Τα τζάκια ρυπαίνουν τρεις φορές περισσότερο από τα αυτοκίνητα

Το πρώτο πείραμα καταγραφής σωματιδιακής και αέριας ρύπανσης στην ατμόσφαιρα θα πραγματοποιήσουν εξειδικευμένοι επιστήμονες την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, σε μια προσπάθεια να καταμετρηθούν οι πηγές της ρύπανσης και η χημική σύσταση των σωματιδίων που απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα τα τζάκια και οι ξυλόσομπες.

Οι επιστήμονες δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για τις επιπτώσεις που προκαλεί το νέφος της αιθαλομίχλης στην υγεία, υπογραμμίζοντας ότι τις επίμαχες μέρες (15-17 και 25-27 Δεκεμβρίου), που η Αθήνα αλλά και άλλες μεγάλες πόλεις έγιναν θάλαμοι αερίων, οι μετρήσεις έδειξαν ανησυχητικά αυξανόμενα ποσοστά ρύπων.

Υπολογίζεται μάλιστα ότι στο σύνολο της επικράτειας η καύση της ξυλείας μπορεί να προκαλέσει ρύπανση έως και τρεις φορές μεγαλύτερη απ' ό,τι τα αυτοκίνητα, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μετρήσεις του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του Ερευνητικού Σταθμού παρακολούθησης αιωρούμενων σωματιδίων του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» στις παρυφές του Υμηττού κατέδειξαν διάχυση της ρύπανσης ακόμη και σε περιοχές έξω από τον αστικό ιστό, όπως η Πεντέλη και ο Μαραθώνας.

Ανησυχία προκαλούν τα ευρήματα στο σύνολό τους καθώς οι μετρήσεις αποδεικνύουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ρύπων (80%‐90%) είναι μικρά σωματίδια, με διάμετρο μικρότερη των 2.5 μικρομέτρων (ΑΣ2.5), οι επιπτώσεις των οποίων στη δημόσια υγεία είναι σαφώς μεγαλύτερες, ενώ το στρώμα της «αιθαλομίχλης» περιορίζεται και εγκλωβίζεται στα πρώτα περίπου 300 μέτρα καθ' ύψος, γεγονός που έχει πολλές φορές δημιουργήσει αποπνικτικές συνθήκες.

Επιπλέον, οι συγκεντρώσεις οργανικού και στοιχειακού άνθρακα (στις οποίες συμβάλλουν οι εκπομπές από καύσεις ξύλου/βιομάζας) που καταγράφηκαν στα ΑΣ2.5 στο Δημόκριτο έχουν κατά μέσο όρο διπλάσια τιμή από το Δεκέμβριο του 2010.

Οι συγκεντρώσεις αυτές ήταν 5-10 φορές μεγαλύτερες τις βραδινές ώρες, οπότε και γίνεται χρήση της οικιακής θέρμανσης και οι ατμοσφαιρικές συνθήκες ευνοούν τον εγκλωβισμό τους κοντά στο έδαφος.

Αντίστοιχες μετρήσεις στην Πάτρα δείχνουν ότι ακόμη και από την περσινή χρονιά η άνοδος των μικροσωματιδίων ήταν σημαντική (μέχρι και 160 μικρογραμμάρια στο κυβικό μέτρο γύρω στις 10 το βράδυ), ενώ οι χημικές αναλύσεις έδειξαν με σαφήνεια ότι οι αυξήσεις αυτές οφείλονταν στην καύση ξυλείας στα τζάκια.

Κρίνεται επομένως αναγκαία η επιστημονική παρακολούθηση του φαινομένου, προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα, που εκτιμάται ότι θα αποτελέσουν τη βάση και για τη λήψη μέτρων, αλλά και τον καθορισμό ορίων συναγερμών στα πρότυπα του φωτοχημικού νέφους.

Στο πλαίσιο αυτό, ξεκινά το πείραμα που συντονίζεται από τα τμήματα φυσικής και χημείας των Πανεπιστημίων Αιγαίου, Αθηνών, Πάτρας, Ιωαννίνων και Κρήτης, το Αστεροσκοπείο Αθηνών και το Ερευνητικό Κέντρο Δημόκριτος κατά το διάστημα 10 Ιανουαρίου - 10 Φεβρουαρίου με ενδελεχείς μετρήσεις σωματιδιακής και αέριας ρύπανσης, με εξειδικευμένες χημικές αναλύσεις, στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.

«Με την αναμενόμενη πτώση των θερμοκρασιών την περίοδο Ιανουαρίου‐Φεβρουαρίου, που πιθανόν να δώσει έναυσμα για περισσότερη και μαζικότερη χρήση τζακιού και ξυλόσομπας, παρόμοια επεισόδια αιθαλομίχλης δεν μπορούν να αποκλειστούν» αναφέρουν οι επιστήμονες, διοργανώνοντας το πείραμα που θα γίνει στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΣΠΑ‐ΘΑΛΗΣ, με τίτλο "Προσδιορισμός των πηγών και των φυσικοχημικών ιδιοτήτων των λεπτόκοκκων και υπερλεπτόκοκκων αιωρούμενων σωματιδίων του ατμοσφαιρικού αερολύματος που επηρεάζουν το κλίμα της Ελλάδας".

Με τη συγκυρία του μείζονος προβλήματος της αύξησης των επιπέδων των αιωρούμενων σωματιδίων από τη χρήση των τζακιών, το πείραμα αναμένεται να δώσει απαντήσεις σχετικά με την κατανομή των μεγεθών των σωματιδίων που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα και τις συγκεντρώσεις τους, ενώ σε σχεδόν πραγματικό χρόνο θα υπάρχει μια πρώτη εικόνα για τη χημική τους σύσταση και την περιεκτικότητά τους σε τοξικές και επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία ενώσεις.

Παράλληλα, θα παρακολουθούνται βασικοί αέριοι ρύποι όπως οι πτητικές οργανικές ενώσεις, το μονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του θείου και τα οξείδια του αζώτου, οι οποίοι επίσης το προηγούμενο διάστημα σημείωσαν αυξημένα επίπεδα κατά τις βραδινές ώρες.

Τα ανωτέρω θα καταστήσουν εφικτή την ταυτοποίηση των διαφορετικών πηγών και την εκτίμηση της συνεισφοράς τους στο συνολικό πρόβλημα της υποβάθμισης της ποιότητας του αέρα, όπως αυτή οξύνθηκε το τελευταίο διάστημα, υπό τη συνύπαρξη ρύπων από διαφορετικές πηγές (π.χ. οχήματα, θέρμανση, καύσεις βιομάζας) και
τη συνέργεια των μετεωρολογικών συνθηκών.

Στο πείραμα θα συμμετάσχουν ομάδες ατμοσφαιρικής φυσικής και χημείας των Πανεπιστημίων Αιγαίου (Καθηγητής Χ. Πηλίνης, συντονιστής του προγράμματος), Πατρών (Καθηγητής Σ. Πανδής), Κρήτης (Καηγητής Ν. Μιχαλόπουλος), Ιωαννίνων (Επίκουρος Καθηγητής Ν. Χατζηαναστασίου) και των ερευνητικών κέντρων Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. "Δημόκριτος" (Δρ. Κ. Ελευθεριάδης, Δ/ντής Ερευνών), Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Δρ. Ε. Γερασόπουλος, Δ/ντής Ερευνών) και Georgia Institute of Technology (Καθ. Α.Νένες).

Στην Αθήνα, το κυρίως τμήμα του μετρητικού εξοπλισμού θα βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείο, ενώ μετρήσεις θα γίνονται επίσης στις εγκαταστάσεις του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. "Δημόκριτος" στην Αγία Παρασκευή και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στην Πεντέλη. Παράλληλες μετρήσεις, για το ίδιο χρονικό διάστημα, θα πραγματοποιούνται στις μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Ιωάννινα), καθώς και στους απομακρυσμένους σταθμούς υποβάθρου "Φινοκαλιά" (Λασίθι, Κρήτη) και "ΝΕΟ‐Navarino Environmental Observatory" (Μεσσηνία).