Ποια ήταν η συμβολή των Αλβανών στην Επανάσταση του 1821;

Ένα από τα θέματα που έχει συζητηθεί πάρα πολύ κι έχουν γραφτεί γι’ αυτό πολλά, είναι η συμμετοχή των Αλβανών στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Οι γνώμες είναι πολλές και διάφορες. Πολλοί Αλβανοί υποστηρίζουν ότι κορυφαίοι αγωνιστές του 1821 ήταν συμπατριώτες τους. Εδώ βέβαια αρχίζουν οι εκατέρωθεν επιχειρηματολογίες για Αρβανίτες, Αλβανούς, εξελληνισμένους ή ελληνόφωνους Αλβανούς κλπ. Έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές σ’ αυτό το θέμα στηριγμένοι πάντα σε στοιχεία έγκυρων και έγκριτων επιστημόνων. Εκατοντάδες σχόλια αναγνωστών, ίσως και περισσότερα από χίλια, έχουν γραφτεί για τα άρθρα μας αυτά και βέβαια κάποιοι μας έχουν «στολίσει» με διάφορους χαρακτηρισμούς. Δυστυχώς όσο δεν ανακαλύπτονται ή δεν βρίσκονται με κάποιο τρόπο γραπτά ή άλλα στοιχεία που να δίνουν ακλόνητες απαντήσεις σε βασικά ζητήματα, πολλά ερωτήματα θα αιωρούνται. Στο σημερινό μας άρθρο θα δούμε τη συμμετοχή των Αλβανών σε επιδρομές και μάχες εναντίον των Ελλήνων από τα Ορλοφικά (1770) ως την Επανάσταση του 1821, στηριζόμενοι είτε σε απομνημονεύματα αγωνιστών του ’21 είτε σε σημαντικούς ιστορικούς (Καρλ Μέντελσον Μπαρτόλντι, Κων/νος Σάθας, Τζορτζ Φίνλεϊ).
 

 
Η καταστροφή της Μοσχόπολης (1769) και οι επιδρομές Αλβανών στην Ελλάδα μετά τα Ορλοφικά

Η Μοσχόπολη (αλβανικά Voskopoje) είναι οικισμός της Βορείου Ηπείρου δυτικά της Κορυτσάς. Στη Βικιπαίδεια αναφέρεται ότι ανήκει στην Ελλάδα. Πρόκειται βέβαια για σοβαρό και απαράδεκτο λάθος, καθώς ανήκει στην Αλβανία. Σήμερα έχει περίπου 700 κατοίκους, όμως το παρελθόν της είναι λαμπρό. Ως το τέλος του 17ου αιώνα η Μοσχόπολη ήταν ένας μικρός οικισμός ,όμως από τις αρχές του 18ου αιώνα γνώρισε μεγάλη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη. Στο απόγειο της ακμής της έφτασε τη δεκαετία του 1730, οπότε και ο πληθυσμός της ήταν περίπου 50.000-60.000. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους της ήταν Έλληνες και Βλάχοι και υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του βλαχόφωνου ελληνισμού. Κύριες ενασχολήσεις των κατοίκων της ήταν το εμπόριο, η κτηνοτροφία, η κατεργασία μαλλιού, η ταπητουργία και η βυρσοδεψία ,ενώ η πόλη φημιζόταν για τη σιδηρουργία, την αργυροχοΐα και τη χαλκουργική της. Πολλοί έμποροι απ’ τη Μοσχόπολη εγκαταστημένοι στη Βιέννη, τη Βενετία, την Οδησσό, την Κωνσταντινούπολη και άλλες σημαντικές πόλεις της εποχής ,ενίσχυαν οικονομικά την πατρίδα τους και συντέλεσαν στην ίδρυση σχολείου σ’ αυτή γύρω στο 1700. Το σχολείο με την ονομασία «Ελληνικόν Φροντιστήριον» εξελίχθηκε σε σημαντικό πνευματικό κέντρο της περιοχής. Το 1744 αναβαθμίστηκε από δωρεές και μετονομάστηκε σε «Νέα Ακαδημία». Για τη συμβολή της στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, η Μοσχόπολη αναφέρεται την εποχή της ακμής της και ως «Νέα Αθήνα» ή «Νέος Μυστράς». Από τη Μοσχόπολη καταγόταν ο εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Σίνας, η οικογένεια του Κωνσταντίνου Σμολένσκη, ήρωα του πολέμου του 1897 και μετέπειτα υπουργού, ο λόγιος Νεκτάριος Τέρπος, ο επίσης λόγιος Κωνσταντίνος Τζεχάνης κ.α. (Πηγή: Βικιπαίδεια).

Δυστυχώς το 1769 λόγω της συμμετοχής της πόλης στις προετοιμασίες για την εξέγερση του 1770 (Ορλοφικά), στίφη Αλβανών με επικεφαλής τους μπέηδες της γειτονικής Φράσαρης ,λεηλάτησαν και πυρπόλησαν τη Μοσχόπολη (Κ. Σάθας ‘’Τουρκοκρατούμενη Ελλάς’’). Η πόλη των 50.000 και πλέον κατοίκων, που ευημερούσε καταστράφηκε μέσα σε τρεις ημέρες. Ισχυρές συντεχνίες, αρχαιότατο εμπόριο, μέγαρα, ναοί, τεμένη, καλλιμάρμαρα σχολεία και η περίφημη «Νέα Ακαδημία» της Μοσχόπολης που είχε επικεφαλής τον Θεόδωρο Καβαλιώτη, το τυπογραφείο της, το δεύτερο στον χώρο του υπόδουλου ελληνισμού κ.ά.  αφανίσθηκαν (Κ. Σκενδέρης ‘’Ιστορία της Αρχαίας και Συγχρόνου Μοσχοπόλεως’’). Η τραγική ανάμνηση σωζόταν ως το 1916 στον Κώδικα της ιεράς μονής Προδρόμου γραμμένη από χέρι μοναχού:
 
 -Ω ΜοσχόπολιςΜοσχόπολις. Πού το κάλλος σου; Πού η μορφή σου ην περί τον 17ον αιώνα είχες;
 
 -Έχθιστοι μερόπων (ανθρώπων)προευξένησαν μη τον όλεθρον.

 
 (Ιωακείμ Μαρτινιανός, Μητροπολίτης Ξάνθης ‘’Συμβολαί εις την Ιστορίαν της Μοσχοπόλεως’’ Αθήνα 1930, τόμος Α’, σελ. 13)
 

 
Η Φράσαρη εκδικήθηκε την αντίζηλό της. Οι Αλβανοί όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Πέρασαν στη Θεσσαλία και κατέστρεψαν τα Τρίκαλα και στη συνέχεια διαμέσου της Στερεάς Ελλάδας σκόπευαν να κατευθυνθούν προς την Πελοπόννησο. Από το έρημο τότε Μεσολόγγι πήγαν στο Αιτωλικό ,οι κάτοικοι του οποίου παραδόθηκαν με συνθήκη. Ούτε αυτή όμως σεβάστηκαν οι Αλβανοί και έκαψαν τα πάντα. Στη συνέχεια προκάλεσαν καταστροφές στην Παρνασσίδα, τη Φθιώτιδα και τη Λιβαδειά. Ο φημισμένος οπλαρχηγός της Αττικής Μητρομάρας, αρχηγός των λεμπέσηδων, τους αντιμετώπισε στην Κακιά Σκάλα της Μεγαρίδας και εξόντωσε πολλούς απ’ αυτούς. Ωστόσο πολυάριθμο στίφος κατευθύνθηκε στην Κόρινθο. Ο Αλβανός Χατζή Οσμάν, επικεφαλής 8.000 συμπατριωτών του  κατευθύνθηκε προς τη Μεσσηνία. Ο Ιωάννης Μαυρομιχάλης εγκαταλείποντας λίγους Ρώσους συμπολεμιστές του πήγε στο Νησί (Μεσσήνη) με τους Μανιάτες του. Μετά από ηρωικό αγώνα από σπίτι σε σπίτι όλοι οι γενναίοι Μανιάτες σκοτώθηκαν.
 
 (Κ. Σάθας ‘’Τουρκοκρατούμενη Ελλάς’’)
 

 
Όπως γράφει ο Φραντζής ,6.000 Αλβανοί επιτέθηκαν εναντίον της Βοστίτσας (Αιγίου). Οι κάτοικοι κατέφυγαν στη Μονή των Ταξιαρχών με επικεφαλής τον ηγούμενο Θεοφάνη. Στη δεύτερη έφοδό τους οι Αλβανοί κυρίευσαν τη μονή. Έσφαξαν όλους όσους βρίσκονταν σ’ αυτή, τη λαφυραγώγησαν και την πυρπόλησαν. Όπως γράφει ο Πουκεβίλ στο βιβλίο του ‘’Voyage dans la Grece’’ οι Αλβανοί μπήκαν από παντού στον Μοριά, έπνιξαν στην Επανάσταση στο αίμα και παρεκτράπηκαν σε βάρβαρες λεηλασίες και απάνθρωπες καταστροφές. Κι όταν δεν έβρισκαν πρόχειρη λεία ,συλλάμβαναν τους δύσμοιρους Πελοποννήσιους και τους εξανάγκαζαν σε υπογραφή ομολογιών πληρωτέων σε ορισμένο χρόνο ή τους πουλούσαν σαν σκλάβους. 20.000 Μοραΐτες πουλήθηκαν τότε σε Τούρκους και Αφρικανούς.
 
Από το 1770 ως το 1779 η Πελοπόννησος έγινε έρμαιο των πολυάριθμων Αλβανών ληστών. Όμως καθώς έγιναν επικίνδυνοι και για τους ίδιους τους Τούρκους, αντιμετωπίστηκαν και εξοντώθηκαν από τον Χατζή Τζεζαϊρλή που απέκτησε το προσωνύμιο γαζής (νικητής). Με τα κεφάλια 4.000 απ’ αυτούς και συνδετική ύλη άμμο και ασβέστη, κατασκεύασε πυραμίδα. Διέταξε μάλιστα όποιος πείραζε το αποτρόπαιο αυτό κτίσμα να θανατώνεται.

Οι Αλβανοί στην Ελληνική Επανάσταση του 1821

Το 2018, παρουσιάστηκε στην αλβανική τηλεόραση ένα ντοκιμαντέρ, όπου ιστορικοί από τη γειτονική μας χώρα ισχυρίζονται ότι σχεδόν όλοι οι ήρωες του 1821 ήταν Αλβανοί και πως ουσιαστικά οι Αλβανοί απελευθέρωσαν την Ελλάδα από τον οθωμανικό ζυγό!

Ο ιστορικός Πασκάλ Μίλο ήταν σαφής: “Οι Αλβανοί ήταν οι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης”.

Στη συνέχεια, ο αφηγητής του ντοκιμαντέρ, μας ενημερώνει ότι ο Μάρκος Τζαβέλας, ο Κίτσος Τζαβέλας, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Αντώνης Κριεζής, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, ο Καραϊσκάκης και ο Μιαούλης, ήταν Αλβανοί που είχαν έρθει (προφανώς όχι οι ίδιοι, αλλά οι πρόγονοί τους...) στην Ελλάδα πριν από αιώνες! Στο ίδιο ντοκιμαντέρ ένας άλλος Αλβανός ιστορικός, ο Μάθιου Άρεφ ισχυρίζεται ότι: “Μακεδόνες και Αλβανοί ήταν ένας λαός” και συνεπώς ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν κι αυτός Αλβανός!

Αποσπάσματα από το ντοκιμαντέρ, όπως παρουσιάστηκαν στον ANT1, μπορείτε να βρείτε στο YouTube (δείτε π.χ. “Αλβανική” η Επανάσταση του 1821 σύμφωνα με τους Αλβανούς).

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάποιοι από τους ήρωες του 1821, ήταν Αρβανίτες, όχι Αλβανοί, που ζούσαν όμως στον ελλαδικό χώρο για αιώνες και είχαν καθαρά ελληνική εθνική συνείδηση. Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό, άγνωστο γεγονός.

Ο Ιωάννης Γκούρας (1791-1826), ήταν ένας γενναίος και ικανός οπλαρχηγός, ο οποίος δυστυχώς στιγματίστηκε από τη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Γεννήθηκε στο χωριό Γκουρίτσα Παρνασσίδας. Το τοπωνύμιο και κατ’ επέκταση το επώνυμο Γκούρας, σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Π. Συμεωνίδη (ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΙΚΩΝΥΜΙΩΝ), είναι αλβανικό.

Gurra<αλβαν. gurre-a, “πηγή νερού που αναβλύζει από βράχο”. Ίσως η αλβανική λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη γούρνα, που είναι μεσαιωνική.

Τον Ιούλιο του 1824, ο Ιωάννης Γκούρας, με τη βοήθεια των οπλαρχηγών Ρούκη και Ευμορφόπουλου, συνέτριψε τις δυνάμεις του ικανότατου Ομέρ πασά της Καρύστου στον Μαραθώνα. Σκοτώθηκαν 260 άνδρες του Ομέρ, ο αρχηγός των γενίτσαρων Ιμπραήμ και άλλοι αξιωματικοί, ενώ οι Έλληνες αποκόμισαν πλούσια λάφυρα, όπλα και δύο σημαίες.

Ο Γκούρας, μετά τον θρίαμβό του, σε επιστολή του προς την δημογεροντία των Αθηνών, χαρακτήριζε τη νίκη του ανώτερη σε ηρωισμό και από εκείνη της Γραβιάς του 1821, γιατί “ενίκησα εκεί όπου ενίκησε πάλαι ποτέ και ο Μιλτιάδης”.

Βλέπουμε λοιπόν, ποια ήταν τα πρότυπα των αγωνιστών του 1821, ποιοι ήταν οι ήρωες γι’ αυτούς. Και ο Γκούρας, δεν προκύπτει πως είχε ιδιαίτερη μόρφωση. Παιδί φτωχής και άσημης οικογένειας ήταν, που εντάχθηκε στο σώμα του συγγενή του αρματολού Δημήτριου Πανουργιά σε ηλικία 17 ετών...

Οι Έλληνες αγωνιστές του 1821, βρέθηκαν αντιμέτωποι σχεδόν αποκλειστικά, με Τούρκους και Αλβανούς. Μόνο το εκστρατευτικό σώμα του Δράμαλη, το οποίο απαρτιζόταν κυρίως από Τούρκους-Χαλτούπηδες της Ανατολής και οι δυνάμεις του Ιμπραήμ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, αποτελούνταν από Άραβες. Βέβαια, όπως είδαμε στο άρθρο μας για τον Ιμπραήμ, στην απόβασή του στην Κρήτη, συμμετείχαν και Αλβανοί...


Αλβανοί είναι αυτοί που αντιμετωπίζει ο Διάκος στην Αλαμάνα και σε Αλβανό δερβίση, επικεφαλής Αλβανών, μιλά ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στο Χάνι της Γραβιάς, πυροβολώντας τον και σκοτώνοντάς τον (Κ.Μ. Μπαρτόλντι, “Ιστορία της Ελλάδος”, τόμος Α’ σελ. 285-288).

Ο Αχμέτ Ντέμος και ο Ελμάζ Μπόνος, Τσάμηδες, μαζί με τον Κεχαγιάμπη εισβάλλλουν στην Πελοπόννησο, λεηλατούν και πυρπολούν την Αιγιαλεία, ανασκολοπίζουν (=παλουκώνουν, “σουβλίζουν”), χωρικούς για παραδειγματισμό και κλείνονται στην Τριπολιτσά. Από τους 12.000 πολιορκημένους στην πόλη, οι 7.000 ήταν Αλβανοί. Όπως είχαμε αναφέρει και στο σχετικό άρθρο μας για την άλωση της Τρίπολης (Τριπολιτσάς), οι περισσότεροι από αυτούς αναχώρησαν από την πόλη με συνθήκη και την εγγύηση του Θ. Κολοκοτρώνη, ο οποίος έδωσε εντολή στον Πλαπούτα και στους Υδραίους Θ. Γκίκα και Π. Μαρκέζη, που γνώριζαν την αλβανική γλώσσα να τους συνοδεύσουν με ασφάλεια.

Τη στρατιά του πασά της Σκόδρας Μουσταφά Ρεσίτ Πασά Μπουσάτλι, την αποτελούσαν 8.000 Μιρδίτες, (λαός που ζει στη Βόρεια Αλβανία και μάλιστα το 1921, ίδρυσαν ένα βραχύβιο κράτος που ονομαζόταν Rebulbic of Mirdita, ιδρύθηκε στις 17 Ιουλίου 1921 και διαλύθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1921). 4.000 Μιρδίτες, με επικεφαλής τον Τζελαλεδίν Μπέη, αναμετρήθηκαν με τους Έλληνες στη μάχη του Κεφαλόβρυσου όπου σκοτώθηκε ο Μάρκος Μπότσαρης.

Ο Κιουταχής, αφού "εξασφάλισε με τα καθιερωμένα δώρα την αλβανική τιμιότητα", όπως γράφει ο Μπαρτόλντι, πέρασε το Μακρυνόρος (όρος της Δ. Στερεάς στον νομό Αιτωλοακαρνανίας, απ' όπου διέρχεται η Εθνική Οδός Αντιρρίου-Ιωαννίνων και όπου βρισκόταν ως το 1881 τα ελληνοτουρκικά σύνορα), επικεφαλής 20.000 Αλβανών και έφτασε στο Μεσολόγγι το οποίο και πολιόρκησε από την ξηρά.

Στην συμβολή τριών γραφικών κοιλάδων όπου βρίσκεται η Αράχωβα, έγινε η ιδιαίτερα φονική μάχη μεταξύ Ελλήνων, με επικεφαλής τον Γ. Καραϊσκάκη και Αλβανών, με αρχηγούς τους Μουστάμπεη και Κεχαγιάμπεη, που έληξε με ελληνικό θρίαμβο (Νοέμβριος 1826).

Αλβανοί αντιστάθηκαν λυσσαλέα τον Φεβρουάριο του 1827 στον Άγιο Σπυρίδωνα, που δεσπόζει στο λιμάνι του Πειραιά.

Οι Αλβανοί που μετείχαν στις πολιορκίες του Μεσολογγίου ως μισθοφόροι του Ομέρ Βρυώνη και του Κιουταχή, αποκαλούσαν την πόλη “σαράφ”, δηλαδή τράπεζα και πηγή πλουτισμού τους (Κ.Μ. Μπαρτόλντι)

Οι αγωνιστές του 1821 για τη δράση των Αλβανών κατά την Επανάσταση

Ας δούμε τι γράφουν όμως για τους Αλβανούς που πολέμησαν εναντίον των Ελλήνων, οι ίδιοι οι αγωνιστές του 1821 στα απομνημονεύματά τους.

“Ο Μεχμέτ Ρεσίτ Πασάς από του Ιουνίου μέχρι του Αυγούστου 1823 συνήψε πεισματωδεστάτας μάχας περί το Τρίκερι. Δύο επίσημοι Αλβανοί ηγούντο των αλβανοτουρκικών σωμάτων, ο Ισμαήλ Πασιάς Πλιάσας (Πλιάσα Κορυτσάς) και ο Μπανούς Σεβράνης” (Λάμπρος Κουτσονίκας, “Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”).

“Οι πολιορκηταί του Μεσολογγίου, προειδοποιημένοι όντες, ως ανωτέρω ερρέθη, περί της αφίξεως του επικουρικού σώματος, άμα ως ήκουσαν εις την κορυφήν του όρους τουφεκισμόν, υποπτευθέντες εισβολήν εις τα στρατόπεδα αυτών, ετοποθέτησαν άνωθεν των σκηνωμάτων των και εις τους πρόποδας του όρους επέκεινα των 3.000 Αλβανών υπό τον Μουστάμπεην Κιαφζέζην” (Α. Μίχος, “Απομνημονεύματα”).


“Τον Κεχαγιάμπεην, Μουστάμπεην και όλους τους αξιωματικούς του Κιουταχή και της Αρβανιτιάς σας κάμω όρκον εις τον Θεόν, όπου ήτον ως 2.500” (Νικ. Δ. Μακρής, “Ιστορία του Μεσολογγίου”)

“Ούτη η μοίρα εσύγκειτο εξ 9.000 στρατεύματος σχεδόν υπό τας διαταγάς του Σουλεϊμάν Πασιά Μπεράτη” (Σπυρομήλιος, “Απομνημονεύματα της Δευτέρας Πολιορκίας του Μεσολογγίου”).

“Αριθμούντες δε οι Λαλαίοι εις χιλίους πεντακοσίους οπλοφόρους πεζούς και εις τετρακοσίους ιππείς” (Κων. Μεταξάς, “Ιστορικά Απομνημονεύματα εκ της Ελληνικής Επαναστάσεως”).

Ο Λάλας, ορεινός οικισμός της Ηλείας, 30 χιλιόμετρα ΒΑ του Πύργου, είναι άμεσα συνδεδεμένος με την Ελληνική Επανάσταση. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, ήταν εκεί εγκατεστημένοι Αλβανοί, οι οποίοι μετά τα Ορλοφικά (1770), συγκρότησαν ένα ισχυρό ισλαμικό πυρήνα στην Ηλεία. Οι Λαλαίοι, ήταν σκληροί πολεμιστές και είχαν εξελιχθεί σε μάστιγα των ελληνικών πληθυσμών με τις συχνές επιδρομές εναντίον τους,τις λεηλασίες και τις πυρπολήσεις. Στις 29 Μαΐου 1821, σώμα Κεφαλλονιτών και Ζακυνθινών, με επικεφαλής τον Ανδρέα Μεταξά, άρχισε τη συστηματική πολιορκία του Λάλα. Στις 11 Ιουνίου, έφτασε η βοήθεια που είχαν ζητήσει οι Αλβανοί από τους Τούρκους της Πάτρας, με επικεφαλής τον Γιουσούφ, οι οποίοι δυο μέρες αργότερα επιτέθηκαν εναντίον των Ελλήνων. Ακολούθησε σκληρή, ολοήμερη μάχη, αλλά οι ελληνικές γραμμές δεν διασπάστηκαν. Οι Έλληνες, τελικά οχυρώθηκαν στη Δίβρη. Στις 17 Ιουνίου οι Τούρκοι επέστρεψαν στην Πάτρα και τους ακολούθησαν και οι Λαλαίοι με τις οικογένειές τους, οι οποίοι προηγουμένως είχαν πυρπολήσει τα σπίτια τους. Στη συνέχεια, επιβιβάστηκαν σε καράβια με προορισμό την Ανατολή. Η ελληνική αυτή νίκη, ήταν από τις σημαντικότερες της πρώτης περιόδου του Αγώνα και απάλλαξε την Επανάσταση από έναν επικίνδυνο εχθρό. (Πηγή: ΕΓΚ/ΔΕΙΑ “ΔΟΜΗ”, Έκδοση 2005).

Ας επανέλθουμε όμως στα Απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821, για τις ελληνοαλβανικές συγκρούσεις στη διάρκεια του Αγώνα.

“Βεβαιώνεται μάλιστα, ότι έπειτα ήλθαν με τον Δράμαλην έως εις την Αλαμάναν ως 8.000 Αλβανοί, από τους οποίους πολλοί έτυχαν να είναι εις την άλωσιν της Τριπολιτσάς και αφού εβεβαιώθησαν ότι τους φέρνει δια να πολεμήσει την Πελοπόννησον έφυγαν όλοι και πήγαν πίσω” (Φωτάκος, “Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως”).

“Ο Ρουμπής και ο Μαραμπούτης με τους εντοπίους, ίνα αποπλύνουν το όνειδος της προτέρας εκεί ήττης των, και επίδειξιν ποιήσωντι της περί το εμπείρως μάχεσθαι φήμης ων, αντεφιλοτιμήθησαν προς τους ανταμιλλωμένους επιδεικτικώς Αλβανούς του Κεχαγιάμπεη...” (Μ. Οικονόμου “Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενίας”).

“Τον Ταΐρ Αμπάζη, έναν αγαπημένον του Αλήπασα, γνωστικόν και πολλά άξιον Τούρκον Αρβανίτη, τον είχαν στελμένον οι Τούρκοι, το κόμμα του Αλήπασα, εις το Μεσολόγγι και Βραχώρι (Αγρίνιο), σε όλα αυτά τα μέρη να ιδεί τα τρέχοντα των Ρωμαίγων, αν δουλεύουν δια τον αφέντη τους τον Αλήτιασα, όπως έλεγαν”(Μακρυγιάννης, “Απομνημονεύματα”).

"Εισήλθον εις την Πελοπόννησον δώδεκα χιλιάδες Αλβανοί, οι οποίοι ως βάρβαροι και απάνθρωποι έπραττον τα μύρια κακουργήματα μη γνωρίζοντες άλλον παρά την θέλησίν των" (Αναγνώστης Κοντάκης, "Απομνημονεύματα") "Απετελείτο από 5.000 Μωαμεθανούς Γκέγκηδες και 3.000 καθολικούς Μιρδίτες (ο στρατός του Μουσταφά πασά της Σκόδρας) (G. Finlay, "History of the Greek Revolution").

"Με τους Αλβανούς φρουράρχους της Πρεβέζης Σουλεϊμάν Ασλάνην και Κασίμ Συριάνην έρχεται εις συνεννόησιν περί παραδόσεως της πόλεως κατά το 1829 ο Γεώργιος Βαρνακιώτης") (Κάρπος Παπαδόπουλος, "Τα Κατά Γ. Βαρνακιώτην, σελ. 210).

"Η δύναμις του Ομέρ Βρυώνη εσύγκειτο από Αλβανούς, έχοντας την αυτήν ενδυμασίαν, τον αυτόν οπλισμόν και τα αυτά σχεδόν ήθη και έθιμα με τους Έλληνας..." (Δ. Αινιάν, "Απομνημονεύματα").

"Ο δε Ελμάζ Βέης, αφού προηγουμένως κατεδήωσε (κατέστρεψε εντελώς) την Αργολίδα, εισήλασε και ούτος εν αυτή (Τριπολιτσά) μετά τριών χιλιάδων σκιπεταρών" (F.C.H. Ponqueville, "Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως).

"Τρισχίλιοι Γενίτσαροι και Αρναούται επέβαιναν του στόλου του Χοσρέφ Πασιά, ο οποίος επετέθη κατά την 2αν Ιουλίου 1825 και κατέστρεψε τα Ψαρά" (Jurien de la Graviere - "Ιστορία του υπέρ της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων Αγώνος", Αθήνα 1894).

"Τότε (26/9/1826), είδομεν και Αρβανίτικα τάγματα..." (Νικ. Καρώρης, "Ημερολόγιον Πολιορκίας").

"Οι Αρβανίτες άρχισαν να έχουν ομιλίες με ημάς. Αυτοί ήτον 3.000 και εκείνοι ήταν η δύναμιν της τουρκικής φρουράς" (Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής Φυλής).
"Περί τας 23 Απριλίου έφθασαν εις την Πιάναν δύο ιππείς απεσταλμένοι δρομαίως από τον Ζαΐμην και Λόντον με γράμματα προς εμέ των 22 του ιδίου και με γράφουν από την μονήν των Ταξιαρχών, ότι ο Κεχαγιάμπεης του Χουρσίτ Πασιά με τους Αλβανούς Αλιόμπεην, Τέμον, Ελμάζμπεην και Βεζήρμπεην Γιάτσην με 3.500 στρατιώτας επιλέκτους ανεχώρησαν από το στρατόπεδον των Ιωαννίνων και διαλθόντες όλην την Ακαρνανίαν και Αιτωλίαν έφθασαν από το Μεσολόγγι εις Ναύπακτον προχτές..." (Κανέλλος Δεληγιάννης, "Απομνημονεύματα").

Τέλος ο Θ. Κολοκοτρώνης, σε επιστολή του προς τους πρόκριτους της Ύδρας έγραφε:

"Και αφού σω Θεώ απαλλαγώμεν των Αρβανιτών, ελπίζομεν εντός ολίγου την καταστροφήν των εγχώριων" (Δ. Κόκκινος, "Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως").
Επίλογος

Οι ισχυρισμοί των Αλβανών ότι αυτοί απελευθέρωσαν την Ελλάδα ,είναι φαιδροί και έωλοι. Οι πολλοί Αρβανίτες που πήραν μέρος στην Επανάσταση του 1821, είχαν καθαρά ελληνική εθνική συνείδηση. Οι Αλβανοί, ήταν συχνά η αιχμή του δόρατος των οθωμανικών στρατευμάτων. Δυστυχώς, και μετά τη δημιουργία του αλβανικού κράτους, ως και τις μέρες μας, οι αλβανικές ηγεσίες έχουν καθαρά ανθελληνική στάση. Παρά την τεράστια βοήθεια και στήριξη από την Ελλάδα.

Πρόσφατη είναι η μεγάλη αρωγή της χώρας μας στην Αλβανία, κατά τους φονικούς σεισμούς του περασμένου Νοεμβρίου. Το "ευχαριστώ" του Έντι Ράμα, ήταν μόνο λόγια. Τα έργα του; Η εγκατάσταση 30.000 Πακιστανών δίπλα στα ελληνοαλβανικά σύνορα, στα χωριά της ελληνικής μειονότητας! Αυτοί που θα μείνουν και σε σπίτια που θα επιτάξει το αλβανικό κράτος, προέρχονται από την Τουρκία. Φυσικά, πρόκειται για μια άθλια συνεργασία Ράμα-Ερντογάν, σε βάρος της χώρας μας. Στη δίνη του κορονοϊού, το θέμα αυτό έχει περάσει στα ψιλά. Θα μας απασχολήσει όμως πολύ σύντομα, ίσως και πριν από την ελληνική κυβέρνηση, που μάλλον, παραμένει αδρανής...

Πηγή για το άρθρο, ήταν το βιβλίο του Αλέξανδρου Χ. Μαμμόπουλου, "Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΛΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ", ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ, ΑΘΗΝΑ 1963.