Αντώνης Ν. Βγόντζας

Ολοι οι απόφοιτοι Λυκείου βγήκαν ενθουσιασμένοι από το πρώτο μάθημα των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Το κείμενο του Δημήτρη Μαρωνίτη για την παιδεία και την εκπαίδευση εξαιρετικό! Και τα ερωτήματα πάνω σ’ αυτό βατά. Ολοι οι διαγωνιζόμενοι κάτι θα είχαν να πουν. Πολύ γρήγορα κάποια φροντιστήρια ανάρτησαν στις ιστοσελίδες τους τις «σωστές» απαντήσεις. Τις διάβασα με προσοχή. Και ομολογώ μπερδεύτηκα. Δεν με έπεισαν! Αλλά, μάλλον, οι φροντιστές πρέπει να έχουν... δίκιο. Ξέρουν καλά την υποκριτική γραφειοκρατία που επιβάλλεται στη διόρθωση των γραπτών στο μάθημα της Εκθεσης Ιδεών, καθώς και το πώς κάποιος μπορεί να πάρει τον καλύτερο βαθμό, ενώ στα επόμενα χρόνια της ζωής του δεν θα καταφέρει να αναπτύξει και να υποστηρίξει μια ολοκληρωμένη ιδέα, ένα συγκροτημένο επιχείρημα, μια τεκμηριωμένη πρόταση. Ή να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή κάποιον άλλο.

Μια μικρή πονηριά στην επιλογή του θέματος. Σαν να θέλει η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Παιδείας να ξεχάσουμε ότι τις ίδιες μέρες θέλησε να περάσει από τη Βουλή με τη διαδικασία του επείγοντος ένα βασικό νομοσχέδιο για την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση που ακυρώνει όλες τις θεμελιώδεις αξίες που ισχύουν σε όλο τον δυτικό κόσμο. Σ’ αυτόν που η εκπαίδευση είναι ελεύθερη, προσβάσιμη, δημοκρατική και αξιοκρατική. Για το πείσμα και την αναχρονιστική και ιδεοληπτική επιμονή και εμμονή πολιτικού και ιδεολογικού φορέα του «τρία τοις εκατό». Ή και κάτι παραπάνω, αν προσθέσουμε τη συνδικαλιστική λογική, που δεν έχει καμία απήχηση στην ελληνική κοινωνία.

Το ομολογώ. Μπήκα στον πειρασμό να απαντήσω κι εγώ στα ερωτήματα. Γραπτά. Βολιδοσκόπησα και κάποιους φίλους μου με τις ίδιες εμπειρίες, ιστορικά και πολιτικά. Στο τέλος ανταλλάξαμε τα γραπτά και τις απόψεις μας. Τα βρήκαμε σκούρα. Σε ένα σημείο και συμπέρασμα καταλήξαμε και συμφωνήσαμε: αν ήμασταν στη θέση των σημερινών μαθητών, μπορεί και να κοβόμασταν. Και δεν θα είχαμε το ελαφρυντικό ότι περίπου γνωρίζαμε τις θέσεις-προτάσεις των φροντιστών. Στα μαθητικά μας χρόνια πολύ λίγοι από εμάς καταφεύγαμε σε φροντιστήριο για το μάθημα της έκθεσης. Νιώθαμε ελεύθεροι στο γράψιμο και στη διατύπωση ιδεών και προτάσεων και αγνοούσαμε τις κυρίαρχες (στους σημερινούς εκπαιδευτικούς κύκλους) απόψεις για το «πολιτικά ορθό».

Μαθημένοι στα θρανία και εκπαιδευόμενοι μαχητικά στους δρόμους και στις πλατείες, σε ορισμένες διατάξεις του τότε καχεκτικού Συντάγματος του 1952 συνδέαμε τα αιτήματά μας και τα αντιστοιχούσαμε με πολιτικά αιτήματα: «Προίκα στην παιδεία και όχι στη σοφία». Και όταν στη Μεταπολίτευση οι κυρίαρχες δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις θέλησαν να συναντηθούν και να συμπορευτούν στη συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας και του δικαιώματος στην παιδεία και την εκπαίδευση, ξεπέρασαν τις όποιες διαφοροποιήσεις και επέβαλαν ή επιχείρησαν να επιβάλουν ισχυρές κομματικές ομάδες και δυνάμεις. Εμπιστεύτηκαν δε την τελική γραφή του θεμελιώδους άρθρου 16 (ειδικά της παραγράφου 2) του Συντάγματος στον Ευάγγελο Παπανούτσο. Τον κορυφαίο φιλόσοφο και παιδαγωγό της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Δεν υπάρχει πιο πυκνό σε ιδέες, επιλογές και δεσμευτικές οδηγίες από αυτή την παράγραφο. Ανάγει την παιδεία σε βασική αποστολή του κράτους και καταγράφει τους σκοπούς της («την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων», ενώ ολοκληρώνει με την περιγραφή αυτών: «Την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες».

Αν απαντούσα στα κατ’ ιδίαν ερωτήματα του θέματος της έκθεσης, στο βάθος του μυαλού μου και ως πηγή έμπνευσης θα είχα τον Ευάγγελο Παπανούτσο. Απαλλαγμένος από τον φόβο μήπως και «κοπώ» στο μάθημα. Ευτυχώς που δεν με διάβασαν οι σημερινοί μαθητές προτού εισέλθουν στην αίθουσα των εξετάσεων. Καθώς άλλοι θα συμφωνούσαν καθ’ υπερβολή και με ακραίο τρόπο με τις απόψεις και τις θέσεις μου και άλλοι θα τις είχαν απορρίψει με αηδία χωρίς να τις έχουν κατανοήσει. Ετσι κι αλλιώς γνωρίζουν τις θέσεις της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας. Που είναι αντίθετες προς τις συνταγματικές αρχές, ιδέες και αξίες, όπως αποδεικνύεται με το νομοσχέδιό τους, που μόλις ψηφίστηκε.