Σε αναζήτηση «κατάλληλου χρόνου» για το ηλεκτρικό καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου

Με την «ισορροπία τρόμου» που προκαλούν οι επιλογές του Αμερικανού προέδρου σε παγκόσμιο επίπεδο, στις συμπληγάδες του «γεωπολιτικού ρίσκου» κινείται η υπόθεση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου, καθώς η Αθήνα επιμένει ότι το έργο θα συνεχιστεί κανονικά και οι έρευνες θα επαναληφθούν «στον κατάλληλο χρόνο», με την Τουρκία να εκτοξεύει απειλές και προειδοποιήσεις, ότι κανένα έργο δεν θα γίνει χωρίς τη συγκατάθεσή της...

Τις τελευταίες ώρες υπάρχει έντονη κινητικότητα, καθώς πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος πιθανότατα να συμπεριλάβει και την Αγκυρα στην περιοδεία που θα πραγματοποιήσει στις χώρες του Κόλπου τον επόμενο μήνα, κίνηση που θα σηματοδοτήσει την προσπάθεια αποκατάστασης των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ισορροπίες στην περιοχή.

Ταυτόχρονα, υπάρχουν πληροφορίες ότι γίνονται συνεννοήσεις μέσω των ανοιχτών διαύλων που έχει αποκαταστήσει η Αθήνα με τη νέα αμερικανική διοίκηση, για την πιθανή πρόσκληση και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσινγκτον.

Αποφυγή εμπλοκής

Διπλωματικές πηγές, πάντως, δεν θα ήθελαν, σε αυτή τη φάση να υπάρξει εμπλοκή του προέδρου Τραμπ στα Ελληνοτουρκικά. Μια ενδεχόμενη ένταση Ελλάδας - Τουρκίας, εφόσον περιέλθει στο «ραντάρ» του Αμερικανού προέδρου, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα τη χειριστεί, με υπαρκτό τον κίνδυνο μιας «ισορροπημένης» αντίδρασης, θεωρώντας το θέμα του καλωδίου και της υπεράσπισης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων ως μικρής σημασίας ζήτημα, το οποίο δεν θα πρέπει να φέρνει σε αντιπαράθεση δύο συμμαχικές χώρες.

Και φυσικά υπάρχει η δήλωση Τραμπ για τον πρωθυπουργό ότι τον γνωρίζει και είναι καλός άνθρωπος, αλλά έχει καταγραφεί από την Αθήνα ο ιδιαίτερα θετικός τρόπος με τον οποίο αναφέρθηκε στην Τουρκία και στον Ταγίπ Ερντογάν. Χωρίς αυτό βέβαια να προεξοφλεί τη στάση του στα μείζονα θέματα που θέτει στην αμερικανοτουρκική ατζέντα ο Ερντογάν, δεν μπορεί να υποτιμηθεί όταν προέρχεται από έναν τόσο ανορθόδοξο στις επιλογές του πολιτικό.

Θερμό επεισόδιο

Παρά το κλίμα που είχε δημιουργηθεί την προηγούμενη εβδομάδα από συντονισμένες διαρροές, σύμφωνα με τις οποίες επρόκειτο να δρομολογηθεί ακόμη και πριν από το Πάσχα η έκδοση των NAVTEX που θα σηματοδοτούσαν την επιστροφή των ερευνητικών πλοίων για συνέχιση των ερευνών, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης «χαμήλωσε ταχύτητες» από τους Δελφούς δηλώνοντας ότι «προγραμματίζουμε όλες τις αναγκαίες ενέργειες, καθώς πρόκειται για μία αρκετά σύνθετη και τεχνική άσκηση, που αφορά πολλά υπουργεία, και εξάλλου δεν υπήρξε ποτέ κάποια δεσμευτική ημερομηνία. Γι’ αυτό θα προχωρήσουμε όπως πρέπει και στον χρόνο που προσήκει».

Η απόφαση για την επανεκκίνηση των ερευνών θα ληφθεί σε ανώτατο επίπεδο, μετά και τη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τρίτη στο Μέγαρο Μαξίμου, με τη συμμετοχή συναρμόδιων υπουργών και αρμόδιων παραγόντων και του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, στην οποία εξετάστηκαν όλα τα δεδομένα, αλλά και ζητήματα που αφορούν τους επιχειρησιακούς χειρισμούς σε περίπτωση που επαναληφθεί το σκηνικό του περασμένου Ιουλίου στην Κάσο.

Στη Σύσκεψη, σύμφωνα με πληροφορίες, συζητήθηκαν όλα τα σενάρια, ακόμη και εκείνα για την εμπλοκή του Πολεμικού Ναυτικού για τη διασφάλιση των ερευνών, όπου δεν αποκλειόταν φυσικά ακόμη και εκείνο της θερμής αντιπαράθεσης, για το οποίο εκφράστηκε σοβαρός προβληματισμός. Για την Αθήνα, η υλοποίηση του έργου είναι υψηλής προτεραιότητας όχι μόνο λόγω της οικονομικής και ενεργειακής σημασίας του έργου, αλλά και επειδή αφορά άμεσα την ελεύθερη και ανεμπόδιστη άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.

Μητσοτάκης - Ερντογάν

Η εξέλιξη με το καλώδιο, αλλά και οι απειλές και προειδοποιήσεις που εκτοξεύει η Αγκυρα προκαλούν προβλήματα και στον προγραμματισμό της συνεδρίασης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας και της συνάντησης κορυφής Μητσοτάκη - Ερντογάν, η οποία υπενθυμίζεται ότι αρχικά είχε προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, αλλά και με δεδομένο τον διεθνή περίγυρο και τις ανατροπές και τη ρευστότητα που έχουν επιφέρει οι πρώτες επιλογές του Αμερικανού προέδρου, υπάρχει προβληματισμός για τη σκοπιμότητα πραγματοποίησης της συνάντησης, τουλάχιστον άμεσα, καθώς υπάρχει κίνδυνος να σταλούν λάθος μηνύματα και, πάντως, δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο που θα μπορούσε να εξαχθεί από αυτήν και να προσδώσει ουσιαστική ώθηση στις διμερείς σχέσεις.

Παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν τους τελευταίους μήνες, δεν έχει καταστεί μέχρι στιγμής δυνατή η εξεύρεση μιας «τεχνικής ρύθμισης» με την Τουρκία ώστε να μην υπάρξει αντίδραση στην επανάληψη των ερευνών, καθώς η Αγκυρα επιμένει στη σκληρή γραμμή, προσπαθώντας να μετατρέψει ένα θέμα που αφορά την ελευθερία των θαλασσίων ερευνών, βάσει του Δικαίου της Θάλασσας, σε εργαλείο για την προβολή της διεκδίκησης της «Γαλάζιας Πατρίδας» και κατοχύρωσης του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου.

Με διαρροές αρχικά στην τουρκική εφημερίδα «Τούρκιγε» και κατόπιν επισήμως με πηγή το τουρκικό υπουργείο Αμυνας, η Αγκυρα έστειλε το μήνυμα ότι δεν θα αποδεχθεί «τετελεσμένα», ούτε τη διενέργεια έργων και ερευνών «χωρίς τη συναίνεσή της» σε περιοχές «τουρκικής δικαιοδοσίας». Στις περιοχές αυτές η Τουρκία συμπεριλαμβάνει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, ενώ αμφισβητεί οποιαδήποτε έρευνα ή δραστηριότητα της Ελλάδας, ακόμη και αυτές που δεν απαιτούν άδεια ή συναίνεση, σε κάθε περιοχή εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων, επιδιώκοντας να περιορίσει την χώρα μας στη ζώνη των 6 ναυτικών μιλίων.

Αυτή η επιδίωξη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή και ένα κρίσιμο τεστ είναι τόσο το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης και της επανάληψης των ερευνών όσο και η κατάθεση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού στην Κομισιόν, για τον οποίο επίσης αντιδρά η Τουρκία, καθώς πρέπει να περιλαμβάνει τις δυνητικές θαλάσσιες ζώνες της χώρας και καλύπτει φυσικά και όλα τα νησιά και τις νησίδες του Αιγαίου που ανήκουν στη χώρα μας.

Η Τουρκία έχει δηλώσει ότι ο χάρτης εργασίας που είχε δημοσιεύσει η Κομισιόν είναι μη αποδεκτός, καθώς περιλαμβάνει «γεωγραφικούς σχηματισμούς απροσδιόριστης κυριαρχίας», επαναφέροντας τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» που αφορά ευθεία αμφισβήτηση όχι απλώς κυριαρχικών δικαιωμάτων, αλλά της ίδιας της κυριαρχίας της χώρας.

Προάσπιση της ΑΟΖ

Η υπόθεση του καλωδίου ουσιαστικά μετατρέπεται, με πρωτοβουλία της Τουρκίας, σε μία «μάχη» μεταξύ του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου και της οριοθετημένης ελληνικής ΑΟΖ με την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία. Και είναι λανθασμένες οι δηλώσεις από ελληνικής πλευράς ότι τα προβλήματα δημιουργούνται επειδή «δεν υπάρχουν οριοθετημένες θαλάσσιες ζώνες στην περιοχή».

Η παρεμπόδιση του ιταλικού ερευνητικού «Ievoli Relume» τον Ιούλιο στην Κάσο έγινε μόλις επεκτάθηκαν οι έρευνές του εκτός των χωρικών υδάτων της Κάσου, εντός των διεθνών υδάτων που όμως καλύπτονται από την οριοθετημένη ελληνική ΑΟΖ. Αυτό ακριβώς καθιστά υποχρεωτική για την Αθήνα, εφόσον ληφθεί η απόφαση για επανάληψη των ερευνών, τη διασφάλιση ότι το ερευνητικό πλοίο δεν θα παρεμποδιστεί, διότι αυτό απαιτεί η προάσπιση της ελληνικής ΑΟΖ, στην οποία η χώρα μας ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα βάσει του Δικαίου της Θάλασσας.

Μηνύματα Γαλλίας, Ισραήλ

Δυστυχώς, παραπλανητικά λειτούργησαν όλο το τελευταίο διάστημα και οι πληροφορίες περί «ασπίδας» στις έρευνες από το Ισραήλ ή από τη Γαλλία. Συνδέθηκε μάλιστα και η παρουσία του γαλλικού αεροπλανοφόρου «Charles de Gaulle» στη Σούδα και στον Πειραιά με τις έρευνες, κάτι που δεν ισχύει. Η παρουσία γαλλικής εταιρείας ως «εργολάβου» του έργου, το οποίο της ανατέθηκε από τον ΑΔΜΗΕ, συνιστά μια εμπορική συμφωνία και πιθανή παρεμπόδιση του έργου τυπικά δεν αφορά παραβίαση δικαιωμάτων της Γαλλίας. Και είναι προφανές ότι υπό αυτές τις συνθήκες δεν θα μπορούσε να υπάρξει νομική βάση για οποιαδήποτε γαλλική -στρατιωτική- παρέμβαση.

Αλλά και το Ισραήλ, το οποίο βάσει του σχεδιασμού θα αποτελεί την κατάληξη του καλωδίου, έχει προσφέρει τη στήριξή του στην ηλεκτρική διασύνδεση, την οποία όμως αντιμετωπίζει περισσότερο ως «πολιτικό έργο». Υπάρχει βεβαίως ο ανταγωνισμός με την Τουρκία και στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά το Ισραήλ δεν έχει περιθώρια να σπαταλήσει «κεφάλαιο» σε μια αντιπαράθεση για το καλώδιο, όταν έχει προτεραιότητα στη Συρία. Και μάλιστα, όταν έχει ξεκινήσει, μετά τη δημόσια παρότρυνση Τραμπ, τις συζητήσεις με την Αγκυρα για τη διαμόρφωση μηχανισμού αποκλιμάκωσης και αποφυγής σύγκρουσης στη Συρία.

Τα μηνύματα από τη Γαλλία ή από το Ισραήλ είναι υποβοηθητικά για την Ελλάδα, όμως δύσκολα θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά για την Τουρκία.

Το επόμενο διάστημα, η Αθήνα θα βρίσκεται υπό διαρκή πίεση, καθώς δεν πρέπει να δοθεί η εντύπωση ότι το έργο, μετά από πολύμηνη διακοπή των εργασιών, «παγώνει». Ταυτόχρονα, έχει απέναντί της μια Τουρκία η οποία, ενθαρρυμένη από τα φιλικά «νεύματα» του προέδρου Τραμπ και θεωρώντας ότι έχει αναβαθμισμένο ρόλο και ισχυρά διαπραγματευτικά χαρτιά έναντι της Ε.Ε., δεν θα δείξει εύκολα διάθεση συνεννόησης για ένα θέμα που αφορά τον πυρήνα του αναθεωρητικού ιδεολογήματος, τη «Γαλάζια Πατρίδα».