Χρ. Ι. Στεφανάδης

Όλη η Ιστορία του Πολιτισμού είναι συνυφασμένη με μικρές και μεγάλες επινοήσεις μέσω των οποίων κατάφερε ακόμα και να νικήσει τη βαρύτητα και να ξεφύγει από τη Γη που τον γέννησε και τον έθρεψε.

Παράλληλα, όμως, με τις επινοήσεις και τις εφευρέσεις του ανθρώπου προέκυψε η ανάγκη της πνευματικής κατοχύρωσης κάθε εφεύρεσης και επινόησης, αυτού που ονομάζουμε Πνευματική Ιδιοκτησία.

Ήταν το 1449 ,όταν απονεμήθηκε στον Άγγλο John of Utynam το 1449, η πρώτη γνωστή κατοχυρωμένη πατέντα από τον βασιλιά Ερρίκο τον 4ο για τη μονοπωλιακή κατασκευή ενός ειδικού τύπου γυαλιού, για 20 χρόνια , προκειμένου να κατασκευασθούν παράθυρα στο ιστορικό κολέγιο Eton.

Έκτοτε, η Πνευματική Ιδιοκτησία προστατεύεται διεθνώς με πολύπλοκο Νομικό Πλαίσιο, το οποίο κατοχυρώνει πλήρως τον εφευρέτη. Αυτό το σύστημα προστασίας λειτουργούσε και λειτουργεί σε ομαλές κοινωνικές συνθήκες.
Αυτή την Εποχή όμως, η Ανθρωπότητα βιώνει μία πρωτοφανή στο σύγχρονο κόσμο, επιδημιολογική κρίση που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού.

Η Ιατρική Επιστήμη βρέθηκε ανέτοιμη στην αντιμετώπιση αυτής της Κρίσης, με αποτέλεσμα εκατόμβες νεκρών παγκοσμίως. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα φρενήρη ρυθμό ανάπτυξης εμβολίων, τα οποία κατοχυρώθηκαν με διεθνείς πατέντες. Πράγματι, σε χρόνο ρεκόρ, αναπτύχθηκαν αποτελεσματικά εμβόλια από μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, που από την διάθεσή τους ,είδαν τα κέρδη τους να εκτοξεύονται σε αστρονομικά ποσά.

Η ζήτηση όμως, για να εμβολιαστεί ο παγκόσμιος πληθυσμός, είναι τόσο μεγάλη που η παραγωγή αδυνατεί να την καλύψει, ιδιαίτερα στις περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου. Τίθεται λοιπόν ερωτήματα , εάν με γνώμονα το συμφέρον της ανθρωπότητας, εάν θα πρέπει να απελευθερωθούν οι πατέντες των εμβολίων, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή και να εμβολιαστεί όλος ο πληθυσμός έγκαιρα.

Η απάντηση δεν είναι εύκολη.

Το πρώτο ερώτημα είναι, εάν μετά την απελευθέρωση της πατέντας, οι μονάδες που θα δημιουργηθούν θα έχουν τη δυνατότητα να επισπεύσουν το χρόνο παραγωγής εμβολίων, με δεδομένο ότι η τεχνογνωσία και η εφαρμογή της, απαιτούν χρονικό διάστημα μηνών ή ετών.

Το δεύτερο ερώτημα είναι εάν ένα τέτοιο προηγούμενο αλλοτρίωσης Πνευματικής Ιδιοκτησίας, αποτελέσει αναστολή της ερευνητικής προσπάθειας και σε άλλους τομείς της Επιστήμης.

Το τρίτο ερώτημα είναι μήπως η δημιουργία ενός προηγούμενου, οδηγήσει τελικά στην αποδυνάμωση της προστασίας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας, ενός επιστημονικού κεκτημένου αιώνων .

Ακούγονται για το θέμα αυτό απόψεις που αναφέρονται σε επιστήμονες που δεν κατοχύρωσαν εμπορικά την εφεύρεση τους, όπως ο Jonas Salk που εφηύρε το εμβόλιο της Πολιομυελίτιδας. Πράγματι μεμονωμένοι επιστήμονες-ερευνητές δεν κατοχύρωσαν τις εφευρέσεις τους εμπορικά ( πολυδάπανη διαδικασία), αλλά προτίμησαν την άμεση δημοσίευση της εφεύρεσης, ούτως ώστε να έχουν το επιστημονικό προβάδισμα και παράλληλα, η εφεύρεσή τους να γίνει κτήμα της Ανθρωπότητας (nominal patent).

Ο γράφων, σε αρκετές περιπτώσεις επινόησης καθετήρων και τεχνικών στην επεμβατική καρδιολογία, προτίμησα την άμεση δημοσίευση τους και όχι τη χρονοβόρο και πολυέξοδη εμπορική κατοχύρωση. Το αποτέλεσμα ήταν ,ορισμένες από αυτές τις επινοήσεις, να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα από μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες ιατρικής τεχνολογίας, χωρίς οικονομικό όφελος για μένα.

Στην περίπτωση όμως των εμβολίων, δε αναφερόμαστε για μεμονωμένους εφευρέτες, που οι ενέργειές τους ενδεχομένως δεν καθοδηγούνται από το κέρδος. Αναφερόμαστε σε απρόσωπες φαρμακευτικές εταιρείες, στις οποίες εργάζεται σε υπαλληλική βάση μεγάλος αριθμός επιστημόνων, και ως εμπορικές επιχειρήσεις αποσκοπούν κυρίως στο κέρδος.

Τελικά ποια είναι η απάντηση στο κύριο ερώτημα που τέθηκε, δηλαδή στο εάν “πατεντάρεται η νέα γνώση;”

Η απάντηση είναι ναι ! Και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως αυτή που αφορά την κατοχύρωση των εμβολίων για την προστασία από την Covid-19 , δικαιολογείται η παράκαμψη των δικαιωμάτων που πηγάζουν από μία πατέντα. Στην προκειμένη περίπτωση ,το συμφέρον της Ανθρωπότητας υπερτερεί του κάθε έννομου συμφέροντος.

Άλλωστε τα αστρονομικά μέχρι σήμερα κέρδη των εταιρειών κατασκευής των εμβολίων, σε κάθε περίπτωση έχουν αποσβέσει την τιτάνια πράγματι ερευνητική προσπάθεια τους, για να κατασκευάσουν και να διαθέσουν ένα ασφαλές εμβόλιο.
Ο Μένανδρος , πριν 2000 χρόνια, είχε πει «Δεν υπάρχει νόμος που να είναι πιο ισχυρός από την ανάγκη».
Στις σύγχρονες όμως κοινωνίες, ο Νομικός πολιτισμός καθορίζει τις ενέργειες και τις δράσεις των πολιτών και των κρατών. Και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως η παρούσα πανδημία, δικαιολογείται η παράκαμψη του Νόμου που προστατεύει τις πατέντες των εμβολίων, μπροστά στην αντικειμενική ανάγκη.
Δηλαδή την σωτηρία όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων του πλανήτη!...

* Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης
Είναι Καθηγητής Καρδιολογίας