Ενεργειακός κόμβος για την ανατολική και κεντρική Ευρώπη η Ελλάδα - Deals άνω των €30 δισ. φέρνει η Ουάσινγκτον στην Αθήνα

Το νέο γεωπολιτικό και ενεργειακό τοπίο που διαμορφώνεται μετά την υπερατλαντική διάσκεψη της Αθήνας, παρουσία κορυφαίων Αμερικανών και Ευρωπαίων αξιωματούχων, σηματοδοτεί μια σαφή αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας ως στρατηγικού εταίρου των Ηνωμένων Πολιτειών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η ενισχυμένη αμερικανική παρουσία επιβεβαίωσε την πρόθεση της Ουάσινγκτον να εμβαθύνει περαιτέρω τις σχέσεις με την Αθήνα, αναδεικνύοντας τη χώρα μας σε κομβικό ενεργειακό και γεωπολιτικό σημείο μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Η συνολική αποτίμηση των συμφωνιών που υποστηρίζει η νέα εποχή στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις ξεπερνά τα 30 δισ. ευρώ, καθώς στηρίζεται σε δύο παράλληλους πυλώνες συνεργασίας.
Ο πρώτος αφορά τον τομέα του φυσικού αερίου και των υποδομών LNG, με εκτιμώμενη αξία περίπου 26 δισ. ευρώ σε βάθος 20ετίας, ενώ ο δεύτερος σχετίζεται με την επιτάχυνση της συνεργασίας στους υδρογονάνθρακες, που μπορεί να αποδώσει επενδύσεις 5 έως 10 δισ. ευρώ υπό προϋποθέσεις, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το οικόπεδο του Ιονίου, στο οποίο εισχώρησε πρόσφατα η ExxonMobil. Το μέγεθος των επενδύσεων αυτών θα είναι πολλαπλάσιο εφόσον υπάρξουν ανακαλύψεις και στα blogs νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, τα οποία θα ανοίξουν τον δρόμο -εφόσον ξεπεραστούν εμπόδια αδειοδοτήσεων και πιθανών δικαστικών προστριβών- για πρώτη φορά η χώρα να γίνει και παραγωγός φυσικού αερίου.

Τι έφερε η διάσκεψη
Ο πρώτος πυλώνας υλοποιείται στο πλαίσιο του Partnership for Transatlantic Energy and Climate Cooperation (P-TEC), όπου οι στενοί ενεργειακοί δεσμοί των δύο χωρών μετουσιώθηκαν σε συγκεκριμένες συμφωνίες για την προμήθεια και απορρόφηση ποσοτήτων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που κυμαίνονται από 0,7 έως 4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, με τιμές υπολογισμένες βάσει των σημερινών τιμών του φυσικού αερίου στον ολλανδικό κόμβο TTF (33 €/MWh).
Το πρώτο αυτό πολυετές συμβόλαιο με τις ΗΠΑ στην Ευρώπη αποκτά η Atlantic See LNG Trade S.A. Πρόκειται για τη νεοσύστατη κοινή εταιρεία μεταξύ Αktor και ΔΕΠΑ Εμπορίας σε ποσοστά 60%-40%, η οποία υπέγραψε την Παρασκευή το 20ετές συμβόλαιο προμήθειας με την αμερικανική Venture Global - από τους μεγαλύτερους LNG παίκτες με έδρα τη Λουιζιάνα. Πρόκειται για μια συμφωνία που οι Αμερικανοί συνδέουν με τον τερματικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης (FSRU), στον οποίο η εταιρεία συμμετέχει με δυναμικότητα 25%.

Μέσω της υποδομής του FSRU, η Ελλάδα επιδιώκει να αυξήσει τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ για εξαγωγή μέσω του λεγόμενου Κάθετου Διαδρόμου, που συνδέει την Ελλάδα με την Ουκρανία μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας. Ο ρόλος της Ελλάδας στη μεταφορά φυσικού αερίου προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω όταν η Ε.Ε. προχωρήσει σε πλήρη απαγόρευση των ρωσικών προμηθειών όπως έχει αποφασίσει από το 2028. Οταν θα τερματιστεί η διακίνηση του ρωσικού αερίου μέσω του Τurk Stream (της βασικής πύλης του ρωσικού αερίου στη ΝΑ Ευρώπη), υπολογίζεται ότι περίπου 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου θα πρέπει να αντικατασταθούν άμεσα, ενώ μαζί με τις ανάγκες των γειτονικών χωρών εκτιμάται ότι οι ποσότητες αυτές φτάνουν τα 20 έως 22 bcm.     

Οι συμφωνίες με τις χώρες του Κάθετου Διαδρόμου (Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Μολδαβία), με τις οποίες θα ακολουθήσουν επιμέρους διαπραγματεύσεις για να κλείσουν οι ποσότητες, προβλέπουν ελάχιστη ετήσια προμήθεια έως 700 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, που θα λειτουργεί ως κατώφλι κατανάλωσης και απορρόφησης για τη βιωσιμότητα του συστήματος. Η ελάχιστη αυτή ποσότητα διασφαλίζει σταθερές ροές και προβλεψιμότητα για τις επενδύσεις σε υποδομές, επιτρέποντας στις τράπεζες και στους θεσμικούς χρηματοδότες να στηρίξουν με ασφάλεια τα έργα μεταφοράς και αποθήκευσης. Κομβικής σημασίας στον τομέα αυτόν είναι ο ρόλος της DFC (Development Finance Corporation). Η Κρατική Αναπτυξιακή Τράπεζα των ΗΠΑ εξετάζει το ενδεχόμενο να έχει ενεργό ρόλο στη συμφωνία που συνδέεται με την κοινή εταιρεία ΔΕΠΑ Εμπορίας -Aktor, η οποία έχει ελληνική βάση και δραστηριοποιείται σε επτά χώρες της περιοχής.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η αμερικανική παρουσία δεν θα περιοριστεί σε απλή δανειοδότηση, αλλά θα περιλαμβάνει μετοχική συμμετοχή και εκπροσώπηση στο διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας, καθιστώντας την βραχίονα των ΗΠΑ στη ΝΑ Ευρώπη για θέματα ενεργειακής ασφάλειας. Η παρουσία της DFC αναμένεται να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής εμπιστοσύνης και σταθερότητας για το ευρύτερο επενδυτικό σχήμα, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε κεφάλαια και τη συμμετοχή αμερικανικών και ευρωπαϊκών τραπεζών.

H σημασία του deal για την Αktor
Η συμφωνία για το αμερικανικό LNG σηματοδοτεί μια νέα εποχή και για την Αktor, διευρύνoντας τη δραστηριότητά της πέρα από τις κατασκευές και στην ενέργεια, με ένα deal που ενισχύσει τη θέση της ως εθνικού ενεργειακού παίκτη με διεθνές αποτύπωμα. Από εταιρεία που κατασκεύαζε έργα υποδομής, μέσα σε λίγα χρόνια μετατρέπεται σε όμιλο που συμμετέχει ενεργά στην παραγωγή και τη διανομή ενέργειας, αποτελώντας το πιο φιλόδοξο project που έχει αναλάβει ποτέ η εταιρεία, το οποίο την τοποθετεί στο επίκεντρο των εξελίξεων για τις επόμενες δεκαετίες.

Το σχέδιο περιλαμβάνει επένδυση ακόμη και σε πλοία μεταφοράς LNG, συνολικού κόστους περίπου 1 δισ. ευρώ. Η εταιρεία θα πρέπει να αξιολογήσει το επόμενο διάστημα εάν θα ναυλώσει ή θα αγοράσει πλοία μεταφοράς του αμερικανικού LNG, δεδομένου ότι το κόστος μεταφοράς υπολογίζεται στα 30-40 εκατ. ευρώ ετησίως.

Η διάρκεια του συμβολαίου

Η έναρξη της μακροχρόνιας σύμβασης για την τροφοδοσία των χωρών του Κάθετου Ενεργειακού Διαδρόμου με αμερικανικό LNG τοποθετείται χρονικά στο 2030, με ενδιάμεσες φάσεις κατά το 2027-2028, όταν αναμένεται η οριστική απόσυρση του ρωσικού φυσικού αερίου από την ευρωπαϊκή αγορά. Ηδη, στα τέλη του 2026 λήγει το συμβόλαιο της ΔΕΠΑ Εμπορίας με την Gazprom. Παρότι η τελευταία διαπραγμάτευση με τους Ρώσους, με την οποία επήλθε εξωδικαστική συμφωνία εξαιτίας πολύχρονης αντιδικίας για την τιμολόγηση του φυσικού αερίου, προβλέπει παράταση, προωθείται σχέδιο για τη σταδιακή κατάργηση των ροών ρωσικού αερίου έως το 2027.

Οπως αναφέρουν καλά ενημερωμένες πηγές, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκφράζουν σαφώς την πρόθεση να συνεργαστούν με έναν ενιαίο και αξιόπιστο εταίρο στην περιοχή. Η ελληνική εταιρεία, στην οποία θα συμμετέχουν η ΔΕΠΑ και η Aktor, θα επιτελέσει αυτόν τον σκοπό, λειτουργώντας ως ενεργειακός βραχίονας των ΗΠΑ για τη ΝΑ και Κεντρική Ευρώπη. Για την επιτυχία του εγχειρήματος επισημαίνεται ότι απαιτούνται μακροχρόνιες συμβάσεις, όπως είναι το 20ετές συμβόλαιο με τη Venture Global, που θα προσφέρουν επενδυτική ασφάλεια και θα επιτρέψουν τη χρηματοδότηση νέων υποδομών, όπως πλωτοί σταθμοί επαναεριοποίησης (νέα FSRU) και νέοι αγωγοί διασυνδέσεων. Οι υποδομές αυτές θα αυξήσουν τον όγκο μεταφοράς φυσικού αερίου και θα συμβάλλουν στη μείωση των τιμών μέσω οικονομιών κλίμακας.

Στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται μεταξύ άλλων και η προοπτική της κατασκευής αγωγού μεταξύ Αλεξανδρούπολης και Ουκρανίας, που θα ενίσχυε περαιτέρω την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής. Αν και χαρακτηρίζεται φιλόδοξο σχέδιο, επισημαίνεται ότι για να υλοποιηθεί απαιτούνται εγγυημένοι όγκοι μεταφοράς που υποστηρίζουν οι γεωπολιτικές εξελίξεις και σημαντική χρηματοδότηση. Στον νέο ενεργειακό χάρτη που διαμορφώνει η απόσυρση του ρωσικού αερίου από την ευρωπαϊκή αγορά, η Ουκρανία θεωρείται επίσης χώρα στρατηγικής σημασίας χάρη στη μεγάλη αποθηκευτική της δυναμικότητα (περίπου 30 bcm), που αντιστοιχεί στο 15% της συνολικής ευρωπαϊκής ικανότητας αποθήκευσης. Η αξιοποίηση αυτής της δυνατότητας προσφέρει σταθερότητα στην τροφοδοσία φυσικού αερίου και θα ενισχύσει την ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης, ειδικά μετά την προοδευτική απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο.

Τα γεωτρύπανα
Ο δεύτερος πυλώνας της ελληνοαμερικανικής συνεργασίας αφορά την επιτάχυνση των ερευνών και επενδύσεων στους υδρογονάνθρακες. Η ExxonMobil, με συμμετοχή 60% στο Οικόπεδο 2 του Ιονίου, προχωρά σε συνεργασία με την ελληνική πλευρά, με το υπόλοιπο να κατανέμεται κατά 30% στην ελληνική Energean που διαχειρίζεται το κοίτασμα του Πρίνου στην Καβάλα και κατά 10% στην Helleniq Energy (πρώην ΕΛΠΕ). Ο αμερικανικός γίγαντας του upstream έχει αναλάβει επίσης την επεξεργασία των τρισδιάστατων σεισμικών δεδομένων (3D) για τα θαλάσσια blocks «Νοτιοδυτικά» και «Δυτικά της Κρήτης» μαζί επίσης με την Helleniq Energy.

Ο αντιπρόεδρος της ExxonMobil, Τζον Αρντίλ, δήλωσε τις προηγούμενες μέρες ότι η επεξεργασία των δεδομένων θα ολοκληρωθεί μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2026 ώστε να ληφθεί απόφαση για το αν θα πραγματοποιηθεί ερευνητική γεώτρηση το 2027 στο block «Νοτιοδυτικά της Κρήτης». Το ζήτημα αυτό παραμένει ανοικτό για την εταιρεία, που βρίσκεται από το 2019 στην Ελλάδα, επιβεβαιώνοντας ότι η πραγματικότητα των υδρογονανθράκων είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ όσο συνήθως παρουσιάζεται.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Μια ανακάλυψη στο Block 2 θα επιδράσει καταλυτικά στην ανάπτυξη της Ελλάδας»

80 εκατ. δολάρια επενδύσεις με την ερευνητική γεώτρηση, πολλαπλάσιες αν βρεθεί κοίτασμα - Πιθανοί πόροι 200 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου στο Ιόνιο

Μια επένδυση ύψους 80 εκατ. δολαρίων για την ερευνητική γεώτρηση, που θα είναι πολλαπλάσια αν βρεθεί κοίτασμα, ανοίγει η συμμετοχή των Αμερικανών στην παραχώρηση του Ιονίου. Η Energean και η ExxonMobil προχωρούν στην ερευνητική γεώτρηση στο Block 2, δυτικά της Κέρκυρας, μία από τις πιο υποσχόμενες περιοχές της Μεσογείου, με πιθανούς πόρους που αγγίζουν τα 200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Ο διευθύνων σύμβουλος της Energean, Μαθιός Ρήγας, εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» τη σημασία της συμφωνίας, τα επόμενα βήματα και τον ρόλο του φυσικού αερίου στη νέα ενεργειακή πραγματικότητα.

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΤΖΑΝΝΕ: Τι σηματοδοτεί η συνεργασία σας με την ExxonMobil για το Block 2;
ΜΑΘΙΟΣ ΡΗΓΑΣ: Η συμφωνία είναι στρατηγικής σημασίας τόσο για την Energean όσο και για τη χώρα. Η ExxonMobil συμμετέχει με 60%, η Energean με 30%, παραμένοντας operator στην πρώτη φάση, και η HelleniQ Energy με 10%. Το γεγονός ότι ένας παγκόσμιος ενεργειακός κολοσσός μάς εμπιστεύεται να διαχειριστούμε την κρίσιμη ερευνητική γεώτρηση δείχνει την τεχνική μας επάρκεια και τη φερεγγυότητά μας.
Η συνεργασία στηρίχθηκε σε δεδομένα από την τρισδιάστατη σεισμική έρευνα του 2022, σε έκταση άνω των 2.200 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μετά από έναν χρόνο διαπραγματεύσεων δρομολογήθηκε επένδυση 80 εκατ. δολαρίων - ένα σημαντικό βήμα για την ενεργειακή αυτάρκεια της Ελλάδας. Αν προκύψει ανακάλυψη, οι επενδύσεις θα είναι πολλαπλάσιες, ενώ η ExxonMobil θα αναλάβει τη φάση ανάπτυξης.
Η παρουσία Αμερικανών αξιωματούχων στην υπογραφή της συμφωνίας υπογραμμίζει ότι πρόκειται για κίνηση με γεωπολιτική διάσταση, ενταγμένη στη στρατηγική των ΗΠΑ για ενεργειακή σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μ.ΤΖ.: Ποια είναι τα επόμενα βήματα και ποιες προκλήσεις διακρίνετε για το Block 2;
Μ.Ρ.: Το πρώτο καθοριστικό βήμα είναι η ερευνητική γεώτρηση, που αναμένεται στα τέλη του 2026 ή στις αρχές του 2027, αν οι αδειοδοτικές διαδικασίες προχωρήσουν χωρίς καθυστερήσεις. Η μεγάλη πρόκληση είναι η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία: οι κανονισμοί έχουν γίνει πιο πολύπλοκοι, επιβάλλοντας ελέγχους που συχνά λειτουργούν ως αντικίνητρο.
Χρειάζονται ισορροπία, διαφάνεια και υπευθυνότητα, αλλά χωρίς να πλήττεται η ανταγωνιστικότητα. Η Ευρώπη πρέπει να διατηρήσει την ικανότητα να προσελκύει επενδύσεις, ειδικά στον ενεργειακό τομέα. Το παράδειγμα του Πρίνου δείχνει ότι στην Ελλάδα μπορούμε να συνδυάσουμε παραγωγή και περιβαλλοντική προστασία: για 45 χρόνια λειτουργεί σε απόλυτη αρμονία με τουρισμό και αλιεία, κάτι για το οποίο είμαστε υπερήφανοι.

Μ.ΤΖ.: Πώς εντάσσεται το έργο αυτό στη στρατηγική ενεργειακής ασφάλειας της Ελλάδας;
Μ.Ρ.: Η Ελλάδα έχει προχωρήσει στη διαφοροποίηση των πηγών και οδεύσεων ενέργειας, αλλά εξακολουθεί να εξαρτάται από εισαγωγές. Η ύπαρξη εγχώριων κοιτασμάτων δεν είναι απλώς οικονομικό ζήτημα, είναι ζήτημα εθνικής ισχύος και ανεξαρτησίας.
Η ανάπτυξη του Block 2 και άλλων κοιτασμάτων μπορεί να ενισχύσει ένα δίκτυο ενεργειακής ασφάλειας που συνδέει την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ιταλία. Αυτή είναι και η ουσία της στρατηγικής της Energean για τη Μεσόγειο: η δημιουργία ενός σταθερού περιφερειακού πυλώνα.
Το 2024 η Energean παρήγαγε 7,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στη Μεσόγειο, ποσότητα μεγαλύτερη από τη σημερινή κατανάλωση της χώρας. Αυτή η εμπειρία μάς δίνει σιγουριά ότι μπορούμε να συμβάλουμε ουσιαστικά στην ενεργειακή αυτάρκεια της Ελλάδας.

Μ.ΤΖ.: Ποιος είναι ο ρόλος του φυσικού αερίου στην πράσινη μετάβαση της Ευρώπης;
Μ.Ρ.: Για χρόνια μιλούσαμε για ενεργειακή μετάβαση, δηλαδή αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από καθαρότερες μορφές. Σήμερα, όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική: οι ανάγκες αυξάνονται, τα δίκτυα χρειάζονται σταθερή ισχύ και οι ανανεώσιμες δεν μπορούν ακόμη να καλύψουν τη ζήτηση χωρίς μια αξιόπιστη πηγή βάσης.
Το φυσικό αέριο λειτουργεί ως σταθεροποιητής του συστήματος. Παγκοσμίως προβλέπεται να επενδυθούν πάνω από 4 τρισ. δολάρια στον ενεργειακό τομέα τα επόμενα χρόνια. Το ζητούμενο δεν είναι απλώς η «μετάβαση», αλλά η «προσθήκη» καθαρής και αξιόπιστης ενέργειας.
Η Energean έχει αποδείξει ότι η παραγωγή φυσικού αερίου μπορεί να γίνει με πολύ χαμηλό ανθρακικό αποτύπωμα, όπως δείχνει η δραστηριότητά μας στο Ισραήλ. Με το έργο αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στον Πρίνο κάνουμε ένα ακόμη βήμα προς την πράσινη μετάβαση.

Μ.ΤΖ.: Ποιο είναι το ευρύτερο μήνυμα αυτής της συμφωνίας;
Μ.Ρ.: Η Energean έχει πλέον καθιερωθεί ως μία από τις μεγαλύτερες ανεξάρτητες παραγωγούς φυσικού αερίου στη Μεσόγειο, με παρουσία σε επτά χώρες. Η συνεργασία με την ExxonMobil δείχνει ότι οι διεθνείς κολοσσοί εμπιστεύονται την τεχνική μας επάρκεια, την αποτελεσματικότητά μας και τις επιδόσεις μας στα υψηλά πρότυπα ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία και Εταιρική Διακυβέρνηση).
Το Block 2 θεωρείται η μεγαλύτερη ανεξερεύνητη δομή της Μεσογείου. Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις των 200 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου, η ανακάλυψη αυτή θα αποτελέσει ορόσημο για την οικονομία, την ενεργειακή ασφάλεια και τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας.
Το ζητούμενο είναι να διατηρηθεί σταθερή η πολιτική και κοινωνική συναίνεση γύρω από την έρευνα και ανάπτυξη υδρογονανθράκων. Η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί με σχέδιο, σταθερότητα και αποφασιστικότητα, με περισσότερα έργα και λιγότερα λόγια.