Θα γίνει η Ελλάδα το μικρό αδελφάκι του Χόλιγουντ;

Πενήντα επτά χρόνια μετά 
«Τα Κανόνια του Ναβαρόνε», την πρώτη χολιγουντιανή ταινία που γυρίστηκε στη χώρα μας, το Χόλιγουντ παραμένει «ερωτευμένο» με την Ελλάδα. Το 2013, η κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ έφερε στα ταμεία του αμερικανικού κράτους 522 δισεκατομμύρια δολάρια κατατάσσοντάς τη στους «βασικούς μοχλούς της οικονομίας». Υπολογίζεται ότι για να γυριστεί ένα blockbuster απαιτούνται το λιγότερο 70 εκατομμύρια δολάρια, ενώ για μια υπερπαραγωγή τύπου Avatar το budget φτάνει τα 260 εκατομμύρια δολάρια. Σε αυτό τον «τρελό χορό» το Χόλιγουντ ψάχνει στούντιο αλλά και εξωτερικούς χώρους, όπου θα μπορούσαν να γυριστούν οι ταινίες του με λιγότερο κόστος. Η λύση έρχεται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, σε ανερχόμενες χώρες στην κινηματογραφική αγορά: Ουγγαρία, Τσεχία, Τουρκία, Μάλτα. Στον αγώνα δρόμου με έπαθλο τα δολάρια των χολιγουντιανών παραγωγών θέλει να παίξει ενεργό ρόλο και η Ελλάδα. Η υπουργός Τουρισμού, Όλγα Κεφαλογιάννη, ξεκαθαρίζει στο People τους τρόπους: «Ο κινηματογράφος μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο εξαγωγής πολιτισμού και να δώσει ώθηση στην τουριστική κίνηση της χώρας. Είναι ένα στοιχείο διαφημιστικής προβολής, που έχει μπει δυναμικά στο τουριστικό μάρκετινγκ. Στο πλαίσιο αυτό και με τη συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού, βλέπουμε θετικά την προσέλκυση διεθνών παραγωγών στη χώρα μας, σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί σημαντικά η περαιτέρω ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού».



Χολιγουντιανοί σταρ έχουν εκφράσει ανοιχτά την επιθυμία τους να γυρίσουν ταινίες τους στη χώρα μας. Η Sarah Jessica Parker δηλώνει: «Θα ήθελα να ήμουν Ελληνίδα και αφού δεν είμαι, μακάρι να γυρίσω κάποια ταινία στην πολυαγαπημένη μου Ελλάδα». Την ίδια διάθεση έχει εκφράσει στο ελληνικό People και ο Hugh Jackman: «Έχω ελληνικές ρίζες και αγαπώ τη γη των προγόνων μου. Έχω έρθει στα ελληνικά νησιά και ήταν πανέμορφα. Μακάρι να γυρίσω εκεί κάποια ταινία. Αν θέλετε έναν ψηλό τύπο, φωνάξτε με». Όταν το 2012 ο Ethan Hawke γύρισε στη Μεσσηνία, και συγκεκριμένα στην Πύλο, το φιλμ Πριν Τα Μεσάνυχτα, δήλωσε πως θέλει σύντομα να επιστρέψει. «Μου άρεσε το φαγητό και η φιλοξενία. Θέλω να ξαναέρθω για διακοπές και για δουλειές».

Παγκοσμίου φήμης καλλιτέχνες παραδέχονται ότι το ελληνικό φως και τα τοπία της χώρας μας είναι μοναδικά για κινηματογράφιση. Αν και τα «φυσικά σκηνικά» δείχνουν ιδανικές επιλογές, η Ελλάδα ελάχιστες φορές αποτελεί τόπο γυρισμάτων διεθνών κινηματογραφικών παραγωγών. Οι κινηματογραφιστές που θέλουν να πραγματοποιήσουν γυρίσματα σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικά μνημεία θα αντιμετωπίσουν ένα τσουχτερό τιμολόγιο. Π.χ., για κάθε φωτογραφικό κλικ σε αρχαιολογικούς χώρους, όπως είναι η Ακρόπολη, το Σούνιο, η Επίδαυρος, οι Μυκήνες, οι Δελφοί, η Αρχαία Ολυμπία, θα πληρώσουν 1.000 ευρώ. Όσοι θέλουν στο φιλμ τους να υπάρχουν πλάνα των αρχαιολογικών μνημείων, τότε θα προκαταβάλουν 1.600 ευρώ την ημέρα. Οι σκηνοθέτες που επιθυμούν να εξασφαλίσουν εναέριες λήψεις της Ακρόπολης και άλλων αρχαιολογικών χώρων, θα πρέπει να προκαταβάλουν 800 ευρώ για κάθε μέρα. Η σχέση του Χόλιγουντ με τις ελληνικές Αρχές είναι ένα σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες, αφού οι ξένοι δημιουργοί αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητους σκοπέλους. Στην κορυφή των αιτημάτων τους είναι οι φοροελαφρύνσεις. Ο ΦΠΑ που καλούνται να πληρώσουν είναι ιδιαίτερα υψηλός και κρίνεται απαγορευτικός για μια ταινία, ακόμα και χολιγουντιανή. Τον προβληματισμό για τους υψηλούς φόρους συμμερίζεται και ο υπουργός Πολιτισμού, Κώστας Τασούλας, ο οποίος τονίζει στο People: «Οι φόροι και δη ο ΦΠΑ είναι πολύ υψηλοί και επιβαρύνουν το κόστος. Κατά περιόδους το υπουργείο Πολιτισμού επιχειρεί να δώσει κίνητρα στην προσέλκυση ξένων παραγωγών με τη μείωση των φόρων ή με ανταποδοτικές παροχές. Το θέμα όμως προσκρούει στην επιφύλαξη του υπουργείου Οικονομικών να κατανοήσει πλήρως τα ανταποδοτικά οφέλη που θα είχε στην οικονομία η μείωση της φορολογίας, οπότε η προσπάθεια απέβαινε άκαρπη. Σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τις δυσκολίες που απορρέουν από τις μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας. Απαιτείται συνεννόηση με το υπουργείο Οικονομικών, που η εμπειρία λέει ότι είναι μια εξαιρετική πρόκληση».



Τη στιγμή που η «μνημονιακή Ελλάδα» ονειρεύεται να γίνει το αγαπημένο ευρωπαϊκό αδελφάκι του Χόλιγουντ, η Ουγγαρία αποδεικνύεται ιδιαίτερα φιλική απέναντι στο Χόλιγουντ: επιστρέφει στους ξένους παραγωγούς το 30% από το ΦΠΑ που ξόδεψαν για τα γυρίσματα στη χώρα. Η φιλο-χολιγουντιανή Τουρκία, χάρη στις 18 αμερικανικές ταινίες που γυρίστηκαν εκεί από το 2011, έχει βάλει στον κρατικό κουμπαρά 37 εκατομμύρια δολάρια. Δεν είναι μόνο τα τέλη που βάζουν φρένο στα γυρίσματα μιας χολιγουντιανής ταινίας που θέλει να γυριστεί στην Ελλάδα. Ο κριτικός κινηματογράφου Παναγιώτης Τιμογιαννάκης υπογραμμίζει στο People: «Η Ελλάδα δεν έχει υποδομή για να πάρει μια ταινία του εξωτερικού και να την αναλάβει εξολοκλήρου. Ένας ακόμα παράγοντας που δρα ανασταλτικά είναι ο φόβος των απεργιών. Το Χόλιγουντ φοβάται μήπως πέσει έξω στο χρονοδιάγραμμά του, καθώς κάθε καθυστέρηση φέρνει αύξηση του κόστους. Μια άλλη παθογένεια είναι το σνομπάρισμα από τους υπεύθυνους φορείς και η έντονη γραφειοκρατία». Όπως επισημαίνει ο Π. Τιμογιαννάκης, δεν είναι λίγες οι φορές που το Χόλιγουντ «έφαγε πόρτα» από τους υπεύθυνους φορείς. «Οι παραγωγοί ήθελαν να γυρίσουν την Τροία με τους Brad Pitt και Orlando Bloom στη Λάρισα και τα είχαν οργανώσει όλα. Θα χρησιμοποιούσαν τους φαντάρους και το λαό της Λάρισας. Τελικά ο Ευάγγελος Βενιζέλος τους σνόμπαρε».



Στην κατηγορία με τις χαμένες χολιγουντιανές ευκαιρίες ανήκει και το φιλμ Αλέξανδρος του Οliver Stone. Σύμφωνα με τους γνωρίζοντες, ο Αμερικανός σκηνοθέτης περίμενε τρία τέταρτα έξω από το γραφείο υπουργού, αλλά δεν συναντήθηκαν ποτέ. Για αφ’ υψηλού κρατική συμπεριφορά έκανε λόγο στο Greekreporter.com και ο Ελληνοαμερικανός σεναριογράφος του φιλμ Ηρακλής, Evan Spiliotopoulos: «Οι παραγωγοί του έργου στείλανε στην Ελλάδα scouters, αλλά δεν βρέθηκε κανένας από την κυβέρνηση να τους εξηγήσει “πώς θα σας διευκολύνουμε”. Η Βουδαπέστη μάς τα έδωσε όλα». Στην αντίπερα όχθη, η Γενική Γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού και πρόεδρος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, Λίνα Μενδώνη, δηλώνει  στο People: «Σε εμάς δεν ήρθε κανένας υπεύθυνος από την ταινία Ηρακλής για να συζητήσουμε μια τέτοια προοπτική».  Όσο για Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου με τον Vigo Mortensen, μόνο ένα μικρό μέρος του έργου γυρίστηκε στην Ακρόπολη, στην Πλάκα και στα Χανιά. Όπως παραδέχεται στο People o υπουργός Πολιτισμού, «οι ξένοι διέθεσαν 80.000 ευρώ σε μία εβδομάδα, σε χειμερινή περίοδο, για την ενοικίαση καταστημάτων υγειονομικού κυρίως ενδιαφέροντος στην παλιά πόλη των Χανίων». Ωστόσο, λόγω δυσκολιών κάποιες σκηνές που «εξελίσσονται» στην Ελλάδα, γυρίστηκαν στην Τουρκία.



Τα γρανάζια της γραφειοκρατίας δεν γυρίζουν εύκολα ούτε για τις ελληνικές συμπαραγωγές. Ο βραβευμένος σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής εξηγεί στο People πως η επιτυχία του El Greco κινδύνεψε να γυριστεί ολοκληρωτικά στην Ισπανία. «Η Ελλάδα έχει μια αδικαιολόγητη και ανεξέλεγκτη γραφειοκρατία. Κάποιοι δημόσιοι υπάλληλοι νομίζουν ότι είναι αφεντικά του Δημοσίου και είτε πρέπει να πληρώσεις για να ανοίξει το “μαγαζί” ή θα σου βάζουν εμπόδια. Παραλίγο να είχα πάρει το El Greco και να τo είχα γυρίσει όλο στην Ισπανία. Οι ισχύοντες νόμοι κάνουν την Ελλάδα οικονομικά ασύμφορη και αποτρεπτική για κάποιον κινηματογραφιστή. Πρέπει να αλλάξει η νομοθεσία και οι ταινίες να εμπίπτουν σε ειδικό καθεστώς. Θα ήταν έξυπνο να κοπεί η φορολογία και ο ΦΠΑ και η παραχώρηση των χώρων να είναι δωρεάν. Είναι κρίμα να έρχονται οι ξένοι παραγωγοί και να τους διώχνουμε».



Κόντρα στις «κλειστές πόρτες» και τα αδιέξοδα, κάποιοι χολιγουντιανοί παραγωγοί επιμένουν. O υπουργός Πολιτισμού μιλά στο People για τους δημοφιλέστερους «προορισμούς» των χολιγουντιανών παραγωγών. «Εκτός από την Ακρόπολη, τα περισσότερα αιτήματα που λαμβάνουμε αφορούν στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, στην Παλαιόπολη της Κέρκυρας, στην Κνωσσό και στη Σπιναλόγκα». Στην κριτική που θέλει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) να είναι αργοκίνητο και ιδιαίτερα αυστηρό στη διάθεση αρχαιολογικών χώρων και μνημείων για χολιγουντιανές ταινίες, η πρόεδρός του, Λίνα Μενδώνη, διευκρινίζει: «Το 2013 εξετάσαμε 154 αιτήματα για κινηματογραφίσεις και έγιναν αποδεκτά το 95%. Αντίθετα με τις φήμες, δεν υπάρχουν καθυστερήσεις, ίσως αυτές να συμβαίνουν από τις τοπικές επιτροπές. Είμαστε θετικοί στην κινηματογράφιση, αρκεί να μη βιάζει την ηθική του μνημείου. Απόδειξη αυτών είναι το έργο Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου, το πρώτο που πήρε άδεια για γυρίσματα στον Παρθενώνα».



Για όσους καταφέρνουν να γυρίσουν ταινίες την Ελλάδα το κέρδος είναι αμφίδρομο και στο box office αλλά και στα ταμεία των τοπικών κοινωνιών.
Έχουν περάσει δεκατρία χρόνια από την εποχή που γυρίστηκε στην Κεφαλλονιά Το Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι με τους Nicolas Cage και Penélope Cruz. Ο αντιδήμαρχος Βαγγέλης Κεκάτος εξηγεί στο People: «Την εποχή των γυρισμάτων, όλο το νησί ήταν ένα γλέντι. Η Κεφαλλονιά δεν έγινε διάσημη χάρη στην ταινία, όμως χάρη στο φιλμ είδαμε 20% αύξηση στην τουριστική κίνηση. Ο κινηματογραφικός τουρισμός είναι μια εναλλακτική μορφή που μας αφορά, γιατί μας ενδιαφέρει να είμαστε το νησί του πολιτισμού». Ο αντιδήμαρχος αποκαλύπτει πως το Σεπτέμβριο του 2013 άνθρωποι του Woody Allen πλησίασαν τη δημοτική αρχή, για να εξετάσουν την πιθανότητα να πραγματοποιηθούν γυρίσματα στο νησί. «Μας μίλησαν για την πρόθεση του Allen να κάνει κάποια γυρίσματα στην Κεφαλλονιά. Όμως μας πρόλαβε ο σεισμός και, όπως φαίνεται, το γεγονός αυτό τους επηρέασε και δεν επικοινώνησαν ξανά». Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Woody Allen προσπαθεί να γυρίσει ταινία στην Ελλάδα. Το 1995 είχε επισκεφθεί τη χώρα μας με σκοπό να κινηματογραφήσει την Ακαταμάχητη Αφροδίτη. Τότε λέγεται πως είχε ζητήσει την Επίδαυρο, αλλά έλαβε αρνητική απάντηση και επανήλθε ζητώντας το Ηρώδειο, εισπράττοντας και πάλι αρνητική στάση, οπότε επέλεξε τελικά να κάνει τα «ελληνικά» γυρίσματα στο αρχαίο θέατρο της Ταορμίνα, στη Σικελία. Η πρόεδρος του ΚΑΣ, πάντως, διαψεύδει ότι ο δημιουργός χτύπησε την πόρτα τους.



Το 2008 η μεγάλη κινηματογραφική επιτυχία της σεζόν ήταν το μιούζικαλ Mamma Mia!, με τους Meryl Streep, Colin Firth, Pierce Brosnan. Το box office φούσκωσε με 609.842.637 δολάρια, ενώ για 109 λεπτά οι θεατές απολάμβαναν τα τραγούδια των Αbba αλλά και τις ομορφιές της Σκιάθου, της Σκοπέλου, του Πηλίου. O πρόεδρος των ξενοδόχων Σκοπέλου, Γιάννης Γιολδάσης, επισημαίνει στο People πως ο θετικός αντίκτυπος στον τουρισμό δεν έχει καταλαγιάσει. «Χάρη στην ταινία η επισκεψιμότητα στο νησί ανέβηκε 15-20%, ενώ ταυτόχρονα είδαμε αύξηση του γαμήλιου τουρισμού. Έρχονται από τη Βουλγαρία, την Τσεχία, τη Σκανδιναβία, την Αγγλία για να παντρευτούν στο ίδιο εκκλησάκι που παντρεύτηκαν οι ήρωες του έργου». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο δήμαρχος της Σκοπέλου, Γιώργος Μιχελής: «Εξακολουθεί να υπάρχει μια αύρα, που όχι μόνο δεν χάνεται αλλά δυναμώνει. Οι τουρίστες επισκέπτονται τα μέρη όπου γυρίστηκε το έργο και βγάζουν φωτογραφίες».



Οι θεατές του Mamma Mia! «μεταμορφώθηκαν» σε τουρίστες και στην περίπτωση του Πηλίου. Ο δήμαρχος, Γιώργος Αντώνογλου-Κασσαβέτης, λέει: «Πολλοί είναι εκείνοι που θέλουν να συνδέσουν τις αναμνήσεις τους με το τοπίο των γυρισμάτων. Κάθε καλοκαίρι τελούνται 5-10 γάμοι στην Νταμούχαρη, στον Αϊ-Γιάννη και σε διπλανές παραλίες. Παράλληλα χάρη στο έργο επέστρεψαν οι “παραδοσιακοί” τουρίστες μας, Αυστριακοί και Γερμανοί». Από την άλλη, ο πρόεδρος των ξενοδόχων Μαγνησίας, Γιώργος Ζαφείρης, καταδεικνύει το βραδυκίνητο κρατικό μηχανισμό: «Δεν πρέπει κάποιος παραγωγός να περιμένει ένα χρόνο για μια άδεια από τον αρχαιολογικό χώρο. Επιπλέον, υπάρχει απογοήτευση πολλών τουριστών που έρχονται να βρουν την εξέδρα του έργου, αλλά είναι άφαντη. Δεν είχαν την εξυπνάδα να τη διατηρήσουν».
Το 2013, η Πύλος «ταξίδεψε» χάρη στο φιλμ Πριν Τα Μεσάνυχτα του Έλληνα παραγωγού Χρήστου Κωνσταντακόπουλου, που έχει βάλει στοίχημα να κάνει το Χόλιγουντ... ελληνική υπόθεση. Το φιλμ έφτασε μέχρι και τις οσκαρικές υποψηφιότητες. Ο δήμαρχος Πύλου, Δημήτρης Καφαντάρης, μετράει στο People μόνο θετικά. «Αν και ο τόπος από μόνος του έχει ιστορία, οι ταινίες τον ανέδειξαν, με αποτέλεσμα να έχουμε 57% περισσότερους τουρίστες. Η περιοχή έχει μια συνεχόμενη ανάπτυξη, γίνονται επενδύσεις σε καταλύματα και ξενοδοχεία, ενώ και τα ήδη υπάρχοντα εκσυγχρονίζονται».



Μακριά από τα ελληνικά όνειρα και τις φιλοδοξίες, όμως, το 2015 αναμένεται να βγουν στις αίθουσες 141 αμερικανικές ταινίες. Από αυτές ούτε μία δεν έχει γυριστεί στην Ελλάδα, ούτε ένα δολάριο δεν μπήκε στα ελληνικά ταμεία!

Διαβάστε περισσότερα στο PEOPLE που κυκλοφορεί με το ΘΕΜΑ.