Το σύμπλεγμα των Φούρνων: Η ιστορία και τα στοιχεία για την ελληνικότητά τους

Οι Φούρνοι, είναι νησιωτική συστάδα του Αιγαίου Πελάγους, που βρίσκονται νοτιοδυτικά της Σάμου και νοτιοανατολικά της Ικαρίας. Υπάγεται διοικητικά στο νομό Σάμου. Πρόκειται για 2 μεγάλα νησιά (Φούρνοι ,Θύμαινα) και περίπου 20 μικρότερα.

Ο πληθυσμός των Φούρνων μετά το 1940, είχε την ακόλουθη εξέλιξη:

1940: 1.240 κάτοικοι, 1951: 1.224 κάτοικοι, 1961:

1.327 κάτοικοι, 1971: 1550 κάτοικοι, 1981: 1326 κάτοικοι, 1991: 1.380 κάτοικοι, 2.001: 1.469 κάτοικοι, 2011: 1.313 κάτοικοι.

Οι Φούρνοι είναι γνωστοί και ως Κορσοί. Το όνομα αυτό, προέρχεται από το αρχαίο όνομά τους Κορσεαί και Κορασσίαι.

Όσο για το όνομα Φούρνοι, ο Μιχάλης Σκανδαλίδης στην "ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ", το ετυμολογεί από το παλαιότερο (ως το 1950), όνομα Φούρνοι, του χωριού της Σάμου Υδρούσσα.

Ο Χαράλαμπος Π. Συμεωνίδης στο "ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΥΜΙΩΝ", αναφέρει τα εξής: "Φούρνοι, κοινό τοπωνύμιο μεσαιωνικό και νΕοελληνικό: φούρνος, ο < λατιν. furnus, Meyer, Ngr. Studies 3,71 κε. Επειδή ο γεωγραφικός όρος φούρνος και φούρνοι προσδιορίζει νησιά, υφάλους, όρμους, ακρωτήρια (για το σχήμα τους κλπ.), από τα οποία δευτερογενώς ονομάζονται ορισμένοι τόποι, δεν είναι δυνατό να εξακριβωθεί σε ποια συγκεκριμένα τοπωνύμια διατηρείται η πρωτογενής σημασία της λέξης. Πβ. φούρνος, ο ονομασία σπηλιάς, (Κώστας) Οικονόμου (Ζαγόρι 321).

Στους φούρνους, κατά τον Χ. Π Συμεωνίδη, αναφέρεται ο Οθωμανός εξερευνητής και χαρτογράφος Πίρι Ρέις στο "Βιβλίο της Ναυσιπλοΐας" (1520 – 1526), με τα ονόματα Fornoz και Furnaz.

Οι αρχαίες πηγές

Το κεντρικό νησί της συστάδας, οι Φούρνοι, είναι ο Κορασσίαι νήσοι του Στράβωνα (V13)

"… πλησίον δ' εστί και η Πάτμος και Κορασσίαι προς δύσιν κείμεναι τη Ικαρία…".
Ο Πλίνιος αναφέρεται στο νησί ως Corseal (Κορσεαί).

Η ελληνικότητα του ονόματος, αποδεικνύεται περίτρανα και από το ότι στην Κέρκυρα, υπάρχει σήμερα η λιμνοθάλασσα Κορισσία ή Κορρησία ή Κόρησσος ενώ στο νομό Καστοριάς βρίσκεται το χωριό Κορησσός.

Η μεταγενέστερη ονομασία Κορσικαί νήσοι προέρχεται από παρετυμολογία. Όσο για το όνομα Κορσοί, πιθανότατα προέρχεται από το (άλλο) αρχαίο όνομά τους Κρουσοί..
Κρουσοί > Κουρσοί > Κορσοί.

Η νησιωτική συστάδα των Φούρνων

Οι αμφισβητήσεις των Τούρκων για τους Φούρνους, χρονολογούνται ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αφού ο Μ. Σκανδαλίδης, το 2001, γράφει:
"Εξαιτίας μιας πρόσφατης αμφισβήτησης από τους Τούρκους της ελληνικότητας των Φούρνων, στο πλαίσιο μιας αρνητικής, για δικούς τους λόγους, πολιτικής…".
(ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ)

Και στη συνέχεια παραθέτει στοιχεία που έφερε στο προσκήνιο ο Φουρνιώτης Νίκος Κουλουλίας.

Ο φιλόσοφος Πορφύριος, τον 1ο μ.Χ. αιώνα, αναφέρεται "εις τας Κορσεάς νήσους". Στην Ακρόπολη των Φούρνων, υπάρχει η επιγραφή: "Λεωκράτης Κορσηειτών ανήγειρε", ενώ στο νησί υπάρχουν και τα αρχαία μνημεία των Κορσεών που σώζονται ακόμα και είναι: το "Επαμείνων", που βρίσκεται στην πλατεία του νησιού και ανήκει στην ελληνιστική εποχή και οι μαρμάρινες επιγραφές του Μουσείου της Δήλου, που εμφανίζουν αρχαίες πόλεις των Κορσεών να συμμετέχουν στη νησιωτική Αθηναϊκή Συμμαχία (417 π.Χ. – 315 π.Χ.)

Επίσης στο νησί, υπάρχουν ερειπωμένα βυζαντινά κτίσματα, ψηφιδωτά και ανάγλυφες επιγραφές, που δείχνουν ότι αποτελούσε τμήμα του βυζαντινού κράτους (περισσότερα στοιχεία, σε επιστολή του κύριου Νίκου Κουλουλία στην εφημερίδα "Έθνος της Κυριακής", 31/5/1998).

Όσο για τον Πίρι Ρέις, εκτός από όσα αναφέραμε παραπάνω, γράφει και τα εξής:

"Αυτά τα νησιά (ενν. οι Φούρνοι), ήταν τα παλιά χρόνια τόπος διαμονής των μοναχών, τώρα είναι ακατοίκητα μέρη… Το νησί που εμείς ονομάζουμε Hursyd, το ονομάζουν οι άπιστοι (οι Έλληνες δηλαδή), Qursije (Κορσιαί).

Οι Φούρνοι, έχουν έκταση 31 τ.χλμ. και μεγάλη επιφάνεια ακτών (126 χλμ.). Το ψηλότερο σημείο τους, είναι στα 514 μέτρα (Κόρακας).
Δεύτερο μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος είναι η Θύμαινα. Πρόκειται για φυτωνύμιο: Θύμαινα < θύμος (το θυμάρι). Είναι γνωστό και ως Φέμινα ή Φύμαινα και Οφιδούσα (επειδή στο νησί απαντούν δηλητηριώδη φίδια).

Βρίσκεται 1.300 μέτρα δυτικά από τους Φούρνους και έχει έκταση 10.071 στρέμματα.

Τρίτο σε μέγεθος νησί, είναι ο Άγιος Μηνάς, με έκταση 2.343 στρέμματα .185 μ. νότια του νησιού, βρίσκεται η Ξέρα του Αγίου Μηνά ή Τοτός, με έκταση 21 στρέμματα.
1,7 μίλια ανατολικά από το ακρωτήριο Αγρίδιο των Φούρνων (νότιο άκρο τους) βρίσκεται ο Μικρός Αθρωποφάγος (ή Ανθρωποφάς ή Ανθρώ), με έκταση 545 στρέμματα.

Άλλες νησίδες και βραχονησίδες του συμπλέγματος είναι: Στρείδι

(2 στρέμματα), Πρασονησάκι ή Αγριδιό (10 στρέμματα), Μακρονήσι ή Μακρύ (647 στρέμματα) ,Στρογγυλό (57 στρέμματα), Πλάκα (50 στρέμματα) ,Πλακάκι (3 στρέμματα), Κορνιαχτή (ή Μόνος) (< κορνιαχτός = κονιορτός, σκόνη) (6 στρέμματα), Διαπόρι (ή Διάποροι ή Κεσήρια ή Κισήρια), με έκταση 662 στρέμματα.
Δυτικά από τη Θύμαινα, βρίσκεται το Θυμαινάκι (412 στρέμματα). Υπάρχουν ακόμα η νησίδα Αλα(τ)ζονήσι και Αλατονήσι (298 στρέμματα), η Ξέρα (8 στρέμματα) και οι βράχοι Ξέρα ή Ζαργάνι, Πετροκάραβο και Ανώνυμο.

Οι Φούρνοι ακολούθησαν τα νεότερα χρόνια την ιστορική πορεία της Ικαρίας.

Η τουρκική φρουρά της Ικαρίας, εγκατέλειψε το νησί (για να μαθαίνουν κάποιοι αλαζόνες ποιοι το βάζουν στα πόδια…), στις 17 Ιουλίου 1912, μετά από επαναστατική εξέγερση των κατοίκων της, οι οποίοι στις 28/10/1912 κήρυξαν την ένωση του νησιού με την Ελλάδα( και πρωτεύουσα τότε τον Εύδηλο).Η Ικαρία απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στόλο στις 4 Νοεμβρίου 1912.

ΠΗΓΕΣ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΕΥΣΤ. ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ, "ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ", Υπουργείο Αιγαίου. Εκδόσεις Καστανιώτη 2001.

ΧΑΡΑΜΠΟΣ Π. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ, "ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΝΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΥΜΙΩΝ", ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΚΥΚΚΟΥ, 2011, ΜΙΧ. ΣΤΑΜΑΤΕΛΑΤΟΣ – ΦΩΤ. ΒΑΜΒΑ – ΣΤΑΜΑΤΕΛΑΤΟΥ, ΕΠΙΤΟΜΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ", εκδ. ΕΡΜΗΣ, 2006.