Ιωάννης Κ. Καλαβρουζιώτης

Μια εβδομάδα παραμονής μου στο Μόναχο για ερευνητικούς σκοπούς και συνεργασίες στο Helmholtz Zentrum Munchen, και στο Πολυτεχνείο του Μονάχου (TUM) ήταν χρόνος αρκετός, συνομιλώντας με συναδέλφους αλλά και νέους για να αντιληφθώ κάποια πράγματα που στην Ελλάδα παρουσιάζονται κάπως διαφορετικά και κατά περίπτωση.

Στην ελληνική κοινωνία ομολογουμένως την δεκαετία της κρίσης έχει συμβεί το λυπηρό φαινόμενο της μετανάστευσης των νέων μας στο εξωτερικό. Άλλοι την υπολογίζουν σε μισό εκατομμύριο, άλλοι σε 330 χιλ., το σίγουρο είναι ότι όλοι αυτοί στην πλειοψηφία τους είναι επιστήμονες που εργάζονται πλέον στο εξωτερικό. Μεγάλο μέρος αυτών ζεί και σπουδάζει στην Γερμανία.

Στο Μόναχο ειχα την ευκαιρία να μιλήσω με ορισμένους από αυτούς, δεν χρειάζεται να τους αναζητήσεις, τους βρίσκεις παντού , στα ινστιτούτα που σπουδάζουν, στην λέσχη του φαγητού, στους σταθμούς των τρένων. Είναι πρόθυμοι να μιλήσουν, να εκφρασθούν για τις σπουδές τους στην Γερμανία και για το πώς βλέπουν το μέλλον τους μετά το τέλος των σπουδών τους.

Η Γεωργία πτυχιούχος του τμήματος Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Πατρών, πήρε διδακτορικό στην Μεγάλη Βρετανία και εργάζεται πλέον εδώ και σχεδόν δέκα χρόνια στην Γερμανία, σήμερα σε μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία ειδικευμένη στα συστήματα ραντάρ. Αναπολεί τις καλές στιγμές στην Ελλάδα αλλά το ταξίδι της οριστικής επιστροφής στην πατρίδα φαντάζει πλέον σαν όνειρο.

Ο Φαίδων εκπονεί δύο Μάστερ εδώ, πτυχιούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός του ΕΜΠ, προσπαθεί ταυτόχρονα με τις σπουδές του να εργασθεί, πράγμα σε αντίθεση με την Ελλάδα , όχι και τόσο δύσκολο. Οι φοιτητές έχουν την δυνατότητα να κάνουν πρακτική σε εταιρίες αλλά και να προσφέρουν εργασίες σε βιομηχανίες ως μηχανικοί. Δεν προβλέπει να επιτρέψει στην Χώρα μας, νιώθει πολύ καλά που βρίσκεται στην Γερμανία και θα προσπαθήσει να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που εδώ του δίνονται.
Η Ανθή ήρθε στο Μόναχο και άρχισε διδακτορική διατριβή σε ένα από τα πλέον καλύτερα Ινστιτούτα στο Max Planck πάνω στην Μοριακή Βιολογία, εργάζεται συστηματικά και από την συζήτηση διακρίνεις, ότι είναι από τα άτομα που επιθυμούν μετά το πέρας των σπουδών της να επιστρέψει και να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην Χώρα.
O Aντώνης βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της εκπόνησης της διδακτορικής του διατριβής στο Helmholtz Zentrum Munchen, πτυχιούχος του τμήματος βιολογικών εφαρμογών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αναμένει μετά το διδακτορικό του να εργαστεί σαν μεταδιδάκτορας για δύο χρόνια στο ίδιο ινστιτούτο.

Το συμπέρασμα είναι ότι όλοι οι ξένοι εκτός Γερμανίας υποψήφιοι διδάκτορες και μεταδιδάκτορες αμείβονται κατά την διάρκεια των σπουδών τους.

Δεν γνωρίζω πραγματικά το τι ποσοστό όλων των νέων που σπουδάζουν εδώ θάθελαν πράγματι να επιστρέψουν στην Πατρίδα, αν διαμορφώνονταν συνθήκες ικανές και κατάλληλες για αυτούς. Με το καλό να επιστρέψουν με ποιες όμως προϋποθέσεις και με ποια εδώ προοπτική;

Η Χώρα μας φαίνεται δειλά να βγαίνει από τον μνημονιακό σφικτό εναγκαλισμό, και επιτέλους να ακούγονται σκέψεις αλλά και ερμηνείες για την πορεία της στο μέλλον.
Σε αυτή την Χώρα την όντως ευλογημένη για τον ήλιο, την θάλασσα και τις περιβαλλοντικές ομορφιές της, έχουμε δυστυχώς συνηθίσει οι περισσότεροι να ομιλούν για τα πάντα και να προτείνουν μάλιστα εύκολες λύσεις.

Αυτό όμως που πραγματικά θα μπορούσε να επιτευχθεί είναι να στηριχθούν οι νέοι επιστήμονες στην Χώρα.

Είναι η ώρα το ποσοστό της δαπάνης για την έρευνα και την παιδεία που είναι καθηλωμένο στο 2% να καλύπτει πλέον το 5% του τακτικού ετήσιου προϋπολογισμού.
Την τελευταία επταετία οι νέοι διδάκτορες από τα ελληνικά ΑΕΙ ανήλθαν στους 13.030, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε 1700 διδάκτορες ανά έτος. Χορήγηση σε κάθε μεταδιδάκτορα ενός δίχρονου ερευνητικού προγράμματος που θα του επιτρέπει να συνεχίσει την ερευνά του σε συνεργασία με το Μέλος ΔΕΠ και που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ομαλή μεταβασή του σε ιδιωτικό η δημόσιο τομέα στην συνέχεια, ίσως είναι μία εφαρμόσιμη πρόταση.

Η πρόταση αυτή θα αποτελέσει ‘ανάσα’ όχι μόνον για τον νέο μεταδιδάκτορα αλλά και για όλη την λειτουργία των Ανωτάτων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.
Επαναπροσδιορισμός του ρόλου των ερευνητικών μας Ινστιτούτων και μεγαλύτερη διασυνδεσή τους με τα Πανεπιστημιακά τμήματα σε κοινά ερευνητικά προγράμματα.
Πραγματική διασύνδεση των Περιφερειών με τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, ώστε η αναπτυξιακή τροχιά να περνάει μέσα από την έρευνα και την καινοτομία στην πραγματική και ουσιαστική περιφερειακή ανάπτυξη προς όφελος των πολιτών.

Δημιουργία σύντομων προγραμμάτων σπουδών που θα απευθύνονται σε συγκεκριμένες επιστημονικές ομάδες εργαζομένων και μη που χωρίς να καταλήγουν σε μεταπτυχιακό τίτλο ειδίκευσης θα προσλαμβάνουν τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις της επιστήμης τους.

Κάτι τέτοιο όμως, όπως ενδεχόμενα και άλλες εξίσου δυναμικές προτάσεις απαιτούν την θέληση και την βούληση της πολιτείας για να εφαρμοσθούν. Όσο η παρούσα πολιτική ηγεσία του Παιδείας είναι εγκλωβισμένη στην απλή διαχείριση με προτάσεις τύπου Πανεπιστημοποίησης των ΤΕΙ μέσα από διαδικασίες που γεννούν ερωτηματικά και αμφιβολίες όχι μόνον για την αναγκαιοτητά τους αλλά και ως προς την ορθοτητά τους σε Ακαδημαϊκό επίπεδο, τόσο η Παιδεία θα παραμένει ο ασθενής κρίκος της αλυσίδας που διαμορφώνει τον παραγωγικό ιστό της Χώρα μας.

Ανάγκη λοιπόν για την χάραξη έστω και τώρα ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ανάταση της Παιδείας στο συνολό της μέσα από γενναία χρηματοδότηση. Αυτή και μόνον αυτή θα είναι η μεγάλη φυγή προς τα μπροστά αρκεί να γίνει με συγχρονισμό, συναίνεση των πολιτικών δυνάμεων και των Φορέων της εκπαίδευσης.
Σε αντίθετη περίπτωση θα εξακολουθήσουμε και στην μετά μνημόνιο εποχή να παραμένουμε ουραγοί των εξελίξεων που θα εξακολουθούν να μας επιβάλλουν οι ‘δανειστές’ με άλλη μορφή και άλλους τρόπους φυσικά.

Καθηγητής Ιωάννης Καλαβρουζιώτης
Κοσμήτορα Σχολής Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου