Μεγάλες κυρίες: Ελένη Αρχιγένους - Μία ζωή αφιερωμένη στο κοινό καλό

Αντίθετα με τα πρότυπα της εποχής που κυριαρχούν στα media, και φυσικά όχι μόνο, υπήρχαν στο παρελθόν πρότυπα γυναικών παλιάς κοπής και αντίληψης που διαδραμάτισαν πολύ σημαντικό ρόλο στο κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι.

Έλεγε ο Κωσταντινουπολίτης ποιητής Κώστας Ουράνης: «οι νεκροί πεθαίνουν όταν τους λησμονούν», και θα συμπλήρωνε με άλλα λόγια ο γνωστός σε όλους μας Πυθαγόρας «τους λησμονούν γιατί κι εκείνοι ως ζωντανοί λησμόνησαν ότι ήταν περαστικοί απ’αυτόν τον κόσμο…»

Ωστόσο, φαίνεται πως ο θάνατος δε μπορεί ν’αγγίξει όλους τους νεκρούς, ούτε ο χρόνος να τους καλύψει με το πέπλο της λήθης του, αφού η μνήμη τους παραμένει ολοζώντανη για χρόνια ή ακόμα και αιώνες μετά τον θάνατό τους. Τέτοιοι είναι οι Εθνικοί μας Ευεργέτες, που αφιέρωσαν τη ζωή και την περιουσία τους στο κοινό καλό, και η μνήμη τους παραμένει άφθαρτη στους αιώνες.

Ανάμεσά τους συγκαταλέγεται ασφαλώς και η Κωνσταντινουπολίτισσα Ελένη Αρχιγένους, σύζυγος του Εθνικού Ευεργέτη Σαράντη Αρχιγένη από τους Επιβάτες της Θράκης, της οποία η μνήμη παραμένει ολοζώντανη μέχρι τις μέρες μας, παρόλο που η ίδια εγκατέλειψε τα εγκόσμια πριν από 130 περίπου χρόνια, τον Οκτώβριο του 1891.

Η Ελένη Αρχιγένους γεννήθηκε στο Φανάρι της Κωσταντινούπολης το 1823 και ήταν κόρη του γιατρού Κωνσταντίνου Φενερλή καθώς και εγγονή του βαθύπλουτου Ελληνοσύριου ομογενούς Ιωάννη Χατζή Φάχρη, Σημαντικότατου οικονομικού παράγοντα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Εθνικού Ευεργέτη.

Ήταν τόσο όμορφη ώστε την παρομοίαζαν με την βασίλισσα Αμαλία της Ελλάδος, και μια από τις πλουσιότερες γυναίκες της Πόλης, αφού μαζί με τα αδέρφια της κληρονόμησε έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπου του τότε γνωστού κόσμου. Παρόλη την αριστοκρατική της καταγωγή, η Ελένη αποδείχθηκε ακούραστη εργάτρια, συνεπής και οικονόμα με βαθύ θρησκευτικό αίσθημα, που αντί να περνάει το χρόνο της άσκοπα, προτιμούσε να αφιερωθεί στη φροντίδα των απόρων και των φτωχών. Και αυτή της η αρετή ήταν που εντυπωσίασε και την κοσμοπολίτισσα σύζυγο του Ιταλού πρίγκηπα Καρόλου- Φερδινάρδου των Βουρβόνων, Πηνελόπη Σμιθ, κόμισσα di Mascali, όταν βρήκε τυχαία την Ελένη στους Επιβάτες ένα καλοκαιριάτικο απόγευμα να επιβλέπει την ανοικοδόμηση των Αρχιγενείων.

Ενθουσιασμένη η Κόμισσα έγραφε στην αδερφή της, μιλώντας για την Ελένη Αρχιγένους: «Είναι πραγματικά σπάνιο να βλέπεις κυρίες της καλής Κοινωνίας να ενδιαφέρονται και για άλλα πράγματα εκτός από το χρώμα φορέματος που θα φορεθεί στα σουαρέ. Πραγματικά, με εντυπωσίασε η ταπεινότητα και η γενναιότητα αυτής τη κυρίας που κάθεται με τέτοια ζέστη να ελέγχει τις εργασίες σε ένα γιαπί. Αντί να ψυχαγωγείται ή να κουτσομπολεύει στα σαλόνια της Κωνσταντινούπολης, όπως θα έκαναν κάποιες πλούσιες αργόσχολες που γνωρίζω».

Μετά το γάμο της με τον Αρχιγένη, συμμερίστηκε το όνειρο του συζύγου της για την μόρφωση του Γένους και τον βοήθησε να ιδρύσει στους Επιβάτες το πρώτο ανώτατο Παρθεναγωγείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – τα περίφημα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια-, σκοπός του οποίου ήταν η μόρφωση άπορων και ορφανών κοριτσιών από Θράκη, Μικρά Ασία, Μακεδονία, νησιά και αλλού, στα οποία στάθηκε σαν πραγματική μητέρα. 

Όπως μαρτυρούσε και ο ίδιος ο Αρχιγένης, η Ελένη υπήρξε η έμπνευση και η ψυχή του Παρθεναγωγείου, και χωρίς τη συμβολή της δε θα μπορούσε να είχε γίνει τίποτα. Το Παρθεναγωγείο εκείνο, το οποίο καλούνταν «ο Φάρος της θράκης», κατά τα 70 χρόνια λειτουργίας (μέχρι το 1922) έβγαλε περίπου 1,300 δασκάλες οι οποίες δίδαξαν σε ολόκληρη την Μικρά Ασία και τη Θράκη, φτάνοντας ακόμη μέχρι και την Αίγυπτο. Η συμβολή του στα Γράμματα του `Εθνους τιμήθηκε και επαινέθηκε όσο κανένα άλλο στο παρελθόν, απ’όσους γνώρισαν την αυταπάρνηση των Αρχιγενειάδων αποφοίτων του, οι οποίες ενεργούσαν πάνοτε κατά το πρότυπο της Ελένης.

Το 1868 αφιέρωσε και την προσωπική του τεράστια περιουσία για την ίδρυση ανώτατης σχολής Αρρένων στους Επιβάτες, τα περίφημα «Ελένεια Εκπαιδευτήρια Αρρένων», όπου έδινε την ευκαιρία σε άπορα και ορφανά παιδιά να σπουδάσουν δωρεάν γιατροί, αρχιτέκτονες και δάσκαλοι. Πολλές μεγάλες προσωπικότητες των αρχών του 20ου αιώνα αι. υπήρξαν απόφοιτοι των Ελενείων. `

Όμως η φιλανθρωπική της δραστηριότητα δεν περιορίστηκε μόνο στα Αρχιγένεια, καθώς το 1860, μαζί με τις συζύγους της Κωνσταντινουπολίτικης αριστοκρατίας ίδρυσαν την «Φιλόπτωχο Αδελφότητα Κυριών Σταυροδρομίου», δραστηριοποιούμενες κυρίως στην οργάνωση εράνων για την ενίσχυση απόρων, βοήθεια αναξιοπαθούντων, οργάνωση συσσιτίων κλπ.

Το 1872, υπήρξε η μοναδική γυναίκα μεταξύ των ιδρυτικών μελών του Θρακικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως και μέλος της Γαλλικής «Οργανώσεως για την `Ερευνα, Εφαρμογή και διάδοση των καλύτερων Εκπαιδευτικών Μεθόδων» στο Παρίσι. Υπήρξε προσωπική φίλη και συνεργάτιδα της Σαπφούς Λεοντιάδος, γνωστής ως και «διδασκάλισσα του `Εθνους» και διετέλεσε Κοσμήτρια του Ανώτατου Παρθεναγωγείου «ΠΑΛΛΑΣ» Κωνσταντινουπόλεως. Την ίδια περίοδο έκανε και σημαντική δωρεά στο Αρσάκειο Αθηνών, ενώ συμπεριλήφθηκε μεταξύ των αντεπιστελλόντων μελών του Συλλόγου Κυριών υπέρ της γυναικείας Παιδεύσεως Αθηνών.

Όταν πέθανε στους Επιβάτες, στις 24 Οκτωβρίου 1891, η είδηση του θανάτου της έκανε σε λίγες ώρες το γύρο της Κωνσταντινούπολης και της Θράκης, ενώ η ημέρα κηδείας της κηρύχθηκε ημέρα πένθους για την Κωνσταντινούπολη και τη Θράκη και οι καμπάνες όλων των εκκλησιών χτυπούσαν πένθιμα όλη την ημέρα, σημαίνοντας το θλιβερό γεγονός. Η μνήμη της τιμάται ακόμη κάθε χρόνο, μαζί με αυτή του συζύγου της, Σαράντη Αρχιγένη, από τους απογόνους των Αρχιγενειάδων Διδασκαλισσών σε πολλά μέρη της Ελλάδος.


Ειδήσεις σήμερα

Κορωνοϊός: 43 νέα κρούσματα στη χώρα - Εισαγόμενα από τη Σερβία τα 20 - Ένας θάνατος

Ο Καλογρίτσας «καίει» Παππά και ΣΥΡΙΖΑ: Αντιδράσεις για το «White House» - «Στο κάδρο» ο «White Porscha»

Μητσοτάκης για τους νέους σταθμούς Μετρό: «Το είπαμε, το κάναμε, προτιμούμε να μιλάνε τα έργα μας»