Κώστας Τούτουζας

Ο COVID-19 μπορεί να προκαλέσει και μυοκαρδίτιδα, ή απλά όπως λέγεται καρδιακός τραυματισμός. Αυτό φαίνεται με ειδικές εξετάσεις, όπως η τροπονίνη που μετράται στο αίμα, αλλά και με το ηλεκτροκαρδιογράφημα, το υπερηχογράφημα καθώς και με τη μαγνητική τομογραφία καρδιάς. Μάλιστα μπορεί να συνοδεύεται η λοίμωξη και από αρρυθμίες. Σε νοσηλευόμενους με COVID-19 ο καρδιακός τραυματισμός μπορεί να διαπιστωθεί στο 20% περίπου των ασθενών. Σε ασυμπτωματικούς και σε ασθενείς με ήπια συμπτώματα δεν είναι ακόμα γνωστή η επίπτωση του καρδιακού τραυματισμού.

 Ένα εύλογο ερώτημα που τίθεται πλέον είναι πότε μπορούν όσοι έχουν νοσήσει από COVID-19 να επανέλθουν στην αθλητική δραστηριότητά τους. Το φάσμα τη άσκησης είναι ιδιαίτερα ευρύ. Έτσι το θέμα αυτό απασχολεί ερασιτέχνες και επαγγελματίες αθλητές, καθώς επίσης και παιδιά που επανεντάσσονται στο σχολείο ή στις εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες. Ιδιαίτερα τους προσεχείς μήνες θα έρθουμε αρκετές φορές αντιμέτωποι με αυτόν τον προβληματισμό, με δεδομένη την αύξηση των φορέων.

Το Μάϊο του 2020, η Ομάδα Εργασίας Καρδιολογίας του Αμερικανικού Κολλεγίου Αθλημάτων και Άσκησης έδωσε κάποιες κατευθύνσεις για την αθλητική επανένταξη αθλητών σε ανταγωνιστικό επίπεδο μετά από σοβαρή λοίμωξη από COVID-19. Λόγω όμως του παγκόσμιου δεύτερου κύματος της πανδημίας και της ανησυχίας για την προσβολή της καρδιάς και την ασφαλή επανέναρξη της άθλησης στις 26 Οκτωβρίου δημοσιεύθηκαν νέες πιο λεπτομερείς οδηγίες.    

Στα παιδιά τα συμπτώματα από λοίμωξη COVID-19 περιλαμβάνουν τα ήδη γνωστά, όπως πυρετόσ, ανοσμία, αγευσία, κεφαλαλγία, κακουχία, βήχας και μυαλγίες, συμπτώματα από το γαστρεντερικό, το κεντρικό νευρικό σύστημα αλλά και από το καρδιαγγειακό. Συγκεκριμένα μπορεί να αναφερθούν αίσθημα παλμών, πόνος στο στήθος, δύσπνοια, καθώς και  συγκοπτικό επεισόδιο. Ο προβληματισμός είναι μεγάλος για το αν μπορούν τα παιδιά  να επανέλθουν σε πλήρη αθλητική δραστηριότητα μετά από λοίμωξη COVID-19, ιδιαίτερα αν έχουν περάσει και μυοκαρδίτιδα. Έτσι σε ηλικίες κάτω από 15 ετών προτείνεται:

Αν κάποιο παιδί είναι μόνο φορέας, που σημαίνει ότι δεν έχει νοσήσει και βρέθηκε θετικό σε κάποιον έλεγχο, προτείνεται αποχή για 10 ημέρες από τις αθλητικές δραστηριότητες και στη συνέχεια σταδιακά να αυξήσει την ένταση της προπόνησης. Αν το παιδί έχει ήπια συμπτώματα, με ή χωρίς συμμετοχή του καρδιαγγειακού συστήματος, προτείνεται ανάπαυση και αποχή από την αθλητική δραστηριότητα για τουλάχιστον 10 ημέρες ή μέχρι την πλήρη ύφεση όλων των συμπτωμάτων. Στη συνέχεια μπορεί να επανέλθει σε ήπια άσκηση με σταδιακή αύξηση της έντασης της προπόνησης και να επανέλθει στην πλήρη αθλητική δραστηριότητα. Όσα παιδιά όμως έχουν μέτριας βαρύτητας συμπτώματα ή και παιδιά που αντιμετωπίσθηκαν στο νοσοκομείο, θα πρέπει να απομονωθούν σύμφωνα με τις οδηγίες των λοιμωξιολόγων. Στις περιπτώσεις όμως αυτές χρειάζεται επιπρόσθετα να υποβληθούν και σε καρδιολογική εξέταση με ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπερηχογράφημα, καθώς και μέτρηση τροπονίνης. Στη συνέχεια συστήνεται η τακτική παρακολούθηση από παιδίατρο. Χρειάζεται να περάσουν τουλάχιστον 2 εβδομάδες από την πλήρη υποχώρηση των συμπτωμάτων για να αρχίσουν την προπόνηση και σταδιακά να ανεβάσουν την ένταση της άθλησης. Συνήθως δεν υπάρχουν σημαντικά προβλήματα και τα παιδιά έχουν καλή πρόγνωση τουλάχιστον με τα δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα.

Σε εφήβους ηλικίας 15-18 ετών ακολουθούμε τον αλγόριθμο των ενηλίκων, ενώ πάλι εκτιμάται η βαρύτητα των συμπτωμάτων και ανάλογα γίνεται η επανένταξη στις αθλητικές δραστηριότητες. Έτσι σε ασυμπτωματικούς ή ολιγοσυμτωματικούς, διακόπτεται η άθληση για 10 ημέρες από  τη διάγνωση και βέβαια για να αρχίσουν πάλι την άσκηση θα πρέπει να έχουν υποχωρήσει πλήρως τα όποια συμπτώματα. Στη συνέχεια πρέπει να γίνει αργή και σταδιακή αύξηση της έντασης, ενώ αν εμφανισθούν σε αυτή τη φάση συμπτώματα από την καρδιά πρέπει να συμβουλευθούν καρδιολόγο. Όσον αφορά τους ασθενείς με μέτριας βαρύτητας συμπτώματα ή όσους νοσηλεύθηκαν δεν πρέπει να ξεκινήσουν οποιαδήποτε δραστηριότητα τουλάχιστον 10 ημέρες μετά από την ύφεση όλων των συμπτωμάτων. Μάλιστα όσοι νοσηλευθούν χρειάζεται να αναπαυθούν για 2-3 εβδομάδες. Σε αυτούς τους ασθενείς χρειάζεται και η καρδιολογική εκτίμηση και αν διαπιστωθεί κάποιο παθολογικό εύρημα ακολουθούν τον αλγόριθμο της μυοκαρδίτιδας.

Όσοι έχουν καρδιακή προσβολή από τον COVID-19, που εμφανίζεται ως μυοκαρδίτιδα, πρέπει να είναι ακόμα πιο προσεκτικοί στην επανέναρξη της αθλητικής τους δραστηριότητας. Ο τραυματισμός του μυοκαρδίου μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή και οίδημα στα μυοκαρδιακά κύτταρα και έτσι να μη λειτουργεί φυσιολογικά η καρδιά. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται υπερηχογράφημα, έλεγχος για αρρυθμίες (με HOLTER ρυθμού), με δοκιμασία κοπώσεως για την εκτίμηση της αντοχής στην άσκηση και αν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα και μαγνητική τομογραφία καρδιάς. Όλες αυτές οι εξετάσεις πρέπει να είναι φυσιολογικές, καθώς επίσης και οι τιμές της τροπονίνης. Οι ασθενείς πρέπει να επανεκτιμηθούν σε 3-6 μήνες μετά την λοίμωξη  για να επιτραπεί η επανέναρξη εφόσον όλες οι καρδιολογικές εξετάσεις που αναφέρθηκαν είναι φυσιολογικές. Αν εμφανισθούν νέα συμπτώματα από το καρδιαγγειακό σύστημα κατά την φάση της έναρξης της αθλητικής δραστηριότητας, όπως αίσθημα παλμών, συγκοπή, προκάρδιο άλγος, τότε πρέπει να γίνει καρδιολογική επανεκτίμηση.   

Συμπερασματικά, η δυναμική φύση της πανδημίας του COVID-19 προκαλεί πολλούς προβληματισμούς για την αθλητική δραστηριότητα, ειδικά όταν έχει προσβληθεί και η καρδιά. Στα πλαίσια της επανέναρξης της άσκησης, ειδικά και μετά το δεύτερο απαγορευτικό (lockdown), πρέπει να υπάρχει και μέριμνα από την τοπική αυτοδιοίκηση για έγκαιρη και πλήρη παροχή πρώτων βοηθειών σε επίσημους χώρους άθλησης, όπως γήπεδα, γυμναστήρια, ακόμα και με τη χρήση απινιδωτών για την αντιμετώπιση πιθανών καρδιακών ανακοπών. Η ασφαλής επανέναρξη όλων των αθλητικών δραστηριοτήτων, ανεξαρτήτως επιπέδου έντασης και ηλικιών, είναι πολύ σημαντική υπόθεση και μας αφορά όλους.