Γιώργος Χ. Παπαγεωργίου

Τα τελευταία στοιχεία που ανακοινώθηκαν από την Τράπεζα της Ελλάδος την περασμένη εβδομάδα έδειξαν ότι το εμπορικό έλλειμμα, όπως και το έλλειμμα της χώρας στις συναλλαγές αγαθών και υπηρεσιών με το εξωτερικό (το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών), διευρύνεται.

Το μεν εμπορικό έλλειμμα, η διαφορά μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών αγαθών, έχει ανέβει στο 14,7% του ΑΕΠ, ενώ το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που περιλαμβάνει υπηρεσίες και εισοδήματα, υπολογίζεται στο 7,1% του ΑΕΠ για το 2024, ενώ αναμένεται επιδείνωση και το 2025. Τα τελευταία στοιχεία δε που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα καταγράφουν μείωση των εξαγωγών κατά 2,7% στο α’ εννεάμηνο του 2024 και αύξηση των εισαγωγών κατά 1,9%.

Η εικόνα δείχνει τη γνωστή και ιστορική παθογένεια της ελληνικής οικονομίας, η οποία πάσχει από «παραγωγικό έλλειμμα» (ο όρος εντός εισαγωγικών διότι δεν είναι οικονομικός δείκτης, αλλά αποτυπώνει την πραγματικότητα), καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές.

Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια οι εξαγωγές έχουν αυξηθεί και σε απόλυτα νούμερα και ως ως ποσοστό του ΑΕΠ και τούτο αποτελεί θετική εξέλιξη και επιτυχία.

Ωστόσο, η συνολική εικόνα δεν είναι ανέφελη. Το αντίθετο μάλιστα, αφού το ισοζύγιο με το εξωτερικό είναι ελλειμματικό, καθώς οι εισαγωγές (83 δισ. ευρώ το 2023) είναι πολύ μεγαλύτερες από τις εξαγωγές (50 δισ. ευρώ το 2023).

Η ιδιωτική κατανάλωση βασίζεται σε εισαγωγές σε μεγάλο βαθμό, αλλά και οι εξαγωγές το ίδιο, αφού οι ελληνικές επιχειρήσεις για να παράγουν τα προϊόντα που εξάγουν σε ξένες αγορές χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενα ενδιάμεσα προϊόντα και πρώτες ύλες. Ακόμα και οι επενδύσεις βασίζονται σε εισαγωγές μηχανολογικού εξοπλισμού και βλέπουμε ότι τα χρήματα που εισπράττει η χώρα μας από τα ευρωπαϊκά ταμεία (Ταμείο Ανάκαμψης, Διαρθρωτικά Ταμεία) επιστρέφουν σε μεγάλο βαθμό σε χώρες της Ε.Ε. από τις οποίες εισάγουμε πάνω από τον μισό μηχανολογικό και άλλον εξοπλισμό στην Ελλάδα. Είναι ένας φαύλος οικονομικός κύκλος, στο πλαίσιο του οποίου η αύξηση του παραγόμενου προϊόντος και των εισοδημάτων στην Ελλάδα δημιουργεί αυξημένη ζήτηση, η οποία καλύπτεται με εισαγωγές.

Με άλλα λόγια, η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα ωφελεί ξένες χώρες καθώς συντηρεί εισοδήματα, θέσεις εργασίας και επιχειρηματικά κέρδη στο εξωτερικό. Το πρόβλημα δεν είναι άγνωστο, ούτε καινούριο. Το έλλειμμα στις συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν μία από τις δύο αιτίες που οδήγησαν στην κρίση την περασμένη δεκαετία. Η άλλη αιτία ήταν το έλλειμμα στα δημόσια οικονομικά, που οδήγησε στην υπερχρέωση.

Σήμερα, μετά τα μνημόνια, το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού έχει θεραπευτεί χάρη στη σκληρή λιτότητα και την υπερφορολόγηση, η οποία σε κάποιον βαθμό συνεχίζεται, αφού τα μνημονιακά μέτρα, όπως η αύξηση του ΦΠΑ, ο ΕΝΦΙΑ, η μείωση των μισθών στο Δημόσιο, οι πρόσθετες εισφορές στις συντάξεις και τους μισθούς, συνεχίζουν να επιβαρύνουν τους πολίτες, παρότι η επίσημη θέση στην Ελλάδα και την Ε.Ε. είναι ότι η χώρα μας «ξεπέρασε την κρίση και επανήλθε η κανονικότητα».

Αντί για ελλείμματα, ο κρατικός προϋπολογισμός έχει πλέον πλεονάσματα, όπως άλλωστε είναι η μνημονιακή υποχρέωση, αφού η τρόικα ήθελε πρωτίστως να εξασφαλίσει ότι τα δανεικά που έδωσαν στην Ελλάδα δεν θα ήταν... αγύριστα και ότι ο Προϋπολογισμός θα βγάζει κάθε χρόνο περίσσευμα για να πληρώνονται οι τόκοι. Το έλλειμμα στις συναλλαγές με το εξωτερικό είναι εξίσου μεγάλο πρόβλημα, με το οποίο όμως οι δανειστές και η τρόικα δεν ασχολήθηκαν, καθώς δεν ήταν δική τους προτεραιότητα.

Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι εταίροι μας είχαν και έχουν αντικίνητρο να διορθωθεί το ελληνικό «παραγωγικό έλλειμμα», αφού αυτό αποτελεί πηγή εισοδήματος για τις δικές τους οικονομίες και τις δικές τους επιχειρήσεις. Οσο αυτή η θεμελιώδης παθογένεια της ελληνικής οικονομίας δεν αντιμετωπίζεται, θα συνεχίσει να εμφανίζεται η παθολογία που εκδηλώνεται με την εξάρτηση από τις εισαγωγές, τις περιορισμένες δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης και τη διαφυγή του παραγόμενου πλούτου στο εξωτερικό.

Το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με έναν εθνικό οικονομικό σχεδιασμό για ενίσχυση της ελληνικής παραγωγής, κάτι που ασφαλώς δεν είναι εύκολο λόγω των περιορισμών της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, αλλά δεν είναι και αδύνατον. Η προϋπόθεση βέβαια για έναν τέτοιο σχεδιασμό είναι η πολιτική και κοινωνική διαβούλευση και συνεννόηση για ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο της χώρας, το οποίο θα δένει και με τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα του κατακερματισμού της παγκόσμιας αγοράς και της ολοένα αυξανόμενης ανάγκης των χωρών να έχουν επάρκεια σε στρατηγικά αγαθά.