Έναν θησαυρό ίσως κρύβει το ελληνικό υπέδαφος, αφού εκτός από τον ορυκτό πλούτο της χώρας αξίας 40 δις. ευρώ, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την ύπαρξη σημαντικών ποσοτήτων από πολύτιμα μεταλλικά στοιχεία (σπάνιες γαίες) που είναι απαραίτητα για την παραγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών, αυτοκινήτων, δορυφόρων, ανεμογεννητριών, υβριδικών κινητήρων και εξαρτάται η παγκόσμια βιομηχανία.
Η επίσκεψη Κινέζων επενδυτών και στελεχών της κυβέρνησης στην Αθήνα δεν ήταν διόλου τυχαία, αφού περισσότερα από το 90% των παγκοσμίων αποθεμάτων βρίσκονται στην Κίνα, που έχει αναπτύξει σημαντική τεχνογνωσία στην έρευνα και εξόρυξή τους και έχει βρει «μπροστά» της την Ιαπωνία και την Αμερική που επιχειρούν να βρουν νέα κοιτάσματα ανά τον πλανήτη οι οποίες προσπαθούν απεξαρτηθούν από την Κίνα. Στόχος της συνάντησης με ελληνικούς παράγοντες είναι αρχικά ανταλλαγή τεχνογνωσίας, και μελλοντικά να επενδύσουν οι Κινέζοι στην αξιοποίηση των κοιτασμάτων αυτών.
Η Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει μία νέα αγορά και να αποκτήσει σημαντικό μερίδιο, εφόσον επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις, κάτι που προφανώς η Κίνα θέλει να έχει υπό την εποπτεία της. Μια από τις πέντε χώρες στην Ευρώπη, μαζί με Σουηδία, Φιλανδία, Νορβηγία και Δανία, με σπάνια μεταλλευτικά κοιτάσματα είναι και η Ελλάδα. Έτσι, μέσω της χώρας η Κίνα θα έχει μία καλή πρόσβαση για επικοινωνία με όλη την Ευρώπη για το θέμα της εκμετάλλευσης ορυκτών.
Στη Ελλάδα είναι σε εξέλιξη δύο ερευνητικά προγράμματα για σπάνιες γαίες, σε χερσαίες αλλά και θαλάσσιες περιοχές. Αν τελικά αποδειχθεί ότι υπάρχουν σημαντικές ποσότητες στο ελληνικό υπέδαφος, τα οφέλη για την Ελλάδα, αλλά και την ελληνική βιομηχανία θα είναι πολλαπλά και θα μπορούσαν τα έργα για την εκμετάλλευση να παρομοιαστούν με τις συμβάσεις για τον κλάδο υδρογοναθράκων, η κατάρτιση των οποίων έχει βάλει σε ένα πλαίσιο τον τρόπο με το οποίο θα γίνεται η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου. Σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, η εκμετάλλευση του πλούτου των σπάνιων γαίων είναι σε πολύ πρώιμα στάδια, καθώς οι έρευνες χρειάζονται πολύ χρόνο για να δείξουν απτά αποτελέσματα.
Μέταλλα: Το νέο πετρέλαιο;
Λόγω της συνεχούς αυξανόμενης ζήτησης, αλλά και της περιορισμένης διάθεσης τους η Ε.Ε. έχει συμπεριλάβει αυτά τα πολύτιμα στοιχεία, στην ομάδα των 14 κρίσιμων ορυκτών, με βιομηχανικές ανάγκες, τις οποίες αδυνατεί να καλύψει σήμερα ο μεταποιητικός κλάδος της Ευρώπης.
Δείτε τα στοιχεία παρακάτω και τον χάρτη της Ελλάδας
Πρόκειται για μέταλλα όπως κοβάλτιο (Co), λευκόχρυσος (Pt), τιτάνιο (Ti), ταντάλιο (Ta), ίνδιο (In), νεοδύμιο (Nd), δυσπρόσιο (Dy), δημήτριο (Ce), ευρώπιο (Eu), τέρβιο (Tb), λανθάνιο (La), Λίθιο (Li), γάλλιο (Ga), έρβιο (Er) κλπ.
Τα παραπάνω στοιχεία χρησιμοποιούνται στους καταλυτικούς μετατροπείς των αυτοκινήτων, στην καταλυτική πυρόλυση για τη διύλιση πετρελαίου, στις φλατ και έγχρωμες τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα, φορητά DVD, φορητούς υπολογιστές, στις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες, στα υβριδικά και ηλεκτρικά οχήματα, στις γεννήτριες, στις για ανεμογεννήτριες, σε πολλές ιατρικές συσκευές, φωτοβολταικά, συστήματα καθοδήγησης πυραύλων, στην αντιπυραυλική άμυνα, στους δορυφόρους κλπ.
Πόσες πολύτιμες γαίες έχει ένα…. Notebook;
Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία, ένα μικροτσίπ ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή περιέχει 60 περίπου διαφορετικά υλικά, όπου τα περισσότερα προέρχονται από σπάνιες γαίες. Για παράδειγμα, κάθε ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο περιέχει περίπου 27 κιλά σπάνιων γαιών. Μία ανεμογεννήτρια των 2MW εκτιμάται πως περιέχει περίπου 340-420 κιλά σπάνιων γαιών. Μία ανεμογεννήτρια των 3MW περιέχει περίπου 1 τόνο σπάνιων γαιών. Στον τομέα της ιατρικής, ο μαγνήτης ενός μαγνητικού τομογράφου μπορεί να ζυγίζει από 680 κιλά εώς 1 τόνο. Το μεγαλύτερο βάρος ενός τέτοιου μαγνήτη οφείλεται στην παρουσία των σπάνιων γαιών. Η οθόνη μίας τηλεόρασης περιέχει περίπου 10 γραμμάρια, κάθε notebook 10 γραμμάρια και ένα κινητό 0.1 γραμμάριο νεοδύμιου. Αν υπολογίσουμε ότι κυκλοφορών τουλάχιστον 7.3 δις συσκευές στον κόσμο, αυτό σημαίνει 730 τόνους νεοδύμιου ανά έτος.
Δείτε μερικά από αυτά στον πίνακα και στις χρήσεις τους για τα οποία η Ευρώπη έχει «χτυπήσει» το καμπανάκι ότι θα λείψουν στην ευρωπαϊκή βιομηχανία τα επόμενα χρόνια.
|
Χρήσεις
|
|
|
Νεοδύμιο, Δυσπόσιο
|
Παρασκευή ενός κράματος με το οποίο κατασκευάζονται ισχυροί μαγνήτες που έχουν ελάχιστο βάρος και αντέχουν στις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στους ηλεκτροκινητήρες υβριδικών μοντέλων
|
|
Ίνδιο, τελλούριο και γάλλιο.
|
Εναλλακτική λύση αντικατάσταση των κρυστάλλων πυριτίου με τη χρήση λεπτών στρωμάτων ημιαγωγών από ίνδιο, τελλούριο και γάλλιο πάνω σε ένα γυάλινο υπόστρωμα. Κατασκευάζουν μεγάλες ποσότητες φωτοβολταϊκών στοιχείων με λίγες ποσότητες.
|
|
Πλατίνα
|
Χρησιμοποιείται σε βιομηχανικές διαδικασίες για τη μετατροπή του πετρελαίου σε βενζίνη. Επίσης, χρησιμοποιείται στην κατασκευή ιατρικού και εργαστηριακού εξοπλισμού και στην κατασκευή κοσμημάτων.
|
|
Ρόδιο
|
Χρησιμοποιείται στην βιομηχανία αυτοκινήτων και ιδιαίτερα στην κατασκευή καταλυτών. Μετατρέπει το μονοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου και τους υδρογονάνθρακες, που αποβάλλονται, σε διοξείδιο του άνθρακα, νερό και υδρογόνο.
|
|
Παλλάδιο
|
Γίνεται χρήση στην κατασκευή καταλυτών αυτοκινήτων, στην κατασκευή κοσμημάτων, στην οδοντιατρική.
|
|
Ρήνιο
|
Χρησιμοποιείται κυρίως στην κατασκευή τουρμπίνων αεροσκαφών.
|
|
Ίνδιο
|
Γίνεται χρήση στην κατασκευή επίπεδων οθονών αι στην κατασκευή κινητών. Χρησιμοποιείται στις συγκολλήσεις μετάλλων.
|
|
Ρουθήνιο
|
Το χρησιμοποιείται στην κατασκευή ηλεκτρονικών αντιστάσεων και λοιπών ηλεκτρονικών εξαρτημάτων υψηλών αντοχών.
|
|
Ιρίδιο
|
Χρησιμοποιείται στην κατασκευή συσκευών και εξαρτημάτων ανθεκτικών στη διάβρωση και στις υψηλές θερμοκρασίες. Για παράδειγμα τα ηλεκτρόδια και οι θερμοηλεκτρικές γεννήτριες.
|
|
Δημήτριο
|
Κυριότερη εφαρμογή των ενώσεων του είναι η κατασκευή των αμιάντων τύπου "άουερ" που χρησιμοποιούνται σε λυχνίες φωταερίου και σε χρώσεις υάλου και σε είδη κεραμευτικής.
|
|
|
|
Η Ευρώπη μπαίνει στο «παιχνίδι»
Με μια σειρά από πρωτοβουλίες (Raw Materials Initiative, European Innovation Partnership on Raw Materials) και στρατηγικές (Europe 2020 Strategy) η Ευρώπη προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κρίση επενδύοντας στην Έρευνα και Ανάπτυξη με την ισχυρή συμμετοχή της βιομηχανίας.
Για τον λόγο αυτό, ξεκίνησε το Ανταγωνιστικό Πρόγραμμα EURARE (European Rare Earths Project), στο οποίο μετέχουν πλήθος γεωλογικών ιδρυμάτων, πανεπιστημίων και εταιρειών από 11 ευρωπαϊκές χώρες (μεταξύ των οποίων το ΕΚΒΑΑ/ΙΓΜΕΜ και το Ε.Μ.Π.) και το οποίο χρηματοδοτείται με περίπου 10.000.000€ από κοινοτικούς πόρους του 7ου Προγράμματος Πλαισίου.
Το έργο EURARE άρχισε στις αρχές Ιανουαρίου του 2013 με την συμμετοχή 7 γεωλογικών ινστιτούτων, 6 μεταλλευτικών εταιρειών, 3 βιομηχανιών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, 4 επιχειρήσεων τεχνολογικών εφαρμογών και 4 πανεπιστημίων από 11 χώρες της Ευρώπης, και θα διαρκέσει 5 χρόνια (2013-2017). Στους 3 Έλληνες εταίρους, που είναι το ΕΜΠ, το ΙΓΜΕΜ και το Αλουμίνιο της Ελλάδος, αντιστοιχεί ποσό της τάξης του 16% της συνολικής χρηματοδότησης.
Προγράμματα ΕΣΠΑ
Με το πρόγραμμα EURARE είναι σε εξέλιξη στο ΙΓΜΕΜ δύο προγράμματα ΕΣΠΑ, που στο πλαίσιο των ερευνών τους έχουν εντάξει θεματικά τις Σπάνιες Γαίες.
Πρόκειται για το ΥΠΟΘΕΡ (Υποθαλάσσιες Κοιτασματολογικές Έρευνες), όπου δίδεται έμφαση στην γεωλογική χαρτογράφηση και κοιτασματολογική αναγνώριση υποθαλάσσιων περιοχών, σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ. Οι ερευνητικές δραστηριότητες άρχισαν στις 20 Σεπτεμβρίου 2013.
Στο πλαίσιο του πολυθεματικού αυτού προγράμματος το ενδιαφέρον θα επικεντρωθεί κυρίως στα εξής
- Υψηλή ανάλυση αποτύπωσης της μορφολογίας του βυθού,
- Μελέτη των ιζημάτων του βυθού και των υποστρωμάτων του,
- Παλαιογεωγραφική εξέλιξη της περιοχής κατά τα τελευταία 40.000 χρόνια,
- Έρευνα, Προσδιορισμός και αξιολόγηση μεταλλοφορίας Βαρέων Ορυκτών στα προσχωσιγενή θαλάσσια ιζήματα της περιοχής που θα μελετηθούν (placer deposits) και των σπάνιων γαιών. Mε βάση τα αποτελέσματα που θα προκύψουν θα γίνει η σύγκριση των αποθέσεων στο χερσαίο και θαλάσσιο χώρο,
- Έρευνα πεδίων υδροθερμικής μεταλλοφορίας, στην περιοχή έρευνας,
- Μελέτη μυκήτων και μικροβίων (αμινοξέων και RNA-πρωτεΐνες ) σε περιοχές εκτεταμένης υδροθερμικής δραστηριότητας.
