Η «Χρυσή Εποχή» του Ρήγου και της Λυρικής Σκηνής ξεκινάει από τη Σερβία

Ο δυτικός άνεμος Κόσαβα που φυσάει από τα Καρπάθια όρη αποκαλύπτει έναν καθαρό ουρανό και τα σύννεφα μοιάζουν σαν ζωγραφιά πάνω από τον Δούναβη και από τις γέφυρες που ξαναχτίστηκαν ύστερα από τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς, στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Είναι η μοίρα της Σερβίας, όπως και της Ελλάδας, να φέρει ατόφια τα τραύματα της Ιστορίας, με τις αντιθέσεις να την καθιστούν ακόμα πιο γοητευτική, εδώ στην άκρη των Βαλκανίων.

Τίποτε, άλλωστε, στην ήσυχη κωμόπολη του Νόβι Σαντ, μια ώρα έξω από το Βελιγράδι, δεν προμηνύει τις ταραχές που θα ξεσπάσουν για μία ακόμα φορά στα περίχωρα, με τις διαδηλώσεις, αντικυβερνητικές και φιλοκυβερνητικές, να είναι πια καθημερινές· όχι τυχαία, αφού εδώ έγινε το δυστύχημα στον σταθμό του τρένου με τους 16 νεκρούς, τον προηγούμενο Νοέμβριο, που προκάλεσε πολιτική αναταραχή στη χώρα. Τα κεράκια που καίνε δίπλα στις φωτογραφίες των θυμάτων από το δυστύχημα κάνουν τους επισκέπτες να μην ξεχνούν τον θάνατο· memento mori, όπως γράφει η ταμπέλα, στο κέντρο της τεράστιας πλατείας, λίγο πέρα από το εξαίσιο κτίριο που στεγάζει το Εθνικό Θέατρο της Σερβίας, και όπου σε λίγες ώρες θα έκανε παγκόσμια πρεμιέρα η παράσταση του Κωνσταντίνου Ρήγου και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ξεσηκώνοντας πραγματικά τα πλήθη.

Τι σημαίνει χρυσή εποχή

Ορθιοι οι θεατές χειροκροτούν για πολλή ώρα τον Ελληνα δημιουργό που τους θύμισε ότι ο χορός -ουσιαστικά το ξέφρενο πάρτυ που στήθηκε με τη μορφή μιας παράστασης που συνιστά ένα ωραίο υπαρξιακό σχόλιο στην αγωνία της εποχής- είναι το ιδανικό αντίβαρο σε καιρούς ασταθείς και άγρια απρόβλεπτους. Αλλωστε ο ίδιος ο τίτλος «Χρυσή εποχή», όπως μας λέει ο διευθυντής του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κωνσταντίνος Ρήγος, κλείνει με ειρωνικό τρόπο το μάτι στον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε προαναγγείλει την έλευση της δικής του χρυσής εποχής για την Αμερική, μια ανάγκη πίστης που εντέλει ορίστηκε για να αμφισβητείται. Κάπως έτσι νιώθουν και τα άγρια τέκνα, οι πρωτοποριακοί δημιουργοί της δεκαετίας του ’90 που, όπως ο ίδιος ο Ρήγος, ένιωσαν έτοιμοι να κατακτήσουν τον κόσμο, θέτοντας τον εαυτό τους στην υπηρεσία μιας υπέρτερης αξίας που τους διέψευσε, έτοιμοι να κατέβουν από τα ύψη ενός μεγάλου στυλ μέχρι τον πιο ταπεινό θεατή με τον κίνδυνο της συνενοχής, αλλά με την αυθυπέρβαση που συνεπάγεται μια τέτοια συνύπαρξη.

Ο δημιουργός της «Χρυσής εποχής», απενοχοποιημένος από πολύ νωρίς και γνωρίζοντας όλη την ανθρωπογεωγραφία, τι σημαίνει «Δάφνις και Χλόη» και «Λίμνη των Κύκνων» αλλά και ελληνική ποπ και αισθητική των βιντεοκλίπ, έφτασε να μπολιάσει με τη δύναμη του ξέφρενου χορού τις αυστηρές αρχές του μπαλέτου. Εφτιαξε την Οκτάνα, μια ομάδα που συνδύασε τον χορό με το θέατρο δημιουργώντας στη συνέχεια προσωπικές δουλειές που γράφτηκαν ανεξίτηλα στη μνήμη: από τις «Πέντε εποχές» έως την «Αλκηστη», το «Ρινγκ», την «Ουτοπία» και την «Αρκαδία», ενώ τόλμησε να στήσει τη δική του «Bossa Nova» στο Εθνικό ως ένα πάρτυ που στήνεται τώρα εκ νέου και με ένα υπαρξιακό ennui εδώ στο Βελιγράδι, καλώντας τους νέους καλεσμένους-θεατές να αντικρίσουν τη δική τους αλήθεια και τα ανάλογα σκοτάδια.

Φέροντας εις πέρας αυτή την υψηλή αποστολή και χωρίς να σνομπάρει τους όρους της ποπ, ούτε τα νυχτερινά κέντρα ή την τηλεόραση, αφού όλοι τον εκτιμούσαν ως ακριβοδίκαιο και αυστηρό κριτή στο «So you think you can dance», ο Ρήγος κατάφερε να διαμορφώσει τη δική του «Βαβέλ», όπως ήταν ο τίτλος μιας παράστασής του, περικλείοντας όλα τα ετερόκλητα στοιχεία: από κλασικές λογοτεχνικές αναφορές μέχρι τα πολύχρωμα φώτα του πάρτυ, τα οποία βλέπουμε να απογειώνονται στη «Χρυσή εποχή». Ολα αυτά τα στοιχεία, δηλαδή, που ενώνονται με τον πιο δημιουργικό τρόπο τώρα στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου της Σερβίας στη συμπαραγωγή της ΕΛΣ με το Φεστιβάλ Χορού του Βελιγραδίου φιλοδοξώντας να ξεσηκώσουν το κοινό σε διαφορετικά σημεία του κόσμου.

Μπουκόφσκι, κλασικός χορός και Πάολα

Γι’ αυτό όταν ρωτάμε τον ίδιο αν με αυτή την παράσταση στόχος του ήταν να καταθέσει το δικό του μανιφέστο, υποστηρίζει ότι μάλλον ήθελε να κάνει κάτι πιο προσωπικό ανατρέχοντας στη μεγάλη πορεία του μέχρι σήμερα. «Οταν άρχισα να συζητάω με τη διευθύντρια του Φεστιβάλ Χορού του Βελιγραδίου Αγια Γιουνγκ μια ιδέα για νεοκλασική παράσταση μπαλέτου, εκείνη με παρότρυνε να ετοιμάσω κάτι που θα έφερε τη δική μου σφραγίδα, όπως τον “Ταξιδιώτη του Χειμώνα”, μια παράσταση που είχε εγκαινιάσει τον θεσμό πριν από 21 χρόνια.

Οπότε αναζητώντας τα στοιχεία που θα μπορούσαν να συγκροτήσουν τη νέα μου δουλειά ως προσωπική επιστροφή στο Φεστιβάλ, άρχισα να σκέφτομαι πως αν κάτι δεν σήμαινε πολλά και δεν λειτουργούσε τότε, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ούτε σήμερα. Υπάρχει,δηλαδή, ένα κεντρικό μοτίβο που σε συγκροτεί όλα τα χρόνια και βάσει αυτού αναδημιουργείς κάθε εποχή. Ετσι μου ήρθε ο τίτλος “Χρυσή εποχή”. Ηθελα το έργο να μοιάζει με ένα πάρτυ, όπου όλοι θα είναι καλεσμένοι και όλοι ευτυχισμένοι. Ολα θα είναι χρυσά, λαμπερά και τέλεια, ένας χρυσός χώρος που θα σε ηλεκτρίζει και όπου θα ξεκινούν όλες οι ιστορίες», μας λέει απολαμβάνοντας μαζί μας το πρωινό στο ξενοδοχείο στη Σερβία. Το προηγούμενο βράδυ μάς πρότεινε να πάμε για ποτά, πάντοτε αεικίνητος, γεμάτος ενέργεια και έτοιμος για τη χρυσή εποχή που μπορεί να έρθει ανά πάσα στιγμή, και αν δεν έρθει είναι στο χέρι σου να την ανακαλύψεις.

Σε αυτό σε καλεί το χρυσό σκηνικό, μια υπέροχη ιδέα αυτό να οριοθετείται μέσα από χρυσές κουρτίνες αλλά και ένα χρυσό κλουβί που σε παγιδεύει μαζί με τις μνήμες σου πάνω στις οποίες κινούνται οι χορευτές, άλλοτε μοιάζοντας να προέρχονται από ένα μπαρόκ παρελθόν και άλλοτε να αναφέρονται σε ένα φουτουριστικό παρόν. Δείχνουν να είναι έτοιμοι από καιρό και θαρραλέοι όχι μόνο να δεχτούν αυτό που έρχεται, αλλά και να διαλυθούν και να μαζέψουν τα κομμάτια τους για να ορίσουν τον νέο κόσμο που φτάνει ορμητικός και απρόβλεπτος: το θέμα είναι αν θέλει κανείς να τον γκρεμίσει και να φτιάξει έναν άλλο και αν θέλει να είναι καλεσμένος σε αυτό το πάρτυ που δεν ξέρει πότε ακριβώς θα τελειώσει. Γι’ αυτό και οι κανόνες στήνονται εδώ για να ανατραπούν, σε κάθε επόμενο χορευτικό εσταντανέ γιατί έτσι προστάζει η ίδια η ιστορία του ανθρώπου, από τη θρησκεία μέχρι την Ιστορία και τις επιστήμες. Σαν ένα ζευγάρι πρωτόπλαστων έρχεται, επομένως, το ζευγάρι χορευτών να συνευρεθεί και να αποχωριστεί στη σκηνή, παραπέμποντας στο προπατορικό αμάρτημα και σε έναν κόσμο που καλείται να συγκροτηθεί από την αρχή.

Σε αντίστοιχους συμβολισμούς παραπέμπει και η Παναγία τοτέμ, που θυμίζει αναγεννησιακό άγαλμα αλλά και ινδιάνικο ξόρκι, ολόχρυση και αυτή, ένα εντυπωσιακό γλυπτό του Πέτρου Τουλούδη που έρχεται να μας θυμίσει πως είμαστε ό,τι μας υπερβαίνει: η πίστη, η ελπίδα και οι φόβοι μας. Κυρίως, όμως, οι επιθυμίες και τα πιστεύω μας, όπως φροντίζει να τονίσει σε κάθε σκηνή του magnum opus του ο Ρήγος ορθώνοντας το δικό του «Πιστεύω»: «Πιστεύω στις αυταπάτες, στις αυτοεξαπατήσεις, στα ψέματα, στις φαντασίες και τις φαντασιώσεις, στη διαφυγή που μου προσφέρουν. Πιστεύω στον έρωτα, πιστεύω στην αγάπη», υπογραμμίζει ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το μανιφέστο του.

Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο από αυτό. Ενα αμάγαλμα από προσδοκίες και απογοητεύσεις που ποτέ δεν μπόρεσε να αναπαραστήσει κάποιος καλύτερα από έναν άνθρωπο που χορεύει αφού απελευθερώνει την ενέργεια ενός θεού-χορευτή, κατά Νίτσε. Αυτή η ενέργεια είναι συνώνυμη στα μάτια του δημιουργού Ρήγου με τη νέα θρησκεία, μακριά από ιδεολογικούς φανατισμούς και προκαταλήψεις. Στον νέο αυτό κόσμο, τα όρια της πίστης αλλά και της αμφισβήτησης, ανατρέπονται και χωρούν από τη Μαντόνα και τον Τσαϊκόφσκι μέχρι τον Φράνσις Μπέικον, τον Ντα Βίντσι και τον Βισκόντι.

Ανάμεσα στα εκρηκτικά σύμπαντα και σε μια εξαίσια ειρωνική σκηνή βλέπουμε την καλλιτεχνική αυστηρότητα να ανατρέπεται από έναν δεινόσαυρο να μπαίνει ακάλεστος στο πάρτυ με τη μορφή ενός μασκαραμένου ήρωα, παρακολουθώντας όλο περιέργεια τι κάνει αυτό το παράδοξο είδος των ανθρώπων. Η σκηνή μοιάζει να παραπέμπει στο παράξενο Τζουράσικ Παρκ που βιώνουμε ως τα πιο παράδοξα είδη που είμαστε, αλλά και το «Γένος των Δεινοσαύρων, Εμείς» Οι δεινόσαυροι, εμείς του Τσαρλς Μπουκόφσκι (μτφ Ξένια Αηδονοπούλου) που, όπως λέει ο Ρήγος, του ενέπνευσε τις αναφορές: «Ετσι γεννηθήκαμε/ μέσα σε όλο αυτό/ όπως οι φάτσες στον πίνακα χαμογελούν/ όπως ο κ. Θάνατος γελά/ όπως τα ασανσέρ χαλάνε/ όπως το πολιτικό τοπίο καταρρέει/ όπως ο νεαρός του σουπερμάρκετ είναι πτυχιούχος/ όπως τα λιγδιασμένα ψάρια φτύνουν τη γλοιώδη λεία τους/ όπως ο ήλιος κρύβεται/ έτσι γεννηθήκαμε/ εμείς/ μέσα σε όλο αυτό», γράφει ο Μπουκόφσκι και ο Ρήγος τον ακολουθεί κατά γράμμα.

Σε μια άλλη μαγική σκηνή, δυο άνδρες χορεύουν τάνγκο -μην ξεχνάμε ότι έτσι ξεκίνησε στην Αργεντινή- ενώ σε ένα από τα πιο μαγικά ενσταντανέ ο Κωνσταντίνος Ρήγος χορεύει μαζί με την επί χρόνια μούσα του Ελενα Τοπαλίδου, με στοιχεία που, όπως μας εξομολογείται, είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοσχεδιαστικά. Υπέροχο και καθόλου παράξενο, όταν σε αυτό το εγκιβωτισμένο σύμπαν, σε μια οθόνη, σαν γοργόνα αιχμάλωτη στον δικό της υδάτινο κόσμο, ξεπροβάλλει η Πάολα - από ένα βιντεοκλίπ που φέρει την υπογραφή του ίδιου.

«Μερικοί χορεύουν για να θυμούνται, άλλοι χορεύουν για να ξεχάσουν» είναι, άλλωστε, το μότο που επανέρχεται ως κεντρικό credo και συνιστά τη ραχοκοκαλιά της παράστασης. Ολα επιτρέπονται αρκεί να μπορούν να συνδράμουν στην εξαίσια απελευθερωτική διαδικασία ενός χορού που υπάρχει όχι για να ορίσει, αλλά για να συνταράξει, να γίνει μαζί τρόπος ζωής και οδηγός. «Είμαστε ελεύθεροι ή πολιορκημένοι; Είμαστε μαριονέτες του θεού ή ταξιδιώτες στον χειμώνα, κουβαλώντας πάντα μέσα μας τις νύχτες του καλοκαιριού; Σε ένα ρινγκ παλεύουμε με τον εαυτό ή με τη σκιά μας, μέσα σε λίμνες σκοτεινές αλλά και γαλάζιες. Ζούμε στη χώρα του ποτέ, σε ουτοπικές Αρκαδίες, σε μαγεμένους Κιθαιρώνες, σε ουτοπίες ή σε αόρατες πόλεις;» αναρωτιέται σχολιάζοντας την παράσταση ο Ρήγος. Δεν πρόκειται για ερωτήματα θεωρητικά, αφού εδώ τις απαντήσεις τις δίνει το σώμα με τους χορευτές να ξεπερνούν πραγματικά τα όριά τους στη σκηνή δοκιμαζόμενοι με διαφορετικούς ρυθμούς και είδη. Απίστευτη η κίνηση, όμορφα χορογραφημένη με έντονα τα στοιχεία της θεατρικότητας: τι χρειάζεται αλήθεια ο λόγος όταν τα λέει όλα ένα νεύμα - ή ακόμα περισσότερο ένα βλέμμα;

Στη θεατρικότητα του χώρου που μπορεί να περιστρέφεται γύρω από έναν πλαστικό φοίνικα, εξίσου ψεύτικος και χρυσός με τα όνειρά μας, ως υπόμνηση από προηγούμενη παράσταση του Ρήγου, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα εκκεντρικά κουστούμια της Daglara με παραπομπές σε διαφορετικά εικαστικά σύμπαντα. Συγκλονιστικές και οι μουσικές επιλογές σε μια σύνθεση που φέρει την υπογραφή του ίδιου του δημιουργού της παράστασης και του συνεργάτη του Θοδωρή Ρέγκλη, όπου μπορούμε να ακούσουμε από τα αρχέγονα ακούσματα που διαμόρφωσαν την εφηβεία του Ρήγου όπως το «Hotel California» μέχρι μπαρόκ μουσική, την περίφημη άρια «Addio, del passato», αλλά και ρεμπέτικα, γνώριμα μουσικά ακούσματα με την Ελευθερία Αρβανιτάκη, τη Μυρτώ Βασιλείου, τη Δωροθέα Μερκούρη - για να αναφέρουμε απλώς μερικούς.

Οταν οι χρυσές κουρτίνες στο τέλος καλύπτονται από τις τεράστιες κλασικές του θεάτρου του Βελιγραδίου και ο κόσμος αποχωρεί, το θαύμα είχε ήδη τελεστεί: η δικαίωση από τον ενθουσιασμό του κόσμου έρχεται να επιβεβαιώσει τις βασικές αρχές του «Πιστεύω» του Ρήγου που κοσμεί τις αιωρούμενες οθόνες της παράστασης: «Πιστεύω στο χειροκρότημα, στην υπόκλιση στο τέλος της παράστασης, πιστεύω στα χαμόγελα υποδοχής του προσωπικού των θεάτρων και των γκαλερί, στις γραφές των κριτικών, στα μπράβο του κοινού, στην ομορφιά όλων των κορμιών, στην προδοσία τους, στην ανεκτικότητα των άλλων για τις διαστροφές μου». Κυρίως στην ομορφιά που είναι ικανή, όπως έλεγε ο αγαπημένος του Ντοστογέφσκι, να σώσει τον κόσμο. Νυν και αεί.

Info: Η «Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου θα παρουσιαστεί στην Εθνική Λυρική Σκηνή στις 9 & 10 Μαΐου και κατόπιν θα ξεκινήσει την παγκόσμια περιοδεία της.


ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Shutterstock, ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΕΧΑΓΙΑΣ

Ειδήσεις σήμερα:

Επιχείρηση της ΕΛ.ΑΣ. στα κτηματολογικά γραφεία της Αττικής για εξάρθρωση εγκληματικής οργάνωσης - Εννέα συλλήψεις για δωροληψία

Βουλιαγμένη: «Εξαφανίστηκε και δεν μου ζήτησε ούτε συγγνώμη» είπε ο άνδρας που τον δάγκωσε το σκυλί της μητέρας Τσιτσιπά

Πέτρος Μολυβιάτης: Με την ελληνική σημαία η σορός για την κηδεία