Γιώργος Χ. Παπαγεωργίου

Ο Λάρι Φινκ, διευθύνων σύμβουλος της BlackRock, που διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των 10 τρισ. δολαρίων, έγραψε άρθρο στους «Financial Times» για τις «αδικίες» της «παγκοσμιοποίησης χωρίς προστασία» και για την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου μοντέλου όπου οι αγορές κεφαλαίων θα είναι μεν ανοιχτές, αλλά «πρέπει να είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στους στόχους των επιμέρους χωρών και στα συμφέροντα των εργαζομένων».

«Το παγκόσμιο ΑΕΠ», γράφει ο Φινκ, «από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 μέχρι σήμερα αυξήθηκε περισσότερο από ό,τι σε ολόκληρη την Ιστορία πριν από αυτό. Ωστόσο, τα οφέλη δεν μοιράστηκαν ισότιμα. Οι επενδυτές σε μετοχές του αμερικανικού χρηματιστηρίου είδαν απόδοση άνω του 3.800%. Οι εργαζόμενοι της Ζώνης της Σκουριάς (σ.σ.: η παρηκμασμένη βιομηχανική ζώνη των ΗΠΑ) δεν είδαν τίποτα».

Ο λόγος που τα γράφει αυτά κάποιος που έγινε δισεκατομμυριούχος χάρη σε μεσιτείες και προμήθειες από αγοραπωλησίες στην παγκοσμιοποιημένη κεφαλαιαγορά -και παραδέχεται μάλιστα ότι «αυτό το μοντέλο παγκοσμιοποίησης καταρρέει»- δεν είναι επειδή τον έπιασε πόνος για τους εργαζόμενους, αλλά επειδή βλέπει ότι αυτό που έρχεται είναι «οικονομικός εθνικισμός πίσω από κλειστά σύνορα» - τον οποίο βέβαια φοβάται γιατί χαλάει τη μηχανή από την οποία κερδίζει.

Μιλάει ως άτυπος εκπρόσωπος της τεχνοκρατίας των αγορών που διαχειρίζεται τα χρήματα των ευπόρων αυτού του πλανήτη αγοράζοντας και πουλώντας «χαρτιά», τα οποία έχουν δημιουργήσει μια αυτόνομη χρηματοπιστωτική σφαίρα αξίας δεκάδων τρισεκατομμυρίων καθημερινά που μικρή σχέση έχει με την παραγωγή και πολλοί πιστεύουν ότι είναι η «φούσκα» του αιώνα.

Πρόκειται κατά μεγάλο μέρος για «χρηματομεσίτες» στην ουσία, οι οποίοι πληρώνονται με προμήθεια ανεξάρτητα εάν ο επενδυτής κερδίσει ή χάσει.

Και βέβαια, ο Φινκ δεν προτείνει αύξηση του φόρου για τους πλούσιους, όπως κάνουν άλλοι διάσημοι Αμερικανοί δισεκατομμυριούχοι (Μπιλ Γκέιτς, Γουόρεν Μπάφετ, Ρέι Ντάλιο και δεκάδες άλλοι), αλλά ζητά να... γίνουν επενδυτές οι κακόμοιροι εργαζόμενοι έτσι ώστε να τοποθετήσουν τα χρήματα των συντάξεων και των καταθέσεών τους στο χρηματιστήριο προκειμένου να μετατρέπονται σε επενδύσεις στη χώρα τους.

Η υπόθεση δεν είναι μόνο ένα παράδειγμα του πώς οι υποτιθέμενες ελίτ συμπεριφέρονται σαν τη Μαρία Αντουανέτα που, σύμφωνα με τον μύθο, αναρωτήθηκε γιατί δεν έτρωγαν παντεσπάνι οι πεινασμένοι Γάλλοι χωρικοί που αργότερα την αποκεφάλισαν.

Είναι ενδεικτική των πιέσεων που ασκεί το σύστημα της «αγοράς» για να διαμορφώσει με τους δικούς του όρους το νέο σύστημα που μοιραία έρχεται, αφού το παλιό έχει αποσταθεροποιηθεί.

Η Ιστορία μάλιστα έδειξε ότι επειδή τα παλαιά συστήματα είναι πανίσχυρα και οι αντιστάσεις είναι μεγάλες, το «καινούριο» συνήθως μοιάζει με το παλιό - αν δεν είναι χειρότερο.

Μετά το κραχ του 2008 και την κατάρρευση της Lehman Brothers πολιτικοί, οικονομολόγοι, ιστορικοί, αναλυτές... οι πάντες καταδίκαζαν την ασυδοσία του τραπεζικού συστήματος και των επενδυτικών εταιρειών, την κατάργηση των μηχανισμών ελέγχου που είχε γίνει μια δεκαετία πριν από τον Κλίντον και εν χορώ διεκήρυσσαν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων και φραγμών - από τον Ομπάμα και τη Μέρκελ μέχρι τους κεντρικούς τραπεζίτες. Μέχρι και έκτακτο G-20 έγινε για τον σκοπό αυτό.

Τίποτα από αυτά δεν συνέβη. Αντιθέτως, οι διεθνείς τραπεζικοί και επενδυτικοί τυραννόσαυροι έγιναν ακόμη ισχυρότεροι, ενώ όλος ο χρηματοπιστωτικός κλάδος παγκοσμίως κολύμπησε στους πρωτοφανείς ποταμούς χρήματος, τους οποίους «τύπωσαν» μαζικά οι κεντρικές τράπεζες για να αποτρέψουν ένα νέο κραχ.

Η Ευρώπη θέλει τώρα να «αμερικανοποιήσει» το σύστημα ώστε να μπαίνουν περισσότερα χρήματα από καταθέσεις και συνταξιοδοτικές εισφορές στα χρηματιστήρια προκειμένου να χρηματοδοτούνται οι επιχειρήσεις και οι επενδύσεις τους, όπως γίνεται στις ΗΠΑ. Οι μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις «τραβάνε» εύκολα χρήμα από την κεφαλαιαγορά, η οποία είναι άκρως ανταγωνιστική και αποτελεσματική, ενώ στην Ευρώπη η χρηματοδότηση «λιμνάζει» σε καταθέσεις χαμηλών επιτοκίων και απόδοσης.

Η Κομισιόν ετοιμάζει πρόταση για την Ενωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων ώστε να διοχετευτούν σε μετοχές και ομόλογα 1,4 τρισ. ευρώ από τις ετήσιες αποταμιεύσεις των νοικοκυριών. Στόχος είναι τα κεφάλαια αυτά να χρηματοδοτήσουν την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.

Οι συγκεκριμένοι μηχανισμοί δεν έχουν εξειδικευτεί, αλλά το βέβαιο είναι ότι θα υπάρξει ρίσκο για τους αποταμιευτές, όπως είναι φυσικό όταν μιλάμε για χρηματιστήριο, ειδικά σε περίοδο πιθανής «φούσκας».

Και μπορεί οι ΗΠΑ να εμφανίζουν πολύ ανώτερες επιδόσεις σε όρους ΑΕΠ, χρηματιστηριακών δεικτών, καινοτομίας και επιχειρηματικής ισχύος, αλλά έχουν πολύ χειρότερες επιδόσεις σε θέματα κοινωνικής προστασίας, υγειονομικής περίθαλψης και ανισοτήτων. Αντίθετα, μπορεί το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας να υποχωρεί, αλλά ακόμα διατηρείται.

Ωστόσο, όσο η Ε.Ε. θα επιχειρεί να αντιγράψει και να μεταφέρει το αμερικανικό επιχειρηματικό και χρηματοδοτικό μοντέλο στην Ευρώπη χωρίς δικλίδες κοινωνικής ασφάλειας και οικονομικής αντιστάθμισης για τους απλούς εργαζόμενους και καταθέτες, τόσο θα μεγαλώνει ο κίνδυνος «αμερικανοποίησης» των ευρωπαϊκών κοινωνιών, με θύματα τον κόσμο της εργασίας και το Κράτος Πρόνοιας.