«Η ιστορία της έχει φερθεί άσχημα»: Το μυστήριο 400 ετών γύρω από τη σύζυγο και τον γιο του Σαίξπηρ

Η ιστορία πίσω από το νέο, ήδη πολυσυζητημένο φιλμ Hamnet επιχειρεί να φωτίσει μια από τις πιο σκοτεινές πτυχές της ζωής του Ουίλιαμ Σαίξπηρ: την οικογενειακή του καθημερινότητα και τον «ψυχικά συντριπτικό» θρήνο για τον χαμό του γιου του.

Η ταινία, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Maggie O’Farrell, χτίζει μια συγκινητική μυθοπλαστική εκδοχή γύρω από λίγα και αποσπασματικά ιστορικά δεδομένα.

Στο φιλμ, η σύζυγος του Σαίξπηρ, Agnes –όνομα που η O’Farrell δανείζεται από τη διαθήκη του πατέρα της Anne Hathaway– παρουσιάζεται ως μια γυναίκα βαθιά δεμένη με τη φύση, γνώστρια βοτάνων και θεραπευτικών φίλτρων, με σχεδόν προφητική διορατικότητα, σημειώνει το BBC.

Παρότι η εικόνα αυτή δεν στηρίζεται σε ιστορικές πηγές, η συγγραφέας και η σκηνοθέτις Chloé Zhao χρησιμοποιούν τη μυθοπλασία για να μιλήσουν για τη δύναμη της μητρικής απώλειας και για τον τρόπο που αυτή, πιθανώς, διαμόρφωσε το έργο του μεγαλύτερου δραματουργού όλων των εποχών.

Το ελάχιστο που γνωρίζουμε – και τα τεράστια κενά

Τα πραγματικά δεδομένα για την οικογένεια του Σαίξπηρ είναι λιγοστά. Γνωρίζουμε ότι το 1582 ο 18χρονος Σαίξπηρ παντρεύτηκε τη 26χρονη Anne Hathaway, η οποία ήταν ήδη έγκυος στη Σουζάνα. Λίγα χρόνια μετά, γεννήθηκαν τα δίδυμα Judith και Hamnet. Το όνομα Hamnet ήταν τότε εναλλάξιμο με το Hamlet.

Το 1596, ο Hamnet πέθανε σε ηλικία 11 ετών – πιθανότατα από την πανώλη που μαστίζε την Αγγλία. Ο Σαίξπηρ ταξίδευε τότε με τον θίασό του και θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι δεν πρόλαβε την κηδεία. Λίγα χρόνια αργότερα, έγραψε τον Άμλετ. Η σύνδεση μεταξύ τραγωδίας και πραγματικής απώλειας αποτελεί διαχρονικά αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης, χωρίς ωστόσο αποδείξεις.

Το ποια ήταν η Anne/Agnes παραμένει μυστήριο. Η O’Farrell επέλεξε να της δώσει φωνή, στηριζόμενη σε ενδείξεις για τον ρόλο των γυναικών στον 16ο αιώνα: γυναίκες που συχνά διατηρούσαν μικρές επιχειρήσεις, γνώριζαν ιατρικά βότανα και διαχειρίζονταν το νοικοκυριό με τρόπο που απαιτούσε δεξιότητες και πραγματική αυτονομία.

Η αποκατάσταση μιας αδικημένης φιγούρας

Για αιώνες, η σύζυγος του Σαίξπηρ συχνά παρουσιαζόταν από βιογράφους ως «αγράμματη χωρική» ή ακόμη και ως γυναίκα που τον «παγίδευσε» σε γάμο. Η O’Farrell επισημαίνει ότι αυτή η εικόνα δεν τεκμηριώνεται από τις πηγές και πως τα διαθέσιμα στοιχεία έχουν διαστρεβλωθεί από προκαταλήψεις. «Έχουμε μόνο μία αφήγηση και βασίζεται σε ελάχιστα δεδομένα», σημειώνει.

Οι ειδικοί που μιλούν στο BBC αναγνωρίζουν ότι η ταινία λειτουργεί σαν αντίβαρο σε αυτή τη μακροχρόνια απαξίωση. Η Agnes της Zhao, όπως την ενσαρκώνει η Jessie Buckley, εμφανίζεται ως μια γυναίκα με ισχυρή προσωπικότητα, καλλιεργημένη και διορατική — μια παρουσία που δικαιολογεί γιατί ο Σαίξπηρ θα μπορούσε να την αγαπήσει.

Η σύνδεση με τον «Άμλετ»

Η σχέση ανάμεσα στον θάνατο του Hamnet και τη συγγραφή του Άμλετ παραμένει υπόθεση. Ωστόσο, η ταινία υιοθετεί μία συναισθηματική εκδοχή: η Agnes ταξιδεύει στο Λονδίνο για να δει την παράσταση και συνειδητοποιεί ότι ο ηθοποιός που παίζει τον Άμλετ μοιάζει εμφανώς με τον νεκρό της γιο — στοιχείο που στο φιλμ γίνεται μια μορφή λύτρωσης και αποχαιρετισμού.

Σύμφωνα με τον μελετητή David Scott Kastan, είναι «δελεαστικό, ίσως και ακαταμάχητο» να συσχετίζει κανείς τα δύο γεγονότα, ακόμη κι αν δεν υπάρχει άμεση απόδειξη. Ο θάνατος ενός παιδιού σε μια εποχή με τόσο υψηλή παιδική θνησιμότητα ήταν πάντα «συντριπτικός» για τις οικογένειες, πόσο μάλλον για έναν συγγραφέα που κατέγραψε τόσο συχνά την ανθρώπινη οδύνη.

Η ταινία που θα αλλάξει την εικόνα της Anne Hathaway;

Παρά τις επιστημονικές αβεβαιότητες, το Hamnet φαίνεται πως θα επηρεάσει ουσιαστικά τον τρόπο που το κοινό αντιλαμβάνεται τη γυναίκα του Σαίξπηρ. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι το φιλμ θα «καθιερώσει» το όνομα Agnes ως την πιο ταιριαστή εκδοχή για τη σύζυγο του δραματουργού — έστω κι αν μελλοντικές ανακαλύψεις μπορεί να ανατρέψουν και αυτή την εκδοχή.

Όπως σημειώνει η O’Farrell: «Ίσως κάτι νέο βρεθεί και χρειαστεί να αλλάξουμε ξανά όσα πιστεύουμε. Ποιος ξέρει;»