Τάκης Τρακουσέλλης

Δημιουργήθηκαν στη μεταπολίτευση, στα τέλη της δεκαετίας του ’70, και θεσμοθετήθηκαν στη δεκαετία του ’80, επί ΠΑΣΟΚ, όταν το ελληνικό κράτος αδυνατούσε να ελέγξει τη φορολογική πραγματικότητα. Ελλείψει μηχανισμών και εργαλείων, οι τότε -και μετέπειτα- κυβερνήσεις και τα υπουργεία Οικονομικών κατέφυγαν σε μια μηχανιστική λύση: η φορολογημένη κατοχή ενός αυτοκινήτου, ενός σπιτιού ή άλλου περιουσιακού στοιχείου να θεωρείται τεκμήριο εισοδήματος. Με άλλα λόγια, επειδή ο πολίτης είχε στην κατοχή του ένα -επαναλαμβάνω φορολογημένο- περιουσιακό στοιχείο, το κράτος υπέθετε αυθαίρετα ότι διέθετε και αντίστοιχα εισοδήματα για να το συντηρήσει. Και τι συντήρηση: Για παράδειγμα για ένα αυτοκίνητο 1.200 κ.εκ., μέχρι πρότινος το Ελληνικό κράτος επέβαλε τεκμήριο «συντήρησης» 333,3 ευρώ το μήνα!

Αντί να χτυπηθεί η πραγματική φοροδιαφυγή, εγκαθιδρύθηκε ένα λογιστικό κατασκεύασμα που τιμωρούσε οριζόντια. Το τεκμήριο αυτοκινήτου, ειδικά, έγινε σύμβολο αυτής της αναχρονιστικής πολιτικής. Ενώ αρχικά στόχευε στους «έχοντες», με αλλεπάλληλες αναπροσαρμογές μετατράπηκε σε βρόχο για τους αδύναμους. Σήμερα ένας άνεργος που κληρονόμησε ένα αυτοκίνητο μπορεί να φορολογηθεί για «εισόδημα» που ουδέποτε απέκτησε. Ένας νέος που ζει ακόμη με τους γονείς του θεωρείται ότι διαθέτει ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα 3.000 ευρώ. Ένας έγγαμος χωρίς σταθερή εργασία επιβαρύνεται με τεκμαρτά 5.000 ευρώ. Και όλα αυτά όχι λόγω πραγματικών χρηματικών ροών, αλλά λόγω… ύπαρξης, επειδή ζει.

Η διατήρηση των τεκμηρίων συνιστά διαχρονικό δείγμα ανικανότητας των πολιτικών ηγεσιών να οικοδομήσουν ένα σύγχρονο, δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα. Επί δεκαετίες, αντί να επενδύσουν σε ελεγκτικούς μηχανισμούς, σε διασταυρώσεις και σε ψηφιακή ιχνηλάτηση των εισοδημάτων, οι κυβερνήσεις προτίμησαν τη «σιγουριά» του τεκμαρτού. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μια μόνιμη στρέβλωση που χτυπά κυρίως τους μικροϊδιοκτήτες, τους ανέργους και τη μεσαία τάξη.

Σήμερα, με το myDATA, τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, την πλήρη διασύνδεση των τραπεζικών λογαριασμών και την αυτοματοποιημένη ανάλυση κινήσεων, η επίκληση των τεκμηρίων δεν έχει πια καμία δικαιολογία. Αντίθετα, η εμμονή σε αυτά συνιστά θεσμική οκνηρία και παραδοχή αδυναμίας. Η πραγματική νίκη για το ελληνικό κράτος θα έρθει στην κατάργησή τους. Μόνο τότε η φορολογία θα παύσει να βασίζεται σε εικονικά εισοδήματα και θα ευθυγραμμιστεί με τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα των πολιτών.

Το αυτοκίνητο, ένα μέσο αναγκαστικής μετακίνησης, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως φορολογικό «τεκμήριο» του 21ου αιώνα. Η κατάργηση αυτού του αναχρονιστικού μηχανισμού δεν θα είναι απλώς μια φορολογική διευκόλυνση. Θα είναι μια συμβολική νίκη της διαφάνειας έναντι της καχυποψίας, του ορθολογισμού έναντι της λογιστικής προχειρότητας και της δικαιοσύνης έναντι της ανικανότητας που χαρακτήρισε το πολιτικό προσωπικό για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες.