Καθώς οι γιορτές πλησιάζουν και οι ρυθμοί της καθημερινότητας γίνονται ολοένα και πιο έντονοι, η κούραση συσσωρεύεται και το ερώτημα επανέρχεται: πόσες ώρες ύπνου χρειάζεται τελικά ένας ενήλικας για να είναι παραγωγικός και πραγματικά ξεκούραστος; Οι περισσότερες κατευθυντήριες οδηγίες τοποθετούν το ιδανικό εύρος στις 7 με 9 ώρες ανά νύχτα, συνδέοντας το με καλή υγεία και συναισθηματική σταθερότητα,
ωστόσο η εικόνα είναι πιο σύνθετη.
Έρευνες έχουν δείξει ότι ο συστηματικά λιγότερος από 7 ώρες ύπνος
αυξάνει τον κίνδυνο για παχυσαρκία, υπέρταση, καρδιαγγειακά προβλήματα και μια σειρά άλλων ζητημάτων υγείας. Παρ’ όλα αυτά, ο δρ. Τόνι Κάνινχαμ, κλινικός ψυχολόγος και διευθυντής του Center for Sleep and Cognition στη Βοστώνη, επισημαίνει ότι δεν αρκεί να «πιάνουμε» απλώς ένα νούμερο σε ώρες. Για ορισμένους οργανισμούς οι 6 ώρες μπορεί να επαρκούν,
ενώ άλλοι χρειάζονται έως και 10 ώρες για να λειτουργούν αποδοτικά.
Καθοριστικής σημασίας, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η ποιότητα του ύπνου και όχι μόνο η διάρκειά του. Ο Κάνινχαμ εξηγεί ότι δύο βασικοί βιολογικοί μηχανισμοί καθορίζουν αυτή την ποιότητα: η πίεση ύπνου, η οποία αυξάνεται όσο παραμένουμε ξύπνιοι και μειώνεται όταν κοιμόμαστε, και ο κιρκάδιος ρυθμός, το εσωτερικό ρολόι που ρυθμίζει τις φάσεις εγρήγορσης και κόπωσης μέσα στη μέρα. Όταν οι δύο αυτοί μηχανισμοί είναι «συγχρονισμένοι», ο ύπνος είναι βαθύς, αναζωογονητικός και υγιής.
Όταν όμως το πρόγραμμα ανατρέπεται, η ισορροπία τους διαταράσσεται.
Το φαινόμενο αυτό
γίνεται ιδιαίτερα αισθητό στην περίοδο των γιορτών, όταν τα ωράρια αλλάζουν, τα ξενύχτια πληθαίνουν και πολλές δραστηριότητες μετατίθενται αργά το βράδυ. Πολλοί δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν ή να ξυπνήσουν την ώρα που θα ήθελαν, ακόμη κι αν νιώθουν έντονη κούραση.
Ο Κάνινχαμ θεωρεί καθοριστική την ώρα του πρωινού ξυπνήματος, τονίζοντας ότι είναι προτιμότερο να ξυπνάμε σταθερά την ίδια ώρα κάθε μέρα, παρά να προσπαθούμε να κοιμηθούμε κάθε βράδυ την ίδια ώρα. Το σώμα, σημειώνει, δύσκολα αποκοιμιέται χωρίς επαρκή πίεση ύπνου, ακόμη κι αν υπάρχει αίσθημα κόπωσης.
Για όσους θέλουν να ανακαλύψουν πόσο ύπνο χρειάζεται πραγματικά ο οργανισμός τους,
ο ειδικός προτείνει ένα πρακτικό «πείραμα», εφόσον το επιτρέπουν οι υποχρεώσεις τους. Η βασική ιδέα είναι η διατήρηση μιας σταθερής ώρας κατάκλισης, που να συμβαδίζει με τη φυσική αίσθηση «νύχτας» για τον οργανισμό, και στη συνέχεια ύπνος χωρίς χρήση ξυπνητηριού για μερικές συνεχόμενες ημέρες.
Ιδανικά, συνιστάται ο αποκλεισμός όσο γίνεται περισσότερων εξωτερικών ερεθισμάτων: κάλυψη ρολογιών, συσκότιση του χώρου και αποφυγή έντονου φωτισμού, ώστε το σώμα να ξυπνήσει μόνο του. Τις πρώτες νύχτες είναι πιθανό να κοιμηθούμε περισσότερο λόγω συσσωρευμένης στέρησης ύπνου, όμως στη συνέχεια ο οργανισμός τείνει να σταθεροποιήσει την ώρα αφύπνισης.
Όταν αυτό επαναληφθεί για τέσσερις ή πέντε ημέρες, μπορούμε πλέον να έχουμε μια πολύ πιο ακριβή εικόνα για τον φυσικό μας ρυθμό ύπνου.
Σε μια περίοδο όπου οι ρυθμοί επιταχύνονται και οι υποχρεώσεις πολλαπλασιάζονται, η καταγραφή αυτού του προσωπικού «ρυθμού» μπορεί να είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της ενέργειας και της υγείας
. Όπως προκύπτει από τις επισημάνσεις του Κάνινχαμ, δεν υπάρχει μία «μαγική» διάρκεια ύπνου για όλους· υπάρχει όμως ένα σταθερό πλαίσιο αναφοράς και μια βιολογία που, όταν την ακούσουμε, μπορεί να μας δείξει πολύ καθαρά τι μας χρειάζεται.
