Χιροσίμα, Ναγκασάκι: Τι απέγιναν τα πληρώματα του Enola Gay και του Bockscar

Ολοι τους, πλην ενός, συνέχισαν τη ζωή τους φυσιολογικά. Κι ας είχαν επωμιστεί την ευθύνη μιας πολεμικής ενέργειας που άλλαξε τον κόσμο. Πρώτα απ’ όλα, τους κανόνες και την ηθική του πολέμου. Αλλά και τη μοίρα του πλανήτη, που για δεκαετίες έκτοτε ζει με την απειλή ενός πυρηνικού πολέμου. Πρόκειται για τα 12+12 μέλη των πληρωμάτων του «Enola Gay» και του «Bockscar», των δύο αμερικανικών βομβαρδιστικών Β-29 που ισοπέδωσαν αντίστοιχα τέτοιες ημέρες πριν από 80 χρόνια πρώτα τη Χιροσίμα και ακολούθως το Ναγκασάκι. Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου, δεκάδες χιλιάδες Ιάπωνες, στη συντριπτική τους πλειονότητα άμαχοι, εξαϋλώθηκαν. Πολλές χιλιάδες ακόμη πέθαναν κάτω από φρικτές συνθήκες τις επόμενες ημέρες, εβδομάδες και μήνες από τα τραύματα και τα εγκαύματα που είχαν υποστεί είτε προσβεβλημένοι από τη ραδιενέργεια.

Την πτήση του «Enola Gay», που χρόνια μετά έγινε και τραγούδι-επιτυχία, συνόδευαν δύο ακόμα Β-29: το ένα με την ονομασία «The Great Artist» (Ο Μεγάλος Καλλιτέχνης) για να καταγράψει τις συνέπειες της ατομικής έκρηξης και το δεύτερο για να απαθανατίσει φωτογραφικά και κινηματογραφικά το σκηνικό. Στις 8.15 το πρωί της 6ης Αυγούστου του 1945 η βόμβα ουρανίου-235, με την ονομασία «Little Boy», έφυγε από το αεροσκάφος για να καταστρέψει κάποια δευτερόλεπτα μετά τη Χιροσίμα.

Αντίστοιχα, το «Bockscar» το συνόδευαν πάλι δύο B-29 ως μετεωρολογικά αναγνωριστικά. Στις 11.01 το πρωί της 9ης Αυγούστου, η βόμβα πλουτωνίου «Fat Man» ξεκίνησε τη θανατηφόρα πτώση της προς το Ναγκασάκι. Είχε προηγηθεί μια αποτυχημένη, λόγω δυσμενών μετεωρολογικών συνθηκών, απόπειρα στην πόλη Κοκούρα.

«Μια μέρα στη δουλειά»

Για τα μέλη των πληρωμάτων που ήταν ενταγμένα στην περίφημη 509η Σύνθετη Ομάδα φαίνεται ότι «ήταν άλλη μια μέρα στη δουλειά». Είχαν πειστεί γι’ αυτό ή τουλάχιστον έτσι επιχείρησαν να το περιγράψουν στις μετέπειτα αφηγήσεις τους. Με το ηθικό επίχρισμα της γνωστής ρήσης «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Γιατί αν δεν γίνονταν αυτά τα δύο πρωτοφανή στην Ιστορία πλήγματα, οι Ιάπωνες δεν θα συνθηκολογούσαν ποτέ και το αποτέλεσμα θα ήταν πολλαπλάσιοι νεκροί, Αμερικανοί στρατιώτες και Ιάπωνες στρατιωτικοί και άμαχοι, καθώς η μόνη λύση θα ήταν η χερσαία εισβολή.

Ευλόγως, όσοι ήταν μόνιμοι στις αμερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις συνέχισαν απρόσκοπτα τις καριέρες τους. Ενας έγινε αντιναύαρχος, άλλος διασώθηκε (για πέμπτη φορά) από συντριβή αεροπλάνου. Από τους υπόλοιπους ένας διέπρεψε ως επιστήμονας στην υψηλή και την πυρηνική τεχνολογία, κάποιος ως χημικός μηχανικός, μερικοί δούλεψαν σε αεροπορικές εταιρείες, αμυντικές βιομηχανίες, στο real estate κ.α.

Πέρα από τις τιμητικές διακρίσεις, πολλοί αποκόμισαν οικονομικά οφέλη. Εξέδωσαν βιβλία με περιγραφές των αποστολών, αυτοβιογραφίες, συμμετείχαν σε διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις, ενώ ορισμένοι δεν δίστασαν να εμπορευτούν σε δημοπρασίες τα προσωπικά τους ημερολόγια ή αντικείμενα-εξαρτήματα των δύο αεροπλάνων που βρέθηκαν στα χέρια τους, προφανώς όχι από μόνα τους.

Περιέργως, όμως, κανενός το όνομα δεν δόθηκε σε κάποια από τις πολεμικές μονάδες των ΗΠΑ, π.χ. κάποια μοίρα βομβαρδιστικών, έστω σε ένα από τα χιλιάδες αεροσκάφη της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας ή σε κάποιο πλοίο. Ολοι τους μεταγενέστερα δήλωναν ότι οπωσδήποτε θα επαναλάμβαναν την πράξη τους χωρίς δισταγμό. Κάποιοι στην πορεία του χρόνου άρχισαν να μαλακώνουν κάπως μιλώντας για τα θύματα με σεβασμό και συμπόνοια.

Για τα διπλά «εγκαίνια» της χρήσης της ατομικής βόμβας χρειάστηκε τριετής προετοιμασία υπό τη διοίκηση του στρατηγού Λέσλι Γκρόουβς και την επιστημονική διεύθυνση του κορυφαίου πυρηνικού φυσικού Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, που σχεδίασε τις βόμβες στη βάση του Λος Αλαμος. Ηταν το περίφημο «Manhattan District» ή «Manhattan Project». Ο τελευταίος επιζών των δύο πληρωμάτων ήταν ο Θίοντορ Βαν Κερκ, ο λεγόμενος και «Ολλανδός», που έφυγε από τη ζωή στα 93 του στις 28 Ιουλίου του 2014. Οι ιστορίες κάποιων από αυτούς που ακολουθούν είναι αντιπροσωπευτικές.

Πολ Τίμπετς

Κυβερνήτης «Enola Gay»

Ο κυβερνήτης του «Enola Gay» Πολ Τίμπετς ήταν ο μόνος που γνώριζε με πλήρεις λεπτομέρειες το περιεχόμενο, συνακόλουθα τη σημασία της πτήσης. Την παραμονή της αποστολής βάφτισε το βομβαρδιστικό με το όνομα της μητέρας του, Ενόλα Γκέι Τίμπετς. Ο λόγος; Η ενθαρρυντική στάση της όταν ανακοίνωσε στον εμβρόντητο πατέρα του ότι θα εγκατέλειπε την Ιατρική για να γίνει πιλότος. Ο Τίμπετς δεν επελέγη τυχαία. Θεωρούνταν ο κορυφαίος Αμερικανός πιλότος της εποχής. Ο πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ τον εμπιστευόταν συχνά ως προσωπικό του κυβερνήτη.

Μετά την αποστρατεία του διορίστηκε στρατιωτικός ακόλουθος των ΗΠΑ στην Ινδία, αλλά όταν μια εφημερίδα τον κατήγγειλε ως «τον μεγαλύτερο δολοφόνο στον κόσμο», ο διορισμός ανακλήθηκε. Διετέλεσε αργότερα πρόεδρος της Executive Air Aviation, εταιρείας αεροταξί του Οχάιο. Το 1976 προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο όταν συμμετείχε σε αναπαράσταση του βομβαρδισμού της Χιροσίμα στο Τέξας. Οι Ιάπωνες προέβησαν σε διάβημα και η αμερικανική κυβέρνηση υποχρεώθηκε σε επίσημη συγγνώμη. Η ζωή και η καριέρα του παρουσιάστηκαν σε πολλές ταινίες, όπως «The Men», «The Mission», «The Atomic Bomb», «Day One» και «The Beginning or the End».

Τον αποκάλεσαν ακόμη και «δήμιο», χωρίς ποτέ να μετανιώσει για την επιχείρηση. Σε συνέντευξή του το 1975 δήλωσε «περήφανος που μπόρεσα να σχεδιάσω την επιχείρηση και να δουλέψει όσο τέλεια δούλεψε... Κοιμόμουν ήσυχος κάθε βράδυ». Αργότερα αποκάλυψε ότι όλο το project στοίχισε περίπου 2 δισ. δολάρια, με βάση την αξία χρήματος το 1940-45. Ανυπολόγιστο κόστος δηλαδή σήμερα, συμπεριλαμβανομένου και του κόστους προμήθειας του ουρανίου από το Βελγικό Κονγκό.

Θίοντορ Βαν Κερκ

Πλοηγός

Ο Θίοντορ Βαν Κερκ επέστρεψε στην Πενσιλβάνια, απέκτησε πτυχίο χημικού μηχανικού και μεταπτυχιακό από το Πανεπιστήμιο Μπάκνελ το 1949. Δούλεψε για 35 χρόνια σε ανώτατες διευθυντικές θέσεις στη χημική εταιρεία DuPont. Ο ίδιος έδωσε πολλές διαλέξεις και συνεντεύξεις για το «Enola Gay». Ισχυριζόταν ότι οι βόμβες έσωσαν ζωές, επειδή ανάγκασαν την Ιαπωνία σε παράδοση αποτρέποντας νέες αιματηρές μάχες. Μάλιστα, 50 χρόνια μετά στον δημοσιογράφο των «New York Times», Γκούσταβ Νίμπουρ, δήλωσε ότι θα επαναλάμβανε την επιλογή του. Σε μια ένδειξη, πάντως, ενσυναίσθησης για τον βομβαρδισμό περιέγραψε ότι στοιχειωνόταν από την καταστροφή που προκάλεσε: «Προσεύχομαι να μην ξαναδεί κανείς αυτό το θέαμα. Τέτοια απώλεια ζωών. Ελπίζω να μην υπάρξει ποτέ άλλη βόμβα. Αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι έχουμε πάρει το μάθημα». Τον Οκτώβριο του 2007 ο Βαν Κερκ πούλησε σε δημόσια δημοπρασία το ημερολόγιο πτήσης που κρατούσε στο «Enola Gay» αντί 358.500 δολαρίων.

Ρόμπερτ Λιούις

Συγκυβερνήτης

Ικανότατος, είχε καταφέρει να επιζήσει από δύο συντριβές αεροσκαφών λόγω ηλεκτρικής βλάβης και βλάβης του κινητήρα. Αρθρα εφημερίδων εξυμνούσαν την «ψυχραιμία του υπό αγχωτικές συνθήκες». Μετά τον Πόλεμο έγινε για λίγο πιλότος στην American Overseas Airlines, με ειδίκευση στη γραμμή Νέα Υόρκη - Λονδίνο. Επανήλθε όμως στον προπολεμικό εργοδότη του, τη Henry Heide Candy Company, κορυφαία βιομηχανία παρασκευής γλυκισμάτων, ως διευθυντής του εργοστασίου της στο Νιου Τζέρσεϊ. Στις 11 Μαΐου του 1955 ο Λιούις, καλεσμένος στη ζωντανή τηλεοπτική εκπομπή «This Is Your Life», αιφνιδιάστηκε καθώς βρέθηκε απέναντι στον αιδεσιμότατο Κιγιόσι Τανιμότο, που επέζησε του βομβαρδισμού στη Χιροσίμα. Οι αντιδράσεις τους -όπως και του τηλεοπτικού κοινού- ήταν ανάμεικτες. Οταν ο παρουσιαστής Ραλφ Εντουαρντς τον ρώτησε αν θυμόταν την αντίδρασή του εκείνη την μοιραία ημέρα, επιβεβαίωσε το «Θεέ μου, τι κάναμε;».

Εγινε αυτοδίδακτος γλύπτης δουλεύοντας με μάρμαρο και αλάβαστρο. Ενα από τα γλυπτά του με τίτλο «Ο άνεμος του Θεού στη Χιροσίμα;» απεικόνιζε ένα σύννεφο μανιταριού. Το 1971 πούλησε κι αυτός σε δημοπρασία του οίκου Christie’s αντί 37.000 δολαρίων το ημερολόγιο που έγραψε κατά τη διάρκεια της αποστολής. Είχε φτιάξει άλλα έξι χειρόγραφα αντίγραφα για τη σύζυγο και τα πέντε παιδιά του. Ενα από αυτά πουλήθηκε το 2015 αντί 50.000 δολαρίων.

Ρίτσαρντ Νέλσον

Χειριστής ασυρμάτου

Μεταπολεμικά παντρεύτηκε και τη δεκαετία του 1970 μετακόμισε οικογενειακώς στην Καλιφόρνια. Πέθανε την 1η Φεβρουαρίου του 2003, στις 3 το πρωί, τρεις ώρες πριν από τον τραγικό θάνατο των επτά αστροναυτών του διαστημικού λεωφορείου «Columbia», που διαλύθηκε ενώ επέστρεφε στην ατμόσφαιρα της Γης. Στην επιμνημόσυνη δέηση για τον Νέλσον, ο φίλος της οικογένειας Φόρεστ Χάγκερτι, συγγραφέας του βιβλίου «43 δευτερόλεπτα προς τη Χιροσίμα» -δηλαδή όσο ο χρόνος της διαδρομής της βόμβας από το B-29 έως το έδαφος- είπε ότι οι αστροναύτες «ήθελαν κάποιον πολύ καλό άνθρωπο να τους υποδεχτεί στις Πύλες των Μαργαριταριών, και αυτός ήταν ο Ρίτσαρντ Νέλσον».

Τσαρλς Σουίνι

Κυβερνήτης «Great Artist», «Bockscar»

Ηρθε σε σκληρή αντιπαράθεση με τον Τίμπετς για σειρά λανθασμένων χειρισμών που του αποδόθηκαν, εξαιτίας των οποίων η αποστολή στο Ναγκασάκι κινδύνευσε με αποτυχία. Μετά τον Πόλεμο, συμμετείχε στην Εθνοφρουρά της Μασαχουσέτης. Προήχθη αργότερα σε ταξίαρχο και υπηρέτησε και στην Ευρώπη. Στη Βοστόνη διατηρούσε για την οικογένειά του, τη σύζυγο και τα εννέα παιδιά τους, πυρηνικό καταφύγιο. Ηταν απολύτως πεπεισμένος για την αναγκαιότητα των ατομικών βομβαρδισμών, αλλά και για το ότι έπρεπε να αποφευχθεί κάθε ενδεχόμενο επανάληψης. «Ως ο άνθρωπος που διοικούσε την τελευταία ατομική αποστολή, προσεύχομαι να διατηρήσω αυτή τη μοναδική διάκριση», είπε το 1995. Εγραψε την αυτοβιογραφία του με τίτλο «Το τέλος του Πολέμου: Μια μαρτυρία αυτοπτών για την τελευταία ατομική αποστολή της Αμερικής».

Εϊμπ Σπίτζερ

Χειριστής ασυρμάτου, «Bockscar»

Μεταπολεμικά έγινε αντιπρόσωπος πωλήσεων μιας σημαντικής βιομηχανίας ενδυμάτων. Συγχρόνως, συνέγραψε με τον Μερλ Μίλερ το βιβλίο «We Dropped The Bomb». Σε συνέντευξή του αποκάλυψε ότι στα μέλη των δύο πληρωμάτων είχε δοθεί η δυνατότητα άρνησης συμμετοχής στις αποστολές. Ουδείς όμως υπαναχώρησε. Επιβεβαίωσε κι αυτός ότι αν χρειαζόταν άλλη μια ατομική επιδρομή θα συμμετείχε - με έναν ενδιαφέροντα αστερίσκο: «Για μένα, ο ίδιος ο πόλεμος θα έπρεπε να τεθεί εκτός νόμου».

Τόμας Φέρεμπι

Βομβαρδιστής, «Enola Gay»

Ο βομβαρδιστής της Χιροσίμα Τόμας Φέρεμπι παρέμεινε στην Αεροπορία και μάλιστα πέταξε επανειλημμένα με βομβαρδιστικά B-52 στον πόλεμο του Βιετνάμ. Μετά το 1970 δούλεψε ως κτηματομεσίτης στο Γουίντερμιρ της Φλόριντα. Το 1984 εγκαινιάστηκε το «Μνημείο για τον Βετεράνο» στη γενέτειρά του, το Μόκσβιλ της Βόρειας Καρολίνας, όπου και ήταν ο επίσημος προσκεκλημένος-ομιλητής. Ο Μπάστερ Κλίαρι, επίτροπος της Κομητείας, εισηγήθηκε την ονοματοδοσία της γέφυρας στο Χάντινγκ Κρικ στον αυτοκινητόδρομο US Route 64 West σε «Γέφυρα Τόμας Φέρεμπι».

Μετά τον θάνατό του ο τραγουδοποιός Ροντ ΜακΝτόναλντ έγραψε το τραγούδι «The Man Who Dropped The Bomb On Hiroshima» στο άλμπουμ «Recognition» (Αναγνώριση). Το εμπνεύστηκε από μια συζήτηση με τον Φέρεμπι για «το ένα μεγάλο πράγμα» που είχε κάνει στη ζωή του. Οι στίχοι του αναφέρουν ότι ο Φέρεμπι είχε επισκεφτεί την Ιαπωνία και βλέποντας τα εξοπλισμένα για επιθέσεις αυτοκτονίας αεροπλάνα βεβαιώθηκε ότι είχε κάνει αυτόν τον πόλεμο για να τελειώσει νωρίτερα. Προσθέτοντας ότι «όταν συναντήσω τον Δημιουργό μου, θα ξέρω τότε αν το ένα μεγάλο πράγμα που έκανα ήταν σωστό».

Τζέικομπ Μπέζερ

Χειριστής ραντάρ

Ο ειδικός στα ραντάρ Τζέικομπ Μπέζερ ήταν ο μοναδικός που συμμετείχε στις αποστολές αμφοτέρων των βομβαρδιστικών. Το 1946 έγινε ιδρυτικό μέλος των Εθνικών Εργαστηρίων Σάντια στο Νιου Μέξικο. Αργότερα, ξεκίνησε στη Βαλτιμόρη μια μακρά καριέρα σε αμυντικά projects για τον κολοσσό της Westinghouse. Οταν τον ρωτούσαν για τις αποστολές του, ήταν απόλυτος: «Οχι, δεν νιώθω καμία λύπη ή τύψεις για τον ρόλο που έπαιξα. Θυμάμαι το Περλ Χάρμπορ και όλες τις φρικαλεότητες». Το 1988 έγραψε το βιβλίο «Hiroshima & Nagasaki Revisited» για τις εμπειρίες του στις δύο πτήσεις.

Τζορτζ Κάρον

Πυροβολητής, «Enola Gay»

Πολλοί συμπολεμιστές στα δύο αεροσκάφη καθιέρωσαν κάποια στιγμή ένα άτυπο re-union ανήμερα την επέτειο των βομβαρδισμών. Ο Τζορτζ Κάρον, οπίσθιος πυροβολητής στο «Enola Gay», δεν συμμετείχε συχνά. Οταν πήγε για πρώτη φορά, όμως, το 1983, του άρεσε και θέλησε να το επαναλάβει την επόμενη χρονιά, αλλά δεν μπόρεσε. Ενώ μετέβαινε στο αεροδρόμιο του Φίνιξ για να πετάξει προς Γουάσινγκτον, τον ειδοποίησαν ότι πέθανε ο πατέρας του. Κοίταξε το ρολόι του. Ηταν 8.15 ακριβώς. Ωρα Ιαπωνίας, όταν η φονική βόμβα «Little Boy» απελευθερωνόταν από τα 30.000 πόδια προς το έδαφος της Χιροσίμα. Ακριβώς 39 χρόνια μετά, ίδια ημέρα, ίδια ώρα.
Τον Μάιο του 1995 δημοσίευσε την αυτοβιογραφία του «Φωτιά χιλίων ήλιων». Ηταν μάλιστα ο μόνος που τράβηξε φωτογραφίες καθώς το σύννεφο-μανιτάρι υψωνόταν, με μια μηχανή Fairchild K-20. Αυτές τυπώθηκαν αμέσως σε εκατομμύρια φυλλάδια που ρίχτηκαν πάνω από την Ιαπωνία, με στόχο να πτοήσουν το ηθικό αμάχων και στρατιωτικών ώστε να πιεστεί η κυβέρνηση να συνθηκολογήσει. Χρειάστηκε όμως τελικά και το Ναγκασάκι. Και η ταυτόχρονη ρωσική εισβολή στη Μαντζουρία.

Τζόζεφ Στίμπορικ

Χειριστής ραντάρ, «Enola Gay»

Ο τσεχικής καταγωγής Τζόζεφ Στίμπορικ ήταν χειριστής του ραντάρ στο «Enola Gay», παρότι έπασχε από αχρωματοψία. Επιβεβαίωσε ότι στα μισά της πτήσης ο κυβερνήτης Τίμπετς ενημέρωσε για την αποστολή και ότι έδωσε σε κάθε άνδρα χάπια κυανίου σε περίπτωση αποτυχίας και αιχμαλωσίας τους. Σε περίπτωση άρνησης, ο Τίμπετς είχε διαταγές να τους εκτελέσει. Μόνο τότε το πλήρωμα συνειδητοποίησε τη σημασία του ταξιδιού τους. Επιβεβαίωσε και τα λόγια του συγκυβερνήτη Λιούις: «Θεέ μου, τι κάναμε;», που ακολούθησε εκκωφαντική σιωπή. «Ημασταν όλοι σε ένα είδος κατάστασης σοκ. Το πιο σημαντικό πράγμα στο μυαλό μας ήταν ότι αυτό επρόκειτο να φέρει το τέλος του πολέμου», δικαιολογήθηκε.

«Δεν είχε ποτέ άυπνες νύχτες για τη συμμετοχή του», είπαν αργότερα οι κόρες του. «Αν δεν ήμασταν εμείς, κάποιος άλλος θα έπρεπε να το κάνει», είχε παραδεχτεί ο ίδιος. Η μικρή κόρη του Στέφανι Ριβς ανέφερε ότι κληρονόμησε αποκόμματα εφημερίδων, στρατιωτικά μετάλλια, χάρτες, αρχεία καταγραφής πτήσεων και μικροαντικείμενα του πατέρα της. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα... κλειδιά του «Enola Gay». «Αφού προσγειώθηκαν, ο πιλότος πέταξε τα κλειδιά στον πατέρα μου κι εκείνος τα έβαλε στην τσέπη του. Υποθέτω ότι τα ξέχασε. Ακόμα τα έχω».

Γουίλιαμ Πάρσονς

Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού

Ο Γουίλιαμ Πάρσονς ήταν αξιωματικός του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού εξειδικευμένος στα πυρομαχικά. Προήχθη στον βαθμό του υποναυάρχου, παρότι ουδέποτε είχε διοικήσει πλοίο! Είχε άριστη σχέση με τον Οπενχάιμερ. Ενοχλήθηκε από την άνοδο του μακαρθισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και του έγραψε σχετική επιστολή. Στις 4 Δεκεμβρίου του 1953 αναστατώθηκε πολύ όταν πληροφορήθηκε την οδηγία «κενού τοίχου» του προέδρου Αϊζενχάουερ, που εμπόδιζε στον Οπενχάιμερ την πρόσβαση σε απόρρητο υλικό. Το βράδυ αισθάνθηκε έντονους πόνους στο στήθος. Το επόμενο πρωί πήγε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Βηθεσδά, όπου πέθανε ενώ οι γιατροί τον εξέταζαν.

Ρίτσαρντ Τζέπσον

Οπλουργός, Enola Gay

Αμεσος συνεργάτης του Πάρσονς ήταν ο Ρίτσαρντ Τζέπσον, βοηθός οπλοποιού στο «Enola Gay». Βοηθός, αλλά σπουδαίος επιστήμονας. Φυσικός, πτυχιούχος του Πανεπιστημίου της Νεβάδα, αλλά και ηλεκτρολόγος μηχανικός από τα Πανεπιστήμια Γέιλ, Χάρβαρντ και MIT. Μεταπολεμικά είχε λαμπρή καριέρα. Εργάστηκε στο Εθνικό Εργαστήριο Λόρενς Λίβερμορ της Καλιφόρνιας αναπτύσσοντας θερμοπυρηνικά όπλα υδρογόνου. Συνέβαλε σε θεαματικές ανακαλύψεις, ιδίως στην τεχνολογία των μικροκυμάτων και των σταθεροποιητών που χρησιμοποιούνται σε ελικόπτερα. Για πολλά χρόνια αρνούνταν να μιλήσει για την αποστολή στη Χιροσίμα, φοβούμενος αντίποινα. Δεν απέφυγε, πάντως, τον πειρασμό. Τον Ιούνιο του 2002 πρόσφερε προς πώληση μέσω δημοπρασίας ένα σετ βυσμάτων ασφαλείας που είχε κρατήσει από την αποστολή. Η κυβέρνηση προσπάθησε να τον σταματήσει, καθώς επρόκειτο για απόρρητο υλικό. Αλλά η δικαστής Σούζαν Ιλστον απέρριψε τον κυβερνητικό ισχυρισμό. Τα βύσματα πουλήθηκαν στον συνταξιούχο φυσικό Κλέι Πέρκινς αντί 167.000 δολαρίων.

Τσαρλς Αλμπουρι

Συγκυβερνήτης «The Great Artist», «Bockscar»

Και στις δύο αποστολές -στο «The Great Artist» και ως συγκυβερνήτης στο «Bockscar»-, συμμετείχε ο Τσαρλς Ντόναλντ Αλμπουρι. Μετά την επίσημη παράδοση της Ιαπωνίας στις 2 Σεπτεμβρίου του 1945, επισκέφτηκε το Ναγκασάκι και είδε επιτόπου το μέγεθος της καταστροφής. Δήλωσε επανειλημμένα αργότερα ότι δεν είχε καμία μεταμέλεια για τον ρόλο του στην επίθεση. Μετά τον Πόλεμο έγινε πιλότος σε εμπορικές αερογραμμές για την Eastern Airlines και αργότερα συνδιευθυντής του προγράμματος εκπαίδευσης Airbus A300 της εταιρείας στη Γαλλία.

Κέρμιτ Μπίχαν

Βομβαρδιστής, «Bockscar», «The Great Artist»

Ο Κέρμιτ Μπίχαν ήταν ο βομβαρδιστής στο «Bockscar», ανήμερα στα 27α γενέθλιά του. Συμμετείχε και στην αποστολή της Χιροσίμα με το «The Great Artist», του οποίου θεωρείται ο νονός. Προηγουμένως είχε καταφέρει να διασωθεί από τέσσερις καταρρίψεις αεροσκαφών στα οποία επέβαινε -από δύο σε Ευρώπη και Βόρεια Αφρική-, και στις οποίες υπήρξαν θύματα. Ο Μπίχαν πιστώθηκε τη διάσωση της αποστολής στο Ναγκασάκι, καθώς κατάφερε να βρει ένα άνοιγμα στα σύννεφα για να ολοκληρώσει τον απαιτούμενο οπτικό βομβαρδισμό της πόλης. Η απίστευτη τύχη του δεν τον εγκατέλειψε ούτε στις 19 Αυγούστου του 1946, όταν το Β-25 στο οποίο επέβαινε συνετρίβη στο Εθνικό Αεροδρόμιο. Μετά το 1964 εργάστηκε για 21 χρόνια ως τεχνικός σύμβουλος στην εταιρεία μηχανικών και κατασκευών Brown & Root. Στην 40ή επέτειο των βομβαρδισμών δήλωσε ότι δεν θα ζητούσε ποτέ συγγνώμη και ότι μια ομάδα 25 Ιαπώνων τον είχε ευχαριστήσει για τον ρόλο του.

Φρέντερικ Ασγουορθ

Χειριστής όπλων, Bockscar

Από πυροβολητής στο «Bockscar» το 1945, ο Φρέντερικ Λίνκολν «Ντικ» Ασγουορθ διέγραψε λαμπρή καριέρα εν συνεχεία στο αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό φτάνοντας στον βαθμό του αντιναυάρχου τον Μάιο του 1966. Εως τον Απρίλιο του 1967 διετέλεσε διοικητής του 6ου Στόλου στα νερά της Μεσογείου, όπου και επισκέφτηκε την Ελλάδα δύο φορές.

Κλοντ Ιδερλι

Πιλότος, αναγνωριστικού «Straight Flush»

Μόνο η ζωή του Κλοντ Ιδερλι δεν συνεχίστηκε κανονικά μετά το ολοκαύτωμα της Χιροσίμα. Ηταν πιλότος του «Straight Flush», ενός από τα Β-29 που συνόδευαν το «Enola Gay», για την ακρίβεια προηγήθηκε κατά μία ώρα για να παρατηρήσει τον καιρό. Μετά τον Πόλεμο ο Ιδερλι απολύθηκε, καθώς συνελήφθη να αντιγράφει σε εξετάσεις εκπαιδευτών για μετεωρολογικά σκάφη. Κατά τον Τίμπετς, ήταν καλός πιλότος, αλλά επιρρεπής στον τζόγο και το ποτό και επεδίωκε δημοσιότητα.

Το βέβαιο είναι ότι έχασε την ψυχική του υγεία. Δούλεψε για λίγο στη Mobil, αλλά σταδιακά έγινε έρμαιο των ενοχών του για την επιχείρηση στη Χιροσίμα, παρότι η συμμετοχή του ήταν δευτερεύουσα. Αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει με ναρκωτικά σε ξενοδοχείο της Νέας Ορλεάνης, αλλά επέζησε και νοσηλεύτηκε στο Γουάκο του Τέξας σε ψυχιατρικό νοσοκομείο.

Αργότερα προσπάθησε να απομυθοποιήσει την έννοια του «ήρωα πολέμου» διαπράττοντας ο ίδιος μικρά εγκλήματα χωρίς προσωπικό όφελος. Δικάστηκε, π.χ., για πλαστογραφίες, εκ των οποίων μάλιστα σε μία είχε συνεισφέρει χρήματα σε ταμείο για τα παιδιά της Χιροσίμα. Ακόμη, διέρρηξε τράπεζες και ταχυδρομεία χωρίς ποτέ να πάρει τίποτα. Κατά τον Τίμπετς, αυτά οφείλονταν σε σχιζοφρένεια. Ο συγγραφέας Γουίλιαμς Χιούι αμφισβήτησε πλήρως την ιστορία του Ιδερλι, επισημαίνοντας ότι φιλειρηνιστές και αντιπυρηνικοί ακτιβιστές δημιούργησαν ή υπερέβαλαν στοιχεία της για προπαγανδιστικούς σκοπούς και ότι εκείνος συμμετείχε σε μια μυθοπλασία επιθυμώντας φήμη. Αλήθεια ή ψέματα, πάντως, μόνο ο Ιδερλι εξέφρασε ενοχές για τη Χιροσίμα.

Επέζησε των δύο βομβαρδισμών

Ο Ιάπωνας Τσουτόμου Γιαμαγκούτσι κατάφερε το απίστευτο μέσα σε 72 ώρες: να επιζήσει από τον πρώτο βομβαρδισμό στη Χιροσίμα, παρότι βρέθηκε σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από το σημείο μηδέν, και να καταφέρει το ίδιο όταν αναζήτησε στη συνέχεια καταφύγιο στο Ναγκασάκι! Ηταν 29 ετών, έμενε στο Ναγκασάκι και δούλευε εκτάκτως στο εργοστάσιο της Mitsubishi στη Χιροσίμα. Παρότι άλλοι 160 συμπατριώτες του διεκδίκησαν τον ίδιο τίτλο του «υπερτυχερού», είναι ο μόνος αναγνωρισμένος επίσημα από την ιαπωνική κυβέρνηση ότι επέζησε και από τις δύο επιθέσεις. Από την έκρηξη της βόμβας στη Χιροσίμα τραυματίστηκε, τυφλώθηκε για λίγα δευτερόλεπτα, όμως βρήκε το κουράγιο να επιστρέψει στο Ναγκασάκι και στις 9 Αυγούστου να πάει για δουλειά στο εργοστάσιο της Mitsubishi. Προτού προλάβει ο προϊστάμενός του να ολοκληρώσει τη φράση του ότι είναι τρελός, το Ναγκασάκι επλήγη από τη δεύτερη βόμβα. Αυτή τη φορά ούτε τραυματίστηκε! Πέθανε τον Ιανουάριο του 2010.

Ο απολογισμός

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού των ΗΠΑ, από τη ρίψη των δύο βομβών υπήρξαν αμέσως περίπου 70.000 νεκροί στη Χιροσίμα και 40.000 στο Ναγκασάκι. Ωστόσο, λόγω της προσβολής από τη ραδιενέργεια, οι νεκροί υπερδιπλασιάστηκαν. Οι υπολογισμοί του Radiation Effects Research Foundation (RERF) μιλούν για έως 160.000 και 80.000 αντίστοιχα, σχεδόν το 45% των κατοίκων της Χιροσίμα και το 30% αντίστοιχα του Ναγκασάκι. Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτη για τον υπουργό Στρατιωτικών των ΗΠΑ Χένρι Στίμσον, σε περίπτωση χερσαίας εισβολής θα υπήρχαν 400.000-800.000 Αμερικανοί νεκροί στρατιώτες και αντίστοιχα 5-10 εκατομμύρια Ιάπωνες, στρατιωτικοί και πολίτες.

Το «Enola Gay» εκτίθεται στο Steven F. Udvar-Hazy Center, παράρτημα του Εθνικού Μουσείου Αεροπορίας και Διαστήματος του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν, στο Διεθνές Αεροδρόμιο Ντάλες στο Τσάντιλι της Βιρτζίνια από τις 15 Δεκεμβρίου του 2003. Δίπλα σε ένα Concorde και το διαστημικό λεωφορείο «Discovery». Το «Bockscar» από το 2013 εκτίθεται μόνιμα στην γκαλερί «Air Power» του Εθνικού Μουσείου της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, στην αεροπορική βάση «Wright-Patterson», στο Ντέιτον του Οχάιο. Δίπλα του ένα αντίγραφο της βόμβας που έπεσε στο Ναγκασάκι. Και μια πινακίδα που γράφει: «Το αεροσκάφος που έβαλε τέλος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».