεισμό που, κατά πάσα πιθανότητα, θα καταλήξει σε άμεσο δανεισμό. Και ενώ ο κ. Δημήτρης Κουτσούμπας δηλώνει «μην τολμήσετε να επιβαρύνετε τους Ελληνες για τις τράπεζες», εννοώντας φυσικά τις κατασχέσεις ακινήτων και τους πλειστηριασμούς, οι Ελληνες δεν γλιτώνουν την επιβάρυνση λόγω νέων μελλοντικά φόρων, πράγμα που δεν ενοχλεί καθόλου ούτε τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ ούτε και τον κ. Αλέξη Τσίπρα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αν εγκριθούν και λειτουργήσουν αυτά τα εργαλεία για τις τράπεζες, το πρόβλημα λύνεται προσωρινά και επί της ουσίας μετατίθεται για το μέλλον. Πράγμα που θέλει και η Ευρώπη, η οποία δεν μπορεί φέτος να ασχοληθεί άλλο μαζί μας λόγω του ότι έχει και τις ευρωεκλογές.

 
Κρατικοποιήσεις και κυνήγι μαγισσών
 
Με τις αποφάσεις όμως της κυβέρνησης για τα εργαλεία τιτλοποιήσεων κόκκινων δανείων, ουσιαστικά οι τράπεζες επανακρατικοποιούνται μέσω των εγγυήσεων του Δημοσίου. Το ίδιο αναμένεται ότι θα συμβεί και στη ΔΕΗ, που δεν κατάφερε να προσαρμοστεί στα δεδομένα της παγκόσμιας ενεργειακής αγοράς και επιβαρύνεται με βαριά πρόστιμα από τους ρύπους των λιγνιτικών εργοστασίων ενώ αρνείται να πουλήσει τα υδροηλεκτρικά. Ο ισολογισμός της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού φέτος αμφισβητήθηκε ευρέως. Μπορεί ο υπουργός Ανάπτυξης Γιώργος Σταθάκης να δηλώνει ότι συγκεκριμένα «κακά funds» κερδοσκοπούν εις βάρος της ΔΕΗ και η κυβέρνηση εν χορώ να τα κατηγορεί ότι κάνουν το ίδιο και εις βάρος των ελληνικών τραπεζών, αλλά όλα αυτά είναι σανός προς εσωτερική κατανάλωση. Μην ξεχνάμε ότι τα funds είναι νομικά πρόσωπα και όχι φυσικά και δεν διαθέτουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά όπως η κακία ή η καλοσύνη.

Η συμπεριφορά των funds έναντι της ελληνικής οικονομίας και των ελληνικών επιχειρήσεων καθορίζεται από την πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση, από τις προοπτικές της οικονομίας και, κυρίως, από το επίπεδο εμπιστοσύνης που μας έχουν. 

Η κατακρήμνιση, λοιπόν, της αξίας των τραπεζικών μετοχών οφείλεται φυσικά στις μαζικές πωλήσεις τους, αλλά και σε ένα χαρακτηριστικό της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς. Οτι είναι μια πολύ ρηχή αγορά και δεν υπάρχουν αξιόλογου μεγέθους εγχώριοι παίκτες. Ετσι, όταν πουλάνε οι μεγάλοι ξένοι επενδυτές (κερδοσκόποι κατά την κυβέρνηση όταν πουλάνε, επενδυτές όταν αγοράζουν) δεν υπάρχει αγοραστικό κοινό να φρενάρει την πτώση των τιμών.

Αυτά όλα, όμως, είναι δευτερεύοντα. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στις αφορμές της χρηματιστηριακής πτώσης, αλλά στις αιτίες της. Και αυτές σχετίζονται με την απόλυτη έλλειψη εμπιστοσύνης των αγορών προς την ελληνική κυβέρνηση.

Οι αγορές δεν μας έχουν εμπιστοσύνη διότι περιμένουν πολλά χρόνια να κάνουμε αποκρατικοποιήσεις και δεν τις κάνουμε, περιμένουν πολλά χρόνια να κάνουμε διοικητικές μεταρρυθμίσεις και δεν τις κάνουμε, έχουν βαρεθεί να βλέπουν ψεύτικους και μαγειρεμένους ισολογισμούς από τη Follie Folli μέχρι τη ΔΕΗ, έχουν βαρεθεί να περιμένουν τις τράπεζες για τα κόκκινα δάνεια, έχουν βαρεθεί να περιμένουν να εφαρμοστούν τα ψηφισμένα από τη Βουλή μέτρα και να μην εφαρμόζονται. Με λίγα λόγια, μας έχουν βαρεθεί όσο δεν παίρνει άλλο και δεν σκοπεύουν να επενδύσουν εδώ ούτε ένα ευρώ διότι πολύ απλά φοβούνται ότι θα το χάσουν κι αυτό όπως έχασαν ως τώρα όλα όσα επένδυσαν. Προτιμάνε να πάνε παραδίπλα να επενδύσουν και γι’ αυτό θα μας περάσουν οι βαλκανικές χώρες που μέχρι πριν από λίγα χρόνια μας ζήλευαν.

Η αιτία, λοιπόν, της κατάρρευσης των τραπεζικών μετοχών δεν είναι μόνο τα προβλήματα των τραπεζών, οι κακοί ισολογισμοί τους, τα κόκκινα δάνειά τους και οι ανύπαρκτες προοπτικές κερδοφορίας. Είναι όλα αυτά υπό την ομπρέλα της απόλυτης έλλειψης εμπιστοσύνης που υπάρχει στην ελληνική διοίκηση και υπό τις ορατές προοπτικές πλήρους διάλυσης λόγω των εκλογών που θα γίνουν το αργότερο σε δέκα μήνες. Μέχρι τότε ο ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς μνημόνιο και σε προεκλογικό πανικό, ενδέχεται, παρασυρόμενος από την αγωνία του, να εξαφανίσει από τα ταμεία του κράτους κάθε ευρώ που θα βρει, σε μια προσπάθεια να περιορίσει την εκλογική του ήττα. Και αν αυτό συμβεί, ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης ερχόμενος θα βρει άδεια ταμεία και θα παρακαλάει ξανά τους Ευρωπαίους για νέα μνημόνια.