Η μελέτη της Έρης Σταυροπούλου, με αφετηρία το έργο του Θεοτόκη, επιχειρεί να φωτίσει το θέμα της ερωτευμένης γυναίκας στην ελληνική και ευρύτερα την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα ως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1984 παίζεται στους κινηματογράφους η ταινία της Τώνιας Μαρκετάκη «Η τιμή της αγάπης»- βασισμένη σε μια διασκευή του διηγήματος του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το χρήμα». Η ταινία βρίσκει ανταπόκριση στο ελληνικό κοινό, βραβεύεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και συμμετέχει σε κινηματογραφικά φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο. Λίγο η Κέρκυρα, λίγο οι ερμηνείες των ηθοποιών (η αγγελοπουλική Τούλα Σταθοπούλου και η απαστράπτουσας ομορφιάς Άννυ Λούλου), λίγο τα τραγούδι της Ελένης Καραϊνδρου με την ερμηνεία της Δήμητρας Γαλάνη και πάνω από όλα η ματιά της ίδιας της Μαρκετάκη συνθέτουν δίχως άλλο μια ταινία αναφοράς για τον ελληνικό κινηματογράφο. Επιπλέον, η ταινία «δείχνει» και τον δρόμο της αξιοποίησης μιας πολιτιστικής κληρονομιάς, κυρίως προς τη μεριά της λογοτεχνίας. Το διήγημα του Θεοτόκη ήταν και είναι ένα μικρό διαμαντάκι…
Πρόσφατα, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης στη σειρά Παλιά Κείμενα Νέες Αναγνώσεις παρουσιάζουν το διήγημα του Θεοτόκη συνοδευόμενο από την μελέτη της Έρης Σταυροπούλου Οι ερωτευμένες ηρωίδες του Κωνσταντίνου Θεοτόκη και οι λογοτεχνικές αδελφές τους: παραλλαγές μιας τυπολογίας. Η Έρη Σταυροπούλου είναι καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών με ειδίκευση στη λογοτεχνία του 19ου και 20ού αι. Ασχολείται ακόμα με την έρευνα και την μελέτη του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου, με ζητήματα εκδοτικής νεοελληνικών κειμένων και με την καταγραφή της μεταφρασμένης νεοελληνικής λογοτεχνίας (τα λίγα βιογραφικά στοιχεία αντλήθηκαν από τη βάση του biblionet.gr).
Στο ενημερωτικό σημείωμα των εκδοτών διαβάζουμε τα εξής: «Η μελέτη της Έρης Σταυροπούλου, με αφετηρία το έργο του Θεοτόκη, επιχειρεί να φωτίσει το θέμα της ερωτευμένης γυναίκας στην ελληνική και ευρύτερα την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα ως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα παραδείγματα από έργα των Κωστή Παλαμά, Καλλιρρόης Παρρέν, Γρηγόριου Ξενόπουλου, Κώστα Χατζόπουλου, Νίκου Καζαντζάκη, Μπαλζάκ, Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Ίψεν, Χάρντυ, Στρίντμπεργκ, Τσέχωφ κ.ά. δείχνουν ότι, σε μια περίοδο αγώνων για μόρφωση, ισότητα και ουσιαστική απελευθέρωση της γυναίκας, η λογοτεχνία προβάλλει τραγικές ερωτικές ιστορίες, που συγκρούονται με οικονομικά συμφέροντα ή διακόπτονται βίαια όταν η κοινωνική ηθική δεν επιτρέπει την ευόδωση του ερωτικού αισθήματος. Ανάμεσα στις ηρωίδες των ιστοριών αυτών η Ρήνη ξεχωρίζει για τη θαρραλέα στάση της και την υπεράσπιση του δικαιώματός της στη ζωή».
Από το ίδιο σημείωμα διαβάζουμε για το διήγημα του Θεοτόκη: « (…) είναι ένα έργο για τον ρόλο του χρήματος στον έρωτα και τις οικογενειακές σχέσεις στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα. Η νεαρή ηρωίδα Ρήνη ερωτεύεται έναν νέο από ανώτερη τάξη. Η μητέρα της όμως αρνείται να δώσει την προίκα που θέλει ο υποψήφιος γαμπρός, ακόμη κι όταν εκείνος κλέβει την κόρη της. Μέσα από μια ιστορία απλή και σύντομη, ο συγγραφέας κατορθώνει να αποτυπώσει με παραστατική δύναμη και κριτική σκέψη ένα διαχρονικό και καίριο κοινωνικό πρόβλημα, με μια πολύ προωθημένη για την ελληνική πραγματικότητα της εποχής αντιμετώπιση του γυναικείου ζητήματος».
Στη μελέτη της, η Σταυροπούλου χαρακτηρίζει τον Θεοτόκη ως εισηγητή της κοινωνιστικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Αλλά, ποιος ήταν ο Θεοτόκης; Με λίγα λόγια: «Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης (Κέρκυρα, 1872-1923) έζησε μια ζωή αφιερωμένη στα γράμματα. Εξαιρετικά μορφωμένος, ανήκει στους λίγους Επτανήσιους λογοτέχνες που ασχολήθηκαν κυρίως με την πεζογραφία και περιστασιακά με την ποίηση, ενώ το πλούσιο μεταφραστικό του έργο εκτείνεται από την αρχαία ελληνική, λατινική και ινδική ως τη νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Επηρεασμένος αρχικά από τον Νίτσε και τον αισθητισμό, στράφηκε κατόπιν στις σοσιαλιστικές ιδέες και έγραψε έργα κοινωνικού ρεαλισμού, που διακρίνονται για την οξεία παρατηρητικότητα, την πυκνότητα και ακρίβεια του λόγου, την ψυχογραφική δεινότητα και την περιγραφική δύναμη.
Το πεζογραφικό του έργο περιλαμβάνει διηγήματα (μερικά από τα καλύτερα του είδους στη νεοελληνική λογοτεχνία), τις νουβέλες Η τιμή και το χρήμα (1914) και Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (1920), και τα μυθιστορήματα Κατάδικος (1919) και Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922). Τα έργα αυτά, που διαδραματίζονται στην Κέρκυρα, απεικονίζουν κοινωνικά προβλήματα της εποχής, δίνοντας στον συγγραφέα τους επάξια τον χαρακτηρισμό του εισηγητή της κοινωνιστικής πεζογραφίας» (τα βιογραφικά στοιχεία του Θεοτόκη αντλήθηκαν από το site του εκδοτικού οίκου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
