
Τραμπ, ένας πολιτικός από τον προηγούμενο αιώνα
Ένα από τα παράδοξα των ημερών είναι ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν την εκλογή Τραμπ οι πολίτες των αναπτυγμένων δυτικών δημοκρατιών και οι πολίτες του υπόλοιπου κόσμου
Οι πρώτοι έχουν γενικά αρνητική άποψη. Στις αναπτυσσόμενες χώρες ωστόσο είναι πολύ περισσότερο θετικοί. Αυτό παρατηρείται ακόμα και σε αραβικές χώρες παρά τις τόσο σκληρά φιλο-ισραηλινές θέσεις του αμερικανού προέδρου.
Προσπαθώντας να εξηγήσουν αυτή την απήχηση του Τραμπ πολλοί αναλυτές καταφεύγουν σε πολιτισμικά πρότυπα. Την προτίμηση δηλαδή σε ισχυρούς άνδρες και τον διάχυτο μισογυνισμό αυτών των χωρών. Μια άλλη ερμηνεία που δίνεται όμως σχετίζεται με την «υποκρισία» της Δύσης. Το ότι δηλαδή έχουν πάψει να πιστεύουν στις ηθικές αρχές τις οποίες επικαλούνταν ως πρόσφατα κυρίως οι ΗΠΑ και οι οποίες στα δικά τους μάτια δεν ήταν παρά ένα πρόσχημα για να παρεμβαίνουν με μόνο στόχο την υπεράσπιση των συμφερόντων τους. Προτιμούν έτσι την μπρούτα ειλικρίνεια του Τραμπ που βλέπει τις διεθνείς σχέσεις απλά και μόνο σαν σχέσεις δύναμης.
Ήδη έχει αρχίσει να εφαρμόζει την πολιτική του και να έχει και τα πρώτα αποτελέσματα. Κολομβία και Παναμάς έκαναν υποχωρήσεις για να αποφύγουν τα χειρότερα. Η πρώτη συμφώνησε και υποδέχεται πλέον τους μετανάστες που επαναπατρίζονται, ο δεύτερος έκανε γνωστό ότι δεν θα ανανεώσει τη συμφωνία με την Κίνα. Σίγουρα τον πρώτο καιρό θα έχει και άλλες τέτοιες εύκολες νίκες. Μια τόσο μεγάλη και ισχυρή χώρα μπορεί να τρομοκρατήσει τους γείτονες της. Σε βάθος χρόνου ωστόσο τα πράγματα θα είναι πιο δύσκολα.
Κατ αρχήν στο επίπεδο της οικονομίας. Δεν είναι ακόμα σαφές αν επιβάλει δασμούς επειδή θέλει να πετύχει συγκεκριμένες παραχωρήσεις από τους εμπορικούς του εταίρους ή επειδή πιστεύει ότι οι δασμοί είναι καλοί για την αμερικανικοί οικονομία. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί κανείς να περιμένει ότι μετά από δύσκολες διαπραγματεύσεις θα επιτευχθούν κάποιες συμφωνίες. Θα έχει μεσολαβήσει πιθανώς ένας εμπορικός πόλεμος με κόστος για όλους, κατ εξοχήν και για τους αμερικανούς καταναλωτές. Όμως θα προκύψει μια κατάσταση όχι τόσο διαφορετική από τη σημερινή.
Ο Τραμπ ωστόσο έχει αναφερθεί στους δασμούς ως ένα μόνιμο μέτρο για την ενίσχυση της αμερικανικής οικονομίας με διπλό στόχο: την ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας αλλά και τη χρηματοδότηση του κράτους, ενός δραστικά μειωμένου κράτους, από τα έσοδα των δασμών, όχι από τους φόρους. Μια τέτοια μονιμότερη πολιτική αποτελεί στην πραγματικότητα επιστροφή στον 19ο αιώνα. Κοινωνικά, καθώς μεταφέρει το βάρος της χρηματοδότησης του δημόσιου τομέα από τους πλούσιους ολιγάρχες στη μεσαία τάξη. Αλλά και στις διεθνείς σχέσεις με τον περιορισμό του ελεύθερου εμπορίου και την επιστροφή σε έναν γενικευμένο προστατευτισμό.
Αυτή η δεύτερη εκδοχή είναι που δημιουργεί αβεβαιότητα στις διεθνείς σχέσεις. Γιατί βέβαια συνοδεύεται και από μια παράλληλη αμφισβήτηση όλων των προσπαθειών διεθνούς συνεργασίας. Η αποχώρηση από τη συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα αλλά και η αποχώρηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι χαρακτηριστικές. Υπό αμφισβήτηση είναι όλη η μεταπολεμική προσπάθεια δημιουργίας μιας διεθνούς τάξης η οποία θα βασίζεται σε κοινά αποδεκτούς κανόνες με διεθνή δικαιοδοτικά όργανα. Η εμπειρία των δύο μεγάλων πολέμων ήταν ο καταλύτης αυτών των αλλαγών. Σήμερα φαίνεται πως έχει ξεχαστεί όχι μόνο από τους πολίτες αλλά και από τους πολιτικούς.
Ακόμα και οι παραδοσιακές συμμαχίες, όπως το ΝΑΤΟ, αντιμετωπίζονται από τον Τραμπ ως συναλλακτικές σχέσεις, οι προβλέψεις τους δεν θεωρούνται δεδομένες. Ο απομονωτισμός του «America first» του περασμένου αιώνα δείχνει να επιστρέφει και μάλιστα με την ίδια ακριβώς φρασεολογία. Το αν θα οδηγήσει σε μια πιο ισχυρή Αμερική ή αντιθέτως θα δημιουργήσει αντισυσπειρώσεις μένει να φανεί. Ήδη πάντως στην Ευρώπη ακούγονται φωνές για εξομάλυνση των σχέσεων με την Κίνα, ακόμα και τον Πούτιν ως απάντηση στην επιθετική πολιτική του Τραμπ.
Ένας μελετητής της ιστορίας θα μπορούσε να δει αυτές τις εξελίξεις ως φυσιολογική και αναμενόμενη εξέλιξη. Ότι είναι άλλος ένας γύρος του κύκλου από αυτούς που κατά καιρούς γνωρίζει η ανθρωπότητα. Η αντιπαλότητα, ακόμα και ο πόλεμος είναι κατά κάποιο τρόπο τα σταθερά μας χαρακτηριστικά. Έτσι κι αλλιώς η αντίληψη για ευθύγραμμη πορεία προς την πρόοδο, όπως και το αδελφάκι της για το τέλος της ιστορίας έχουν εγκαταλειφθεί καιρό τώρα. Το παράδοξο ωστόσο είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή όπου γίνεται όλο και πιο πολύ φανερό πως καμιά χώρα δεν είναι σε θέση από μόνη της να δώσει λύση στις μεγάλες προκλήσεις. Από το κλίμα και την τεχνητή νοημοσύνη ως τις πανδημίες, τα προβλήματα είναι πια πλανητικά. Αυτός κατά πολλούς είναι και ο λόγος που μακροπρόθεσμα η λογική Τραμπ είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Στο μεσοδιάστημα βέβαια μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφές ανάλογες με αυτές που ζήσαμε τόσες φορές στο παρελθόν. Μόνο που αυτή τη φορά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις συνέπειες. Όχι τυχαία, οι ατομικοί επιστήμονες έχουν ήδη μετακινήσει τους δείκτες του ρολογιού ένα λεπτό πιο κοντά στην καταστροφή.
Για την Ελλάδα αυτά όλα θα ήταν επαρκής λόγος για να βρισκόμαστε σε έναν διαρκή συναγερμό. Είμαστε μικροί για να τα επηρεάσουμε αλλά και για τον ίδιο λόγο πολύ πιο ευάλωτοι. Δυστυχώς, όπως θα έλεγε και ο Χαρίλαος, δεν προκάνουμε. Είμαστε πολύ απασχολημένοι πώς θα βγάλουμε τα μάτια ο ένας του άλλου.
Προσπαθώντας να εξηγήσουν αυτή την απήχηση του Τραμπ πολλοί αναλυτές καταφεύγουν σε πολιτισμικά πρότυπα. Την προτίμηση δηλαδή σε ισχυρούς άνδρες και τον διάχυτο μισογυνισμό αυτών των χωρών. Μια άλλη ερμηνεία που δίνεται όμως σχετίζεται με την «υποκρισία» της Δύσης. Το ότι δηλαδή έχουν πάψει να πιστεύουν στις ηθικές αρχές τις οποίες επικαλούνταν ως πρόσφατα κυρίως οι ΗΠΑ και οι οποίες στα δικά τους μάτια δεν ήταν παρά ένα πρόσχημα για να παρεμβαίνουν με μόνο στόχο την υπεράσπιση των συμφερόντων τους. Προτιμούν έτσι την μπρούτα ειλικρίνεια του Τραμπ που βλέπει τις διεθνείς σχέσεις απλά και μόνο σαν σχέσεις δύναμης.
Ήδη έχει αρχίσει να εφαρμόζει την πολιτική του και να έχει και τα πρώτα αποτελέσματα. Κολομβία και Παναμάς έκαναν υποχωρήσεις για να αποφύγουν τα χειρότερα. Η πρώτη συμφώνησε και υποδέχεται πλέον τους μετανάστες που επαναπατρίζονται, ο δεύτερος έκανε γνωστό ότι δεν θα ανανεώσει τη συμφωνία με την Κίνα. Σίγουρα τον πρώτο καιρό θα έχει και άλλες τέτοιες εύκολες νίκες. Μια τόσο μεγάλη και ισχυρή χώρα μπορεί να τρομοκρατήσει τους γείτονες της. Σε βάθος χρόνου ωστόσο τα πράγματα θα είναι πιο δύσκολα.
Κατ αρχήν στο επίπεδο της οικονομίας. Δεν είναι ακόμα σαφές αν επιβάλει δασμούς επειδή θέλει να πετύχει συγκεκριμένες παραχωρήσεις από τους εμπορικούς του εταίρους ή επειδή πιστεύει ότι οι δασμοί είναι καλοί για την αμερικανικοί οικονομία. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί κανείς να περιμένει ότι μετά από δύσκολες διαπραγματεύσεις θα επιτευχθούν κάποιες συμφωνίες. Θα έχει μεσολαβήσει πιθανώς ένας εμπορικός πόλεμος με κόστος για όλους, κατ εξοχήν και για τους αμερικανούς καταναλωτές. Όμως θα προκύψει μια κατάσταση όχι τόσο διαφορετική από τη σημερινή.
Ο Τραμπ ωστόσο έχει αναφερθεί στους δασμούς ως ένα μόνιμο μέτρο για την ενίσχυση της αμερικανικής οικονομίας με διπλό στόχο: την ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας αλλά και τη χρηματοδότηση του κράτους, ενός δραστικά μειωμένου κράτους, από τα έσοδα των δασμών, όχι από τους φόρους. Μια τέτοια μονιμότερη πολιτική αποτελεί στην πραγματικότητα επιστροφή στον 19ο αιώνα. Κοινωνικά, καθώς μεταφέρει το βάρος της χρηματοδότησης του δημόσιου τομέα από τους πλούσιους ολιγάρχες στη μεσαία τάξη. Αλλά και στις διεθνείς σχέσεις με τον περιορισμό του ελεύθερου εμπορίου και την επιστροφή σε έναν γενικευμένο προστατευτισμό.
Αυτή η δεύτερη εκδοχή είναι που δημιουργεί αβεβαιότητα στις διεθνείς σχέσεις. Γιατί βέβαια συνοδεύεται και από μια παράλληλη αμφισβήτηση όλων των προσπαθειών διεθνούς συνεργασίας. Η αποχώρηση από τη συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα αλλά και η αποχώρηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι χαρακτηριστικές. Υπό αμφισβήτηση είναι όλη η μεταπολεμική προσπάθεια δημιουργίας μιας διεθνούς τάξης η οποία θα βασίζεται σε κοινά αποδεκτούς κανόνες με διεθνή δικαιοδοτικά όργανα. Η εμπειρία των δύο μεγάλων πολέμων ήταν ο καταλύτης αυτών των αλλαγών. Σήμερα φαίνεται πως έχει ξεχαστεί όχι μόνο από τους πολίτες αλλά και από τους πολιτικούς.
Ακόμα και οι παραδοσιακές συμμαχίες, όπως το ΝΑΤΟ, αντιμετωπίζονται από τον Τραμπ ως συναλλακτικές σχέσεις, οι προβλέψεις τους δεν θεωρούνται δεδομένες. Ο απομονωτισμός του «America first» του περασμένου αιώνα δείχνει να επιστρέφει και μάλιστα με την ίδια ακριβώς φρασεολογία. Το αν θα οδηγήσει σε μια πιο ισχυρή Αμερική ή αντιθέτως θα δημιουργήσει αντισυσπειρώσεις μένει να φανεί. Ήδη πάντως στην Ευρώπη ακούγονται φωνές για εξομάλυνση των σχέσεων με την Κίνα, ακόμα και τον Πούτιν ως απάντηση στην επιθετική πολιτική του Τραμπ.
Ένας μελετητής της ιστορίας θα μπορούσε να δει αυτές τις εξελίξεις ως φυσιολογική και αναμενόμενη εξέλιξη. Ότι είναι άλλος ένας γύρος του κύκλου από αυτούς που κατά καιρούς γνωρίζει η ανθρωπότητα. Η αντιπαλότητα, ακόμα και ο πόλεμος είναι κατά κάποιο τρόπο τα σταθερά μας χαρακτηριστικά. Έτσι κι αλλιώς η αντίληψη για ευθύγραμμη πορεία προς την πρόοδο, όπως και το αδελφάκι της για το τέλος της ιστορίας έχουν εγκαταλειφθεί καιρό τώρα. Το παράδοξο ωστόσο είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή όπου γίνεται όλο και πιο πολύ φανερό πως καμιά χώρα δεν είναι σε θέση από μόνη της να δώσει λύση στις μεγάλες προκλήσεις. Από το κλίμα και την τεχνητή νοημοσύνη ως τις πανδημίες, τα προβλήματα είναι πια πλανητικά. Αυτός κατά πολλούς είναι και ο λόγος που μακροπρόθεσμα η λογική Τραμπ είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Στο μεσοδιάστημα βέβαια μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφές ανάλογες με αυτές που ζήσαμε τόσες φορές στο παρελθόν. Μόνο που αυτή τη φορά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις συνέπειες. Όχι τυχαία, οι ατομικοί επιστήμονες έχουν ήδη μετακινήσει τους δείκτες του ρολογιού ένα λεπτό πιο κοντά στην καταστροφή.
Για την Ελλάδα αυτά όλα θα ήταν επαρκής λόγος για να βρισκόμαστε σε έναν διαρκή συναγερμό. Είμαστε μικροί για να τα επηρεάσουμε αλλά και για τον ίδιο λόγο πολύ πιο ευάλωτοι. Δυστυχώς, όπως θα έλεγε και ο Χαρίλαος, δεν προκάνουμε. Είμαστε πολύ απασχολημένοι πώς θα βγάλουμε τα μάτια ο ένας του άλλου.
Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
Ειδήσεις
Δημοφιλή
Σχολιασμένα