Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Στη θεματολογία περιλαμβάνονται... υψηλά νοήματα και προβάλλεται μια καλοπροαίρετη ρητορική για θέματα που συνδέονται με το δημόσιο συμφέρον και το καλό της ανθρωπότητας, όπως η κλιματική αλλαγή, οι κίνδυνοι από τις πολεμικές και οικονομικές συγκρούσεις, αλλά και από την Τεχνητή Νοημοσύνη, ενώ αναφέρονται οι ανισότητες και η φτώχεια.

Ο βασικός άξονας των προβληματισμών, όμως, είναι η οικονομική αποτελεσματικότητα και μάλιστα μονόπλευρα - από την πλευρά των μεγάλων επιχειρήσεων, των εύπορων επενδυτών και μιας προνομιούχας ελίτ τεχνοκρατών και μάνατζερ, τα συμφέροντα των οποίων προηγούνται όλων των άλλων.

Φέτος τέσσερις ευρωπαϊκές οργανώσεις (Balanced Economy Project, Global Justice Now, Κέντρο Ερευνας για τις Πολυεθνικές-SOMO και Lobby Control) έδωσαν στη δημοσιότητα μελέτη η οποία υποδεικνύει ότι οι μεγαλύτερες εταιρείες έχουν αποκτήσει μονοπωλιακή ισχύ και προσθέτουν στο κόστος των προϊόντων και υπηρεσιών διπλάσιο περιθώριο κέρδους (markup) από εκείνο των μικρότερων. Η έρευνα έδειξε ότι μεταξύ 2018 και 2022 οι 20 εταιρείες με τη μεγαλύτερη αξία (κεφαλαιοποίηση) στα χρηματιστήρια ανέβασαν την τιμή πώλησης των αγαθών τους 50% πάνω από το κόστος, ενώ οι μικρότερες εταιρείες του δείγματος πρόσθεσαν ποσοστό 25% στο κόστος.

Η επίδραση των μονοπωλίων εκτείνεται πέραν της -σημαντικής και αδικαιολόγητης- επιβάρυνσης των καταναλωτών, καθώς οι εταιρείες αυτές έχουν αποκτήσει μεγάλη πολιτική επιρροή και αποτρέπουν τη λήψη αντιμονοπωλιακών μέτρων από τις αρμόδιες αρχές, σύμφωνα με την έρευνα.

Η μονοπωλιακή εξουσία, υποστηρίζουν οι συντάκτες της έκθεσης, τροφοδοτεί την ανισότητα και τη διαίρεση, υπονομεύει τη δημοκρατία, επιδεινώνει την κλιματική κρίση, χειραγωγεί τους ανθρώπους με ύπουλους τρόπους και αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε και αλληλεπιδρούμε μεταξύ μας.

Από τις 20 εταιρείες που ενοχοποιούνται για μονοπωλιακές πρακτικές, οι 14 είναι εταίροι του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ που διοργανώνει το συνέδριο του Νταβός και το χρηματοδοτούν, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν τη θεματολογία, τις συζητήσεις, αλλά και τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις. Με τον τρόπο αυτό, εμμέσως το Νταβός και οι χορηγοί του επηρεάζουν την παγκόσμια σκηνή, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι οι ηγέτες περίπου 60 χωρών σπεύδουν και φέτος να συμμετάσχουν.

Μία από τις πιο ακραίες, αλλά αντιπροσωπευτικές, ομιλίες φέτος ήταν εκείνη του Αργεντινού προέδρου Χαβιέρ Μιλέι. Ο τελευταίος κατακεραύνωσε τον σοσιαλισμό και αποθέωσε τις ελεύθερες αγορές λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ο καπιταλισμός των ελεύθερων επιχειρήσεων είναι το μόνο εργαλείο που έχουμε για να τερματίσουμε την πείνα και τη φτώχεια».

Ενώ απευθυνόμενος στους επιχειρηματίες που συμμετείχαν στο συνέδριο είπε: «Είστε κοινωνικοί ευεργέτες, είστε ήρωες». Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα δήλωσε πολύ ευχαριστημένη από τη συνάντηση με τον Αργεντινό πρόεδρο στο περιθώριο του συνεδρίου, ενώ το επιχειρηματικό κοινό «μαγεύτηκε» από την ομιλία του, όπως μετέδωσαν μέσα ενημέρωσης.

O «αναρχο-καπιταλιστής», όπως αυτοπροσδιορίζεται, Μιλέι είναι αποτέλεσμα της οικονομικής και πολιτικής κρίσης στην οποία βρίσκεται η Αργεντινή σχεδόν αδιάλειπτα τις τελευταίες δεκαετίες. Πολλοί τον αποκαλούν «Τραμπ της Αργεντινής» καθώς η φαινομενικά αντισυστημική ρητορική του παραπέμπει σε εκείνη του πρώην Αμερικανού προέδρου, ο οποίος ήδη καταγράφει τις πρώτες νίκες στην κούρσα για την εκλογή του ως υποψηφίου των Ρεπουμπλικανών για το προεδρικό αξίωμα.

Η αντισυστημική ρητορική βρίσκει εύφορο έδαφος σε περίοδο κρίσης, ιδιαίτερα όταν σημαντικά τμήματα της κοινωνίας συνειδητοποιούν ότι... μένουν πίσω όχι μόνο σε εισόδημα και συνθήκες διαβίωσης, αλλά μένουν έξω και από τις όποιες ευκαιρίες δημιουργεί το σύστημα. Ενα σύστημα που κινείται όλο και περισσότερο «από και για» τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων και των πάρα πολύ ισχυρών ανθρώπων, συμφέροντα τα οποία είναι όλο και πιο διεθνοποιημένα, όλο και πιο ενιαία, όλο και πιο οργανωμένα. Ακόμα και οι εθνικές κυβερνήσεις καλούνται να προσαρμοστούν στις προτεραιότητες, στις μεθόδους και τελικά στα ιδανικά που ορίζει αυτό το πλέγμα υπερεθνικής επιρροής και εξουσίας.

Το ίδιο το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, σε μελέτη του για τους «Μεγάλους Παγκόσμιους Κινδύνους», καταγράφει ότι η έλλειψη ευκαιριών και το δυσανάλογο κόστος της οικονομικής κρίσης που επωμίζεται ένα τμήμα της κοινωνίας φέρνουν κοινωνικό διχασμό και κοινωνική πόλωση. Οι... κοινωνικές ευαισθησίες του Νταβός, όμως, δεν προέρχονται από ηθική ή ιδεολογία, αλλά από το γεγονός ότι η η κοινωνική αδικία οδηγεί σε αποσταθεροποίηση, η οποία ίσως απειλήσει την ισορροπία του συστήματος.

Η υπερσυγκέντρωση πλούτου και εξουσίας βάζει στο περιθώριο όχι μόνο τον απλό άνθρωπο, αλλά και επιχειρήσεις ακόμα και ολόκληρα κράτη που δεν μπορούν να ακολουθήσουν. Εάν η ισορροπία κλονιστεί, θα «χαλάσουν» και οι δουλειές.

Για τον λόγο αυτό η κοινωνική πόλωση αναδεικνύεται ως ο τρίτος σημαντικότερος κίνδυνος της επόμενης διετίας. Διότι τελικά το «διά ταύτα» του Νταβός που βγαίνει προς τα έξω είναι ότι η λύση θα έρθει από τον Μιλέι και τις ακραίες συνταγές, του, με τις οποίες ενθουσιάστηκε το ΔΝΤ.