Στέφανος Τζανάκης

Το γιατί είναι μάλλον αυτονόητο: οι περισσότεροι καταναλωτές δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ με την αγορά ενέργειας, αλλά γνωρίζουν πολύ καλά ότι ως την στιγμή που η κυβέρνηση αποφάσισε να επιδοτήσει οριζόντια τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος, τα νοικοκυριά είχαν τσουρουφλιστεί. Επομένως, όλοι προσπαθούν να καταλάβουν ποιο χρώμα είναι το φθηνότερο για την τσέπη τους.

Το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν μπορεί να τους απαντήσει – ακόμα και οι ίδιοι οι πάροχοι, το συμφέρον των οποίων δεν βρίσκεται στο φθηνό ρεύμα, αλλά στο μερίδιο της αγοράς που ενδεχομένως θα κερδίσουν ή θα χάσουν με την τιμή που θα επιλέξουν να κινηθούν, ειδικά στα σταθερά τιμολόγια, δεν μπορούν να κάνουν μεσοπρόθεσμες προβλέψεις, μιας και οι παράγοντες αβεβαιότητας στην διαμόρφωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας είναι πάρα πολλοί.

Για παράδειγμα, ένας από τους παράγοντες που επηρεάζει – στη χώρα μας καθοριστικά, λόγω του ενεργειακού μείγματος – την τιμή του φυσικού αερίου είναι ο καιρός. Αν οι προβλέψεις των μετεωρολόγων κάνουν λόγο για έναν σχετικά ελαφρύ χειμώνα, οι τιμές πέφτουν. Αρκεί όμως μία πρόβλεψη για σημαντική μείωση της θερμοκρασίας για να αναζωπυρώσει τις ανοδικές τάσεις στην ολλανδική αγορά, που δίνει τον τόνο σε όλη την Ευρώπη.

Πώς μπορεί όμως κάποιος να διαλέξει τιμολόγιο με βάση τον καιρό; Δεν μπορεί – οι μακροχρόνιες προβλέψεις συνήθως δεν αποδεικνύονται αξιόπιστες: τα μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται δεν μπορούν να μας πουν με σιγουριά αν ο Ιανουάριος θα είναι πιο κρύος από όσο συνήθως ή αν ο Φεβρουάριος θα έχει αλκυονίδες ημέρες. Είναι θέμα τύχης – επομένως, όποιος ποντάρει στον καλό καιρό και ζητήσει κυμαινόμενο τιμολόγιο, τζογάρει. Μπορεί να έλθουν δύο τρεις χιονιάδες – και μάλιστα, ούτε κάν στην Ελλάδα, αλλά στη Γαλλία και τη Γερμανία – και να έλθουν τα πάνω – κάτω.

Μπορεί να πάνε όλα καλά – να είναι ήπιος ο χειμώνας, να μην γίνει κάτι φρικτό στη Μέση Ανατολή ή στην Ουκρανία, να μειωθεί η ζήτηση για φυσικό αέριο στην Κίνα ή να αυξηθεί η παραγωγή σε κάποια από τα μεγάλα κοιτάσματα του πλανήτη. Τότε οι τιμές του φυσικού αερίου – που σήμερα είναι απλώς διπλάσιες από εκείνες του «παλιού, καλού καιρού» - μπορεί να πέσουν κι άλλο, πράγμα που θα είναι σε όφελος των καταναλωτών που επιλέγουν κυμαινόμενο τιμολόγιο.

Όμως, μπορεί να γίνουν τα ακριβώς αντίθετα – να είναι βαρύς ο χειμώνας, να υπάρξουν ζημιές σε αγωγούς ή σε τερματικούς σταθμούς φόρτωσης του υγροποιημένου φυσικού αερίου, μπορεί οι Κινέζοι να αυξήσουν τη ζήτηση και να έλθουν όλα ανάποδα. Ενεργειακός τζόγος, εν ολίγοις…

Σε μία τέτοια συγκυρία, δεν ακούγεται και πολύ σοφό να ποντάρει κανείς ότι όλα θα πάνε καλά – ότι η αγορά θα κινηθεί αλά Κοέλιο, ότι θα συνωμοτήσει όλη η πλάση για να πληρώσουμε χαμηλότερους λογαριασμούς στο ρεύμα. Και μεταξύ μας, το ερώτημα «που θα πάνε οι τιμές» δεν θα έπρεπε να έχει τεθεί στους καταναλωτές, αλλά στους παρόχους.

Όπως και ο βασικός ανταγωνισμός στην αγορά δεν θα έπρεπε να αφορά το κατά πόσον ένα συγκεκριμένο χρώμα κυμαινόμενου τιμολογίου δίνει σήμερα φθηνότερο ρεύμα – αλλά την τιμή της κιλοβατώρας με σταθερό τιμολόγιο. Τα πράγματα είναι πολύ σύνθετα, αλλά καταλήγουν απλά: με τα κυμαινόμενα τιμολόγια, οι πάροχοι κερδίζουν είτε αν χιονίσει, είτε αν έχει καλοκαίρι μέσα στο χειμώνα. Οι καταναλωτές κερδίζουν μόνον στη δεύτερη περίπτωση. Με τα σταθερά, εφόσον λειτουργήσει ο ανταγωνισμός, οι μεν πάροχοι δεν θα έχουν υπερκέρδη, αλλά και οι καταναλωτές δεν θα έχουν μεγάλες επιβαρύνσεις.