Άγιος Νικόλαος: Ο βίος και η ταύτισή του με τον Άγιο Βασίλη στην Κεντρική Ευρώπη

Ένας από τους σημαντικότερους αγίους της Ορθόδοξης αλλά και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, είναι ο άγιος Νικόλαος, τη μνήμη του οποίου εορτάζουμε σήμερα 6 Δεκεμβρίου. Στον ελλαδικό χώρο, ο άγιος Νικόλαος τιμάται ως "κύριος" της θάλασσας και προστάτης των ναυτικών, ενώ στη δυτική και κεντρική Ευρώπη θεωρείται ο "αρχικός Άγιος Βασίλης".

Ο βίος του Αγίου Νικολάου

Ο άγιος Νικόλαος είναι ένας από τους περισσότερο δημοφιλείς αγίους σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο, περίφημος για την αρετή, τη γενναιότητα και τη φιλανθρωπία του. Γεννήθηκε στα Πάταρα της Λυκίας το 270 σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή. Οι γονείς του ήταν Έλληνες, ευσεβείς Χριστιανοί, ευκατάστατοι και ο άγιος έλαβε αξιόλογη μόρφωση. Σε μικρή ηλικία όμως, έμεινε ορφανός και κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας. Μετά την επιστροφή του στα Πάταρα από ένα προσκυνηματικό ταξίδι στους Αγίους Τόπους, χειροτονήθηκε ιερέας, αφού πρώτα μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς. 

Έδωσε σθεναρούς αγώνες υπέρ της χριστιανικής πίστης προστατεύοντας τους φτωχούς και τους αδύνατους. Η δράση του εντατικοποιήθηκε μετά την άνοδό του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο των Μύρων της Λυκίας. Την εποχή εκείνη, αυτοκράτορας στη Ρώμη ήταν ο Διοκλητιανός. Ο Νικόλαος συνελήφθη, φυλακίστηκε και βασανίστηκε μαζί με άλλους Χριστιανούς τους οποίους εμψύχωνε στη διάρκεια των δοκιμασιών τους. Όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο άγιος Νικόλαος και όλοι οι Χριστιανοί απελευθερώθηκαν.



Ο άγιος επανήλθε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο, έχοντας τα στίγματα από τα βασανιστήρια στο σώμα του. Έλαβε μέρος στην Α' Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας. Εκεί στήριξε με ιερό ζήλο την ορθόδοξη διδασκαλία και πίστη της Εκκλησίας και τάχθηκε εναντίον του Αρείου και της αίρεσής του (αρειανισμός).

Ήταν προικισμένος με το χάρισμα της θαυματουργίας και έσωσε πολλούς ανθρώπους ενώ πολύ σημαντική ήταν και η φιλανθρωπική του δράση. Εκοιμήθη στις 6 Δεκεμβρίου 343. Τη μέρα αυτή γιορτάζεται η μνήμη του σε ορθόδοξη και ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Η μετακομιδή του λειψάνου του αγίου Νικόλαου

Ο τάφος του αγίου Νικολάου στα Μύρα, έγινε δημοφιλής τόπος προσκυνήματος. Λόγω όμως των πολέμων και των επιθέσεων στην περιοχή, οι Χριστιανοί άρχισαν να φοβούνται ότι δεν θα μπορούν να προσκυνούν στον τάφο του αγίου. Η Βενετία και το Μπάρι επωφελήθηκαν και έσπευσαν να πάρουν τα λείψανα του αγίου.

Την άνοιξη του 1087 τελικά, ναυτικοί από το Μπάρι πήραν τα λείψανα και τα μετέφεραν στην πόλη αυτή της νοτιοανατολικής Ιταλίας. Ο ναός του αγίου Νικολάου στο Μπάρι, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα στη μεσαιωνική Ευρώπη.

Ο άγιος Νικόλαος προστάτης των ναυτικών

Όπως είναι γνωστό στη χώρα μας, ο άγιος Νικόλαος τιμάται ως προστάτης των ναυτικών. Το γεγονός αυτό ξεκίνησε από τα Συναξάρια του και την αναφορά θαυμάτων που έκανε στη θάλασσα. Στο ταξίδι της επιστροφής του από τους Άγιους Τόπους, μια δυνατή καταιγίδα "απείλησε" να καταστρέψει το πλοίο στο οποίο επέβαινε. Οι ναυτικοί και οι συνεπιβάτες του τρομοκρατήθηκαν. Ο άγιος Νικόλαος έμεινε ατάραχος και προσευχήθηκε ήρεμα. Ξαφνικά ο άνεμος κόπασε και η θάλασσα γαλήνεψε, εκπλήσσοντας τους πάντες που απέδωσαν τη σωτηρία τους στον άγιο. Η λαϊκή παράδοση, θέλει τον άγιο Νικόλαο να είναι αυτός που επινόησε το πηδάλιο των πλοίων, τα οποία ως τότε ταξίδευαν ακυβέρνητα. Χαρακτηριστικά της θαλασσινής του ιδιότητας, είναι τα λατρευτικά του επίθετα. Στο Γαλαξίδι προσονομάζεται "Ναύτης", στη Χίο και την Πάρο "Θαλασσίτης" και στη Μάνη "Αρμυρής".

Saint Nicholas: The Real Santa Claus

Χρησιμοποιούμε αυτό τον τίτλο (Άγιος Νικόλαος: ο πραγματικός Άγιος Βασίλης), που υπάρχει στο διαδίκτυο για να τονίσουμε τη διαφορετική "ιδιότητα" του αγίου Νικολάου στη δυτική Εκκλησία. Αυτή του αγίου που προσφέρει δώρα στα παιδιά. Πώς όμως ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία;

Όπως αναφέραμε, ο άγιος Νικόλαος μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και γενικότερα φημιζόταν για τη γενναιοδωρία του. Μετά τη μετακομιδή (για κάποιους κλοπή…) των λειψάνων του, η λατρεία του στη Δύση γενικεύτηκε. Μάλιστα, ήταν ο πλέον "δημοφιλής" άγιος απ' ότι φαίνεται. Ένα από τα πολλά θαύματα του αγίου Νικολάου ήταν η ανάσταση τριών παιδιών που είχαν δολοφονηθεί.



Στην πρωτότυπη εκδοχή της, η ιστορία έχει ως εξής:

Τρεις μικροί μαθητές πηγαίνοντας στο σχολείο τους σταμάτησαν σε ένα πανδοχείο. Εκεί τα παιδιά ναρκώθηκαν, ληστεύθηκαν και δολοφονήθηκαν. Πέρασαν επτά χρόνια. Μια μέρα χτύπησε η πόρτα του πανδοχείου. Ήταν ο άγιος Νικόλαος, ο οποίος ζήτησε από τον πανδοχέα-δολοφόνο των παιδιών να του δείξει που τα είχε φυλάξει και έπειτα παρακάλεσε τον Θεό να τα αναστήσει, κάτι που έγινε.

Τα παιδιά επέστρεψαν στα σπίτια τους, στους έκπληκτους και χαρούμενους γονείς τους. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές αυτής της ιστορίας. Ο πανδοχέας είναι άλλοτε κακός κηπουρός, άλλοτε κακός χασάπης, ο οποίος από τότε έγινε πιστός υπηρέτης και ακόλουθος του αγίου Νικολάου.

Έτσι, ο άγιος Νικόλαος έγινε ο προστάτης των παιδιών.



Όσο για τον άγιο Νικόλαο δωρητή, πιο χαρακτηριστική είναι η ακόλουθη ιστορία:  

Ο άγιος Νικόλαος άκουγε για ένα φτωχό άνθρωπο ο οποίος είχε τρεις κόρες που αδυνατούσε να προικίσει. Ο άγιος έριξε τότε κρυφά από το παράθυρό του τρεις τσάντες με χρυσάφι και όταν ο φτωχός πατέρας των κοριτσιών τον αντιλήφθηκε, του ζήτησε να μην αποκαλύψει τίποτα. Αυτή η ιστορία θεωρείται ως η "πηγή" της φήμης του αγίου Νικολάου ως δωρητή. Έτσι, σύντομα στη Δύση υπήρχε ο κατάλληλος συνδυασμός για τη μετατροπή του αγίου σε αυτόν που μοιράζει δώρα στα παιδιά.

Φαίνεται ότι αυτό ξεκίνησε από την Ολλανδία με τον SinterKlaas ο οποίος αν και είναι φανερό ότι προέρχεται από τον άγιο Νικόλαο, ενσωματώνει στοιχεία από τους γερμανικούς-σκανδιναβικούς μύθους των θεών Wodan και Odin. Στην ολλανδική παράδοση, ο άγιος εικονίζεται καβαλάρης σε ένα ιπτάμενο άσπρο άλογο.

Στην Αγγλία, ο Father Christmas προέρχεται εν μέρει από τον άγιο Νικόλαο και εν μέρει από τον Sinterklaas. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Άγιο Βασίλη και τον Santa Claus των Η.Π.Α. οι οποίοι βέβαια συνδέονται με τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.


Στην Ολλανδία, όπως είπαμε, στο Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Κάτω Ρηνανία, ο Sinterklaas στις 5 ή 6 Δεκεμβρίου φέρνει δώρα σε όλα τα παιδιά. Κάτι ανάλογο γίνεται και στις υπόλοιπες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, όπου συνήθως τα παιδιά αφήνουν τις μπότες τους στα περβάζια των παραθύρων, το βράδυ της 5ης προς 6η Δεκεμβρίου για να αφήσει εκεί ο άγιος δώρα. Το ίδιο γίνεται και στη Βόρεια Γερμανία με τον Sankt Nikolaus. Σε άλλες χώρες, ο άγιος συνοδεύεται από έναν άγγελο και σε άλλες από τον Krampus, ένα δαιμονικό σε όψη πλάσμα.
Στην ελβετική λαογραφία, ο άγιος είναι γνωστός ως Samichlaus. Ωστόσο, τα χριστουγεννιάτικα δώρα τα φέρνει ένας άλλος άγιος, ο Christchindli.

Αυτές είναι σε γενικές γραμμές οι παραδόσεις για τον άγιο Νικόλαο στην Ευρώπη, όπου έχει και μία άλλη "διάσταση" από τον άγιο της Ορθοδοξίας, τον οποίο τιμούμε σήμερα.

Πηγές: ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ, τόμος 45
WIKIPEDIA
St Nicholas Center