Η Ναυμαχία στο Ναυαρίνο και η σημασία της για την ανεξαρτησία της Ελλάδας (Α’ Μέρος)

Έχουν περάσει 198 χρόνια από τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, που έγινε στις 8/20 Οκτωβρίου 1827(με το νέο ημερολόγιο) στον Κόλπο του Ναυαρίνου (Πύλου) και, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια υπάρχουν συζητήσεις, άρθρα και άλλα, για κατά πόσο η ναυμαχία αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Αυτό, κατά την άποψή μας, προϋποθέτει ενδελεχή μελέτη της κατάστασης στη χώρα στα μέσα του 1827 και του τι άλλαξε μετά τη ναυμαχία. Αλλά και για την ίδια τη ναυμαχία υπάρχουν διαφορετικές απόψεις: ξεκίνησε κατά λάθος, από τη δολοφονία ενός Άγγλου αξιωματικού του ναυτικού και ενός Έλληνα πλοηγού ή η ναύαρχοι των Συμμάχων είχαν ουσιαστικά αποφασίσει να καταστρέψουν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο, μετά τις εντολές που πήραν από τους πρεσβευτές των χωρών τους; Χρησιμοποιήσαμε πολλές πηγές και ίσως κάπου παραθέτουμε και τις προσωπικές μας απόψεις, οι οποίες όμως εδράζονται σε γεγονότα και φυσικά δεν είναι θέσφατα…

Η κατάσταση στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1827

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η επανάσταση πριν τη ναυμαχία του Ναυαρίνου βρισκόταν σε αδιέξοδο και ότι είχε σβήσει. Η αλήθεια είναι ότι ο Ιμπραήμ είχε κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου, εκτός από την αδούλωτη Μάνη και την Αργολίδα, όπου βρισκόταν η τότε πρωτεύουσα της Ελλάδας, το Ναύπλιο. Παράλληλα, ελεύθερα παρέμεναν δύο από τα σπουδαιότερα ναυτικά νησιά μας, η Ύδρα και οι Σπέτσες. Μεγάλο πρόβλημα αποτελούσε το «προσκύνημα» πολλών χωριών και χωρικών στον Ιμπραήμ.

Ο Κολοκοτρώνης, που είχε αναλάβει και πάλι δράση, έδινε τριήμερη προθεσμία στα προσκυνημένα χωριά και τους κατοίκους τους. Έχοντας καταφέρει να συγκεντρώσει 5.000 άνδρες έστελνε γράμματα στους προσκυνημένους. Ήταν τόσα πολλά αυτά, που τελείωσε το μελάνι του γραμματικού (γραμματέα) του Παναγιώτη Κόκαλη. Αναγκάστηκε τότε να χρησιμοποιήσει για μελάνι το ζουμί από τα μούρα που είχαν ωριμάσει και ήταν κατακόκκινα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, να τρομοκρατηθούν όσοι τα λάμβαναν.

Ο Νενέκος, τα παρουσίασε στους Τούρκους λέγοντάς τους πως «εφόσον ο Κολοκοτρώνης τους έγραφε με αίμα εις σημείον ότι είχε σκοπό να τους καταστρέψει» (Ν. Σπηλιάδης). Παρά τη νίκη του Αχμέτ Ντελή πασά, επί των 700 Ελλήνων υπό τους Γ. Χελιώτη, Δ Μελετόπουλο, Γ. Λύκο και άλλους στο μοναστήρι του Αη Γιάννη στα Τσετσεβοχώρια , ο Γέρος του Μοριά, όχι μόνο δεν πτοήθηκε, αλλά σκλήρυνε την στάση του. Έκοψε τις τροφές από τα προσκυνημένα χωριά, εμπόδισε τους κατοίκους τους να μαζέψουν τις σταφίδες, τιμωρούσε τους προδότες, έκαιγε σπίτια και γενικότερα δεν άφηνε τους προσκυνημένους σε ησυχία. Σταδιακά, οι καπεταναίοι και οι απλοί κάτοικοι των χωριών άρχισαν να επιστρέφουν τα ράι μπουγιουρντιά, τα προσκυνοχάρτια και να έρχονται να πολεμήσουν τους Τούρκους.

Ο σημαντικότερος από τους προσκυνημένους, ο Νενέκος, δολοφονήθηκε, όπως έχουμε περιγράψει αναλυτικά σε άρθρο μας. Μετά την επιτυχία του να «πνίξει» το προσκύνημα στη ΒΔ Πελοπόννησο, ο Κολοκοτρώνης έσπευσε στη Μεσσηνία για να βοηθήσει τον Νικηταρά, καθώς ήξερε ότι εκεί θα έριχνε όλες σχεδόν τις δυνάμεις του ο Ιμπραήμ.

Συνεπώς, αυτοί που υποστηρίζουν ότι δεν υπήρχε καμία πολεμική κινητικότητα από ελληνικές πλευράς, δεν έχουν δίκιο. Και δεν ήταν όμως μόνο αυτό. Ο Τσορτς με τον Κόχραν έκαναν επιχειρήσεις στη Δυτική Ελλάδα, μάλιστα βομβαρδίστηκε το Βασιλάδι, ένα από τα νησιά της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Ο Κόχραν, που πληρώθηκε αδρά, αλλά προσέφερε ελάχιστα, πέτυχε να αιχμαλωτίσει στο ακρωτήριο της Γλαρέντζας (Κυλλήνης) μια μεγάλη τουρκική κορβέτα και μια τυνησιακή γολέτα.

Τα δύο πλοία μεταφέρθηκαν στο Πόρο, μέσα σε πανηγυρισμούς των Ελλήνων. Επρόκειτο μάλλον για την πιο ουσιαστική προσφορά του Κόχραν στην Επανάσταση… Αντίθετα, ο Άστιγξ με την «Καρτερία», το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο στην ιστορία πέτυχε πολύ περισσότερα. Το στενό Ρίου-Αντιρρίου ήταν κομβικής σημασίας, καθώς τα τουρκικά πυροβολεία που βρίσκονταν στα δύο ακρωτήρια εμπόδιζαν την είσοδο των Ελλήνων στον Κορινθιακό Κόλπο. Ο γενναίος Άγγλος πλοίαρχος Τόμας με το πλοίο «Σωτήρ» πέρασε στις 9/21 Σεπτεμβρίου 1827 το στενό, παρά τα τουρκικά πυρά. Τον ακολούθησαν δύο γολέτες και μία κανονιοφόρος.

Την επομένη πέρασε στον Κορινθιακό και η «Καρτερία», οι μηχανές της οποίας είχαν τεθεί προσωρινά εκτός λειτουργίας και είχε σηκώσει πανιά για να μπορεί να πλεύσει. Στην Ιτέα βρίσκονταν παρατεταμένα τουρκικά πολεμικά πλοία σε σχήμα μισοφέγγαρου. Στις 18/30 Σεπτεμβρίου ο Άστιγξ άρχισε να τα χτυπά με πυρακτωμένες μπάλες. Η τρίτη βολή του χτύπησε την μπαρουταποθήκη ενός από αυτά, τινάζοντάς το στον αέρα. Οι Τούρκοι πανικοβλήθηκαν και βούτηξαν στη θάλασσα. Για να σωθούν άρχισαν να κολυμπούν προς τη στεριά. Οι Έλληνες επωφελήθηκαν και κατέστρεψαν 7 από τα 9 οθωμανικά πλοία. Παράλληλα αιχμαλώτισαν και τρία εμπορικά αυστριακά με «λαθρεμπόριο πολέμου» (Δ. Φωτιάδης) που βρίσκονταν στον Κόλπο της Ιτέας.

Πρόκειται για την γνωστή ως «Ναυμαχία της Ιτέας» ή «Ναυμαχία της Αγκάλης». Η επιτυχία του Άστιγξ ελευθέρωσε τον Κορινθιακό Κόλπο και έκανε και πάλι εφικτή την ελεύθερη επικοινωνία μεταξύ Δυτικής Στερεάς και Πελοποννήσου. Συνεπώς υπήρχε σημαντική πολεμική δράση από ελληνικής πλευράς, έστω κι αν κάποιοι την υποβαθμίζουν ή την αγνοούν…

Το διπλωματικό παρασκήνιο πριν το Ναυαρίνο

Στις 23 Μαρτίου/4 Απριλίου 1826 υπογράφηκε το λεγόμενο Πρωτόκολλο της (Αγίας) Πετρούπολης, το πρώτο διπλωματικό έγγραφο που αναγνώριζε την πολιτική ύπαρξη της Ελλάδας. Αυτό ανάγκασε και τον Γάλλο πρωθυπουργό Βιλέλ, που ως τότε χαρακτήριζε την Ελληνική Επανάσταση ως «στάσιν υπηκόων εναντίον του ηγεμόνος των», να αρχίζει να σκέφτεται τη διαμόρφωση μιας ενιαίας πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων με βάση το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης.

Η αλλαγή της στάσης του Βιλέλ οφειλόταν τόσο στην επίσκεψη του Τζορτζ Κάνινγκ στη Γαλλία, όσο και στη διαφοροποίηση του Βασιλιά της Γαλλίας Καρόλου Ι, ο οποίος κατά τον Παύλο Καρολίδη «μεγάλην έδειξε επιθυμίαν να συντελέσει εκ παντός τρόπου εις την λύσιν του Ελληνικού Ζητήματος». Ο Βιλέλ πάντως προσπάθησε να υπονομεύσει την προσπάθεια, καθώς ζήτησε μαζί με τη χώρα του, τη Ρωσία και την Αγγλία, να συνεργαστούν η Αυστρία και η Πρωσία, για τη μετατροπή του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης σε Συνθήκη. Αγγλία και Ρωσία δέχτηκαν και προσκάλεσαν Αυστρία και Πρωσία να συνεννοηθούν με τις άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις.

Ο Μέτερνιχ όμως έκανε ένα σοβαρό διπλωματικό λάθος. Προτίμησε να μην δεχτεί τη συμμετοχή της Αυστρίας στις προκαταρκτικές συνεννοήσεις, κάτι που θα του επέτρεπε να υπονομεύει κάθε θετική ενέργεια για την Ελλάδα και έπεισε και την Πρωσία να κάνει το ίδιο. Η Γαλλία, που είχε καταθέσει την πρόταση, η Αγγλία και η Ρωσία θα ήταν οι τρεις χώρες που θα συνεννοούνταν για το μέλλον του Ελληνικού Ζητήματος.

Για ποιους λόγους όμως οι Μεγάλες Δυνάμεις άρχισαν να βλέπουν ευνοϊκότερα τον Αγώνα των Ελλήνων; Η άρνηση της Τουρκίας να δείξει την παραμικρή μετριοπάθεια, η άνοδος στον θρόνο του τσάρου Νικόλαου Β’, ο οποίος, σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας Νέσελροντ «έλαβεν εις χείρας το Ελληνικόν Ζήτημα μετ’ ακραδάντου αποφάσεως να λύσει αυτό» και η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Τζορτζ Κάνινγκ ,δυστυχώς μόνο για 119 μέρες, καθώς πέθανε αιφνίδια. Επρόκειτο για «ρεκόρ» της συντομότερης παραμονής πρωθυπουργού στη Μ. Βρετανία στη θέση αυτή, που διατηρήθηκε για σχεδόν 200 χρόνια. Το «έσπασε» η Λιζ Τρας, που έμεινε στην πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου για 45 μόλις μέρες (6/9-25/10/2022). Υπήρχε τέλος ένας ακόμα λόγος, που δεν έχει τονιστεί όσο πρέπει. Πρόκειται για τη δράση των Ελλήνων πειρατών σε Αιγαίο και Ιόνιο. Βασικό ορμητήριο τους από το 1825 ήταν η νησίδα Γραμβούσα, κοντά στην Κρήτη. Μετά την αποτυχία της επανάστασης στη Μεγαλόνησο συγκεντρώθηκαν εκεί, λόγω και του ισχυρού φρουρίου της Κρητικοί, Ψαριανοί και Κασιώτες, επιδέξιοι ναυτικοί και φοβεροί καταδρομείς, που λυμαίνονταν το θαλάσσιο πέρασμα που συνδέει το Αιγαίο με το Ιόνιο Πέλαγος και εκτείνεται από την Κρήτη ως τις νότιες ακτές της Πελοποννήσου. Αλλά και γενικότερα, κάθε απόκρυφος όρμος ή γιαλός ήταν ορμητήριο πειρατών. Τα πλοία των «πειρατών» ήταν μικρά, αλλά πολλά σε αριθμό.

Ο χώρος δράσης τους κάλυπτε όλη σχεδόν την Ανατολική Μεσόγειο με προεκτάσεις προς την Προποντίδα και τον Εύξεινο Πόντο. Σύμφωνα με τον Σαράντο Καργάκο, «όσο κι αν φαίνεται υπερβολικό, περισσότερο από τους αγώνες και τα ολοκαυτώματα, η πειρατεία ήταν εκείνη που ανάγκασε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, υπό την πίεση του εμποροναυτικού τους στοιχείου, να προχωρήσουν στη λύση του ελληνικού ζητήματος».

Η Συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827)

Οι συζητήσεις για τη σύνταξη της Συνθήκης έγιναν στο Λονδίνο. Αντιπρόσωπος της Αγγλίας ήταν ο Υπουργός Εξωτερικών λόρδος Ντάντλεϊ, της Γαλλίας, ο πρέσβης στο Λονδίνο κόμης Πολινιάκ και της Ρωσίας ο πρίγκιπας Λιέβεν. Η λεγόμενη Συνθήκη του Λονδίνου υπογράφηκε στις 6 Ιουλίου 1827. Μ’ αυτή:

α) Η Ελλάδα αναγνωρίζεται αυτόνομο κράτος υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου

β) Τα όρια του νέου κράτους θα καθορίζονταν με απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στην Κωνσταντινούπολη.

Σημαντικότερο όλων όμως ήταν το τρίτο, μυστικό άρθρο της Συνθήκης, σύμφωνα με το οποίο οι εμπόλεμοι υποχρεώνονταν να σταματήσουν τις εχθροπραξίες μέσα σ’ ένα μήνα. Αν αυτό δεν γινόταν αποδεκτό, την επιβολή της εκεχειρίας, θα αναλάμβαναν οι στόλοι των Μεγάλων Δυνάμεων.

Στις 5 Αυγούστου 1827 έφτασαν στο Ναύπλιο οι αρχηγοί της αγγλικής και της γαλλικής μοίρας του Αιγαίου Κόδριγκτον και Δεριγνί. Όπως είπαν στην Αντικυβερνητική Επιτροπή, το τριμελές διοικητικό όργανο του συγκροτήθηκε από τη Γ’ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827 για να κυβερνήσει την Ελλάδα μέχρι τον ερχομό του Καποδίστρια, υπογράφηκε Συνθήκη για τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Στις 9 Αυγούστου η Αντικυβερνητική Επιτροπή με προκήρυξη προς το «Πανελλήνιον» ενημέρωνε για τη σημαντική αυτή εξέλιξη. Τις επόμενες μέρες η Συνθήκη κοινοποιήθηκε επίσημα στην ελληνική πλευρά, η οποία, μετά από απόφαση επιτροπής βουλευτών στις 21 Αυγούστου 1827 ανακοίνωσε προς τους εκπροσώπους των Συμμάχων ότι αποδέχεται την ανακωχή. Ο απλός κόσμος πανηγύριζε μόλις έμαθε για τη Συνθήκη. Δεν είχε άδικο, αφού τα έγγραφα που ανταλλάχθηκαν στη συνέχεια αποτελούν την πρώτη επίσημη διπλωματική επικοινωνία Ευρωπαίων και Ελλάδας.

Το ίδιο ακριβώς έγινε και με τους Οθωμανούς. Οι πρεσβευτές των τριών χωρών, Στράτφορντ Κάνινγκ (Αγγλίας), Ριμποπιέρ (Ρωσίας) και Γκιγενιμό (Γαλλίας) έστειλαν στον Ρεΐζ Εφέντη (Υπουργό Εξωτερικών), Σεζίτ Μεχμέτ Περτέβ τους διερμηνείς τους, στις 16/8/1827 με την κοινή διακοίνωση. Ο Περτέβ, φανατικός και αδιάλλακτος, είχε πάρει τον Μάρτιο του 1827 τη θέση του «ευρωπαΐζοντα» Σαϊντά.

Αρχικά είπε στους διερμηνείς Χάβερτ (αγγλικής πρεσβείας), Ντεγκράνζ (γαλλικής πρεσβείας) και Φραγκίνη (ρωσικής πρεσβείας), να του δώσουν εξηγήσεις για το τι περιέχει η κοινή διακοίνωση. Αυτοί του εξήγησαν ότι δεν είχαν τέτοια δικαιοδοσία, την ξεσφράγισαν και την άφησαν πάνω στον σοφά (είδος καναπέ) του. Ο Περτέβ, χωρίς να τη διαβάσει κάλεσε τον Αυστριακό πρέσβη και του είπε: «Λογαριάζουν να διώξουν από το Μοριά τους Μουσουλμάνους και να παραδώσουν στους άπιστους (Έλληνες Χριστιανούς) τα μωαμεθανικά τεμένη και τα θρησκευτικά ιδρύματα και ν’ αντικαταστήσουν τους καντήδες (προφανώς εννοεί κατήδες, Τούρκοι ιεροδικαστές) με παπάδες. Και τι φαντάζονται οι Ευρωπαίοι για τα θρησκευτικά αισθήματα των Οθωμανών; Αυτοί λοιπόν, οι δυο, ο μεγάλος κι ο μικρός Κάνινγκ (ο Τζορτζ Κάνινγκ και ο εξάδελφός του Στράτφορντ), έχουν τόσο στραβή ιδέα για την αξία της εθνικής δύναμης των Οθωμανών;». Η Αυστρία δεν είχε καμία δυνατότητα να αποτρέψει όσα είχαν συμφωνήσει οι τρεις Σύμμαχοι. Σύμφωνα με τον Αυστριακό διπλωμάτη Πρόκες – Όστεν, ο Μέτερνιχ όταν πληροφορήθηκε από τον πρέσβη του τις εξελίξεις είπε πως η Συνθήκη του Λονδίνου «φέρει ασφαλώς εις τον πόλεμον της Ρωσίας κατά της Πύλης». Οι τρεις πρεσβευτές εκνευρίστηκαν από τον προσβλητικό τρόπο του Περτέβ προς τους διερμηνείς τους. Τους έστειλαν πάλι στον Τούρκο μειώνοντας την αρχική διορία. Αν δεν έπαιρναν θετική απάντηση σε 15 μέρες οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις, θα έδιναν οδηγίες στους στόλους τους να επιδιώξουν την κατάπαυση κάθε πολεμικής ενέργειας. Αρχικά, ο Περτέβ, είπε ότι δεν δέχεται καμία έγγραφη διακοίνωση. Τελικά, ο Γάλλος διερμηνέας Ντεγκράνζ τη μετέφρασε στα τουρκικά.

Ακολούθησε έντονος διάλογος και ο Περτέβ είπε: «Δεν θα πάρω τον κόπο να διαβάσω σε μετάφραση τη διακοίνωση. Οι Τούρκοι θ’ αντισταθούν στην επέμβαση των Δυνάμεων ώσπου να χάσουν και τον τελευταίο στρατιωτικό τους και να χύσουν την ύστατη σταλαγματιά από το αίμα τους». Ο Περτέβ ζήτησε από τον Χάβερτ να πάρει τη διακοίνωση, ο Άγγλος όμως αρνήθηκε. Ο σουλτάνος μάλιστα επέπληξε τον Ρεΐζ εφέντη, γιατί κράτησε τη διακοίνωση. Υπήρξε και τρίτη συνάντηση των διερμηνέων με τον Περτέβ, στο σπίτι του γιατί ήταν άρρωστος. Του κατέστησαν εκεί σαφές ποια είναι τα μέτρα που απειλούσαν να πάρουν οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. Του ξεκαθάριζαν ότι αν δεν δεχόταν η Πύλη τη μεσολάβησή τους, οι Μεγάλες Δυνάμεις θα διόριζαν προξένους στην Ελλάδα, ξεκινώντας φιλικές σχέσεις μαζί της. Επίσης, θα έδιναν οδηγίες στους ναυάρχους των στόλων τους να εμποδίσουν με τη βία τη μεταφορά από τη θάλασσα στρατού και πολεμοφοδίων στις τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις. Ο Περτέβ απάντησε πως «οι αιώνιοι νόμοι, που πάνω σ’ αυτούς στηρίζονται οι θεσμοί του Οθωμανικού κράτους, απαγορεύανε κάθε ξένη ανάμειξη στα εσωτερικά της Τουρκίας και πως αν οι πρεσβευτές παίρνανε οδηγίες από τις κυβερνήσεις τους η Πύλη έπαιρνε από τον Αλλάχ». Σύμφωνα με τον Πρόκες – Όστεν μάλιστα πρόσθεσε πως: «… ταύτα θα θεωρηθώσιν υπό της Πύλης ως επίθεσις, προς απόκρουσιν της οποίας εδόθησαν διαταγαί».

Το ευνοϊκό για την Ελλάδα κλίμα που φαινόταν να δημιουργήθηκε χάλασε ο θάνατος του Τζορτζ Κάνινγκ, στις 8 Αυγούστου 1827, μία μόλις μέρα πριν τον επισκεφτεί ο Καποδίστριας, ο οποίος είχε στηρίξει πολλές ελπίδες σ’ αυτόν. Πρωθυπουργός ανέλαβε ο αντιδραστικός και άβουλος λόρδος Γκόντεριχ. Στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών παρέμεινε ο Ντάντλεϊ.

Οι οδηγίες στους ναυάρχους

Η Βρετανική κυβέρνηση ενίσχυσε τη μοίρα του στόλου της στις ελληνικές θάλασσες διορίζοντας διοικητή της στον σερ Έντουαρντ Κόδριγκτον (1772-1851). Ήταν από τους κορυφαίους Βρετανούς αξιωματικούς και είχε διακριθεί στη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ υπό τον Νέλσον (1805). Όταν έφτασε στον Αργολικό Κόλπο διαπίστωσε την κρισιμότητα της κατάστασης. Με την ναυαρχίδα του «Asia» πήγε στη Σμύρνη, όπου συνάντησε τον Γάλλο ναύαρχο Ανρί-Ντανιέλ Δεριγνί (1782-1835). Αυτός αντιπαθούσε τους Άγγλους, τους Ρώσους, αλλά, σύμφωνα με επιστολή του Κόδριγκτον προς τη σύζυγό του και τους Έλληνες! Αντίθετα, συμπαθούσε τους Αιγύπτιους! Το παράδοξο είναι ότι συμπολέμησε με Άγγλους και Ρώσους, βοήθησε σημαντικά στην απελευθέρωση της Ελλάδας και κατέστρεψε, μαζί με τους άλλους συμμάχους, τον αιγυπτιακό στόλο! Ο Δεριγνί είπε στον Κόδριγκτον πως έχει πάρει την επίσημη ανακοίνωση για την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου και την εφαρμογή της και πως έχει πληροφορίες ότι ετοιμάζεται να φύγει από την Αλεξάνδρεια ισχυρός αιγυπτιακός στόλος με στρατιωτικές δυνάμεις για την Ελλάδα. Οι δύο ναύαρχοι έστειλαν δύο πλοία τους στην Αλεξάνδρεια για να ενημερώσουν τον Μοχάμετ Άλι για την απόφαση των Συμμάχων. Εκεί, οι απεσταλμένοι τους έμαθαν ότι είχε αναχωρήσει από την Αλεξάνδρεια μεγάλο τμήμα του αιγυπτιακού στόλου με κατεύθυνση τον Μοριά. Σχεδόν ταυτόχρονα αναχώρησε και ο τουρκικός στόλος από την Κωνσταντινούπολη. Επικεφαλής του ήταν ο Ταχίρ πασάς.

Ο Χοσρέφ πασάς, με εχθρικά αισθήματα για τον Μοχάμετ Άλι αντικαταστάθηκε από τον Ιζέδ Μεχμέτ, τον Φεβρουάριο του 1827. Ο Ιζέδ έμεινε στην Κωνσταντινούπολη και ο άνθρωπος της αρεσκείας του Μοχάμετ Άλι, Ταχίρ ανέλαβε την αρχηγία του τουρκικού στόλου. Οι Κόδριγκτον και Δεριγνί θεώρησαν ασαφείς τις οδηγίες που έλαβαν και ζήτησαν διευκρινίσεις τις οποίες έλαβε ο Κόδριγκτον, από τον Στράτφορντ Κάνινγκ στις 8 Σεπτεμβρίου, ενώ βρισκόταν έξω από την Ύδρα: «Σχετικώς προς το θέμα της συρράξεως, μολονότι τα αποφασισθέντα μέτρα δεν ελήφθησαν με εχθρικόν πνεύμα, εν τούτοις, η απαγόρευσις ενισχύσεων δέον εν τέλει, εν ανάγκη και μετά την εξάντλησιν πάντων των άλλων μέσων να επιδιωχθεί δια των όπλων».

Ταυτόχρονα πλησίαζε προς την Ελλάδα ο ρωσικός στόλος. Επικεφαλής του ήταν ο Λογκίν Πέτροβιτς Χέιδεν (1772-1840), ολλανδικής καταγωγής, γεννημένος στη Χάγη. Όταν οι Γάλλοι κατέλαβαν την Ολλανδία, ο Χέιδεν, που από 11 ετών είχε ενταχθεί στο ναυτικό της πατρίδας του ήταν Υποπλοίαρχος. Μετά από ένα πέρασμα από την Αγγλία βρέθηκε στη Ρωσία, στο Ναυτικό της οποίας εντάχθηκε. «Είναι ένας ειλικρινής άνθρωπος, έτοιμος, ίσως μάλιστα παραέτοιμος να φτάσει ως τα άκρα», έγραφε ο Κόδριγκτον. Ο Χέιδεν έχοντας αμέριστη στήριξη από την κυβέρνησή του ήρθε στη Μεσόγειο (ναυαρχίδα του ήταν το πλοίο «Azof»), όχι για να κάνει τον διπλωμάτη, αλλά τον ναύαρχο.

Στο Β’ μέρος: Τα γεγονότα λίγο πριν τη ναυμαχία του Ναυαρίνου – Περιγραφή της ναυμαχίας – Απόηχος και συνέπειές της.