Airbnb: Πώς κέρδισε τους ξενοδόχους

Το 2007 ο Μπράιαν Τσέσκι και ο Τζο Γκέμπια, δύο νεαροί συγκάτοικοι στο Σαν Φρανσίσκο, αποφάσισαν να τοποθετήσουν ένα στρώμα αέρος στο διαμέρισμά τους και να προσφέρουν κατάλυμα και πρωινό έναντι μιας συμβολικής τιμής σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο. Σκοπός τους ήταν να εξοικονομήσουν μερικά χρήματα για να μπορούν να καλύπτουν το ακριβό ενοίκιο στην αμερικανική μεγαλούπολη. Δώδεκα χρόνια αργότερα, στην ηλεκτρονική πλατφόρμα που δημιούργησαν, την Airbnb, υπάρχουν καταχωρημένα περισσότερα από 6 εκατομμύρια σπίτια και διαμερίσματα σε 81.000 πόλεις του κόσμου, ενώ η αξία της εταιρείας υπολογίζεται σε περισσότερα από 30 δισ. ευρώ. 

Πρόκειται για την επανάσταση στον τουρισμό του 21ου αιώνα που δημιουργεί νέες ευκαιρίες για εκατομμύρια πολιτών ή για μια άμεση απειλή τόσο για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην πραγματική οικονομία όσο και για τις τοπικές κοινωνίες που λόγω της Airbnb βλέπουν να εκτοξεύονται οι τιμές των ακινήτων και να αλλοιώνεται η τοπική φυσιογνωμία;

Όποια και αν είναι η απάντηση το μόνο σίγουρο είναι ότι η Airbnb δεν είναι μια κτηματομεσιτική εταιρεία αλλά μια υπηρεσία διαμεσολάβησης «της κοινωνίας της πληροφορίας». Αυτό τουλάχιστον έκρινε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μια απόφαση «σταθμό» που εξέδωσε την Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου. Μια απόφαση που σύμφωνα με την ίδια την ηλεκτρονική πλατφόρμα αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη νίκη στην διαμάχη της με ξενοδόχους και τοπικές κοινότητες, ενώ για την άλλη πλευρά αποτελεί ένα ακόμα βήμα προς την ανάγκη επιβολής αυστηρότερων ρυθμίσεων και ενδεχομένως προς την αλλαγή ακόμα και του Δικαίου της ΕΕ.

Η υπόθεση ξεκίνησε πριν από περίπου πέντε χρόνια, όταν η πανίσχυρη «Ένωση για την επαγγελματική παροχή υπηρεσιών προσφοράς καταλυμάτων και τουρισμού» της Γαλλίας (Association pour un hébergement et un tourisme professionnel ή AhTOP) προσέφυγε στη δικαιοσύνη ζητώντας τη συμμόρφωση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας με τη γαλλική νομοθεσία. Συγκεκριμένα η «AhTOP» υποστήριξε ότι η Airbnb ασκεί δραστηριότητα κτηματομεσίτη χωρίς να διαθέτει επαγγελματική ταυτότητα, κατά παράβαση του αποκαλούμενου «Νόμου Hoguet» που ισχύει στη Γαλλία για τις δραστηριότητες των επαγγελματιών του κτηματομεσιτικού τομέα. Το δικαστήριο της Γαλλίας ζήτησε προδικαστική απόφαση του δικαστηρίου της ΕΕ, το οποίο τελικά έρκινε πως η δραστηριότητα της Airbnb είναι μια «υπηρεσία διαμεσολάβησης», η λειτουργία της οποίας διέπεται από μια ευρωπαϊκή οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο.

«Χαιρετίζουμε αυτήν την απόφαση και επιθυμούμε να προχωρήσουμε και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με τις τοπικές κοινωνίες με σαφείς κανόνες που θέτουν τις τοπικές κοινότητες στο επίκεντρο του βιώσιμου τουρισμού του 21ου αιώνα», δήλωσε στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Μάουρο Τουρκάτι, εκπρόσωπος της Airbnb. Σύμφωνα με τον ίδιον, «θέλουμε να είμαστε καλοί εταίροι με όλους και ήδη έχουμε συνεργαστεί με περισσότερες από 500 κυβερνήσεις για να βοηθήσουμε τους οικοδεσπότες να μοιραστούν τις οικίες τους, να ακολουθούν του κανόνες και να καταβάλλουν τους φόρους τους».

Σύμφωνα με την Airbnb, η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ αποτελεί μια ακόμα δικαίωση της εταιρείας σε μια μακρά λίστα από αποτυχημένες προσπάθειες διαφόρων συντεχνιών να προστατεύουν τα κεκτημένα τους, τις οποίες απαριθμεί στη δήλωσή της προς το «ΘΕΜΑ». Όπως αναφέρει συγκεκριμένα η εταιρεία, το 2016, η DGCCRF (ο γαλλικός οργανισμός προστασίας των καταναλωτών) διαπίστωσε ότι η Airbnb δεν είναι μεσίτης ακινήτων και δεν υπόκειται στον «Νόμο Hoguet». Την ίδια χρονιά, η IGF (Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου, τμήμα του Υπουργείου Οικονομικών της Γαλλίας) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι «νομικά αδύνατο» να θεωρηθεί ότι η Airbnb εμπίπτει στην αρμοδιότητα του «Νόμου Hoguet», ενώ το 2017 ο Γάλλος ανακριτής αγνόησε τις προσπάθειες της AhTOP να ασκήσει ποινική δίωξη στην Airbnb για παραβίαση των κανόνων πληρωμών και ασφάλισης, καθώς και παραπλανητική διαφήμιση.

Σύμφωνα με την απάντηση της Airbnb στο «ΘΕΜΑ», «η απόφαση (σσ. του δικαστηρίου της ΕΕ) παρέχει μια σαφή εικόνα των κανόνων που ισχύουν για τις συνεργατικές πλατφόρμες όπως η Airbnb (Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο) και τον τρόπο με τον οποίο αυτοί οι κανόνες συμβάλλουν στη δημιουργία ευκαιριών για τους καταναλωτές. Επίσης διασαφηνίζει ότι ο «Νόμος Hoguet» -ένας γαλλικός νόμος περί ακινήτων 50 ετών- δεν πρέπει να εφαρμόζεται στην Airbnb».

Διαφορετική άποψη εκφράζει ωστόσο η «Ένωση για την επαγγελματική παροχή υπηρεσιών προσφοράς καταλυμάτων και τουρισμού» της Γαλλίας (AhTOP) η οποία και κινήθηκε δικαστικά κατά της Airbnb. Σε επικοινωνία που είχε το «ΘΕΜΑ» με την AhTOP, ο κ. Κεντάν Μισελόν, γενικός εκπρόσωπος της ένωσης, υποστήριξε ότι «το Δικαστήριο της ΕΕ θέτει το γαλλικό κράτος πρόσωπο με πρόσωπο με τις ευθύνες του» και ζητεί την παρέμβαση της κυβέρνησης της Γαλλίας ώστε να αλλάξει το απαρχαιωμένο νομικό πλαίσιο που επιτρέπει σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες όπως η Airbnb να ανταγωνίζονται αθέμιτα τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην πραγματική οικονομία.

«Η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί μια λευκή επιταγή για την Airbnb καθώς η εταιρεία μπορεί ακόμα να κρύβεται πίσω από την Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Η γαλλική κυβέρνηση πρέπει να διπλασιάσει τις προσπάθειες για την αλλαγή των αρχαϊκών κανόνων που διέπουν τις κτηματαγορές και τις κτηματομεσιτικές υπηρεσίες». Σύμφωνα με την ένωση των επαγγελματιών του τουριστικού κλάδου, το Δικαστήριο της ΕΕ αναφέρει ότι οι νομικές διατάξεις του «Νόμου Hoguet», που ρυθμίζει το επάγγελμα του κτηματομεσίτη στη Γαλλία, δεν μπορεί να ισχύσει στην περίπτωση της Airbnb. Παρά ταύτα, βάσει της Οδηγίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο, ένα κράτος μέλος της ΕΕ έχει το δικαίωμα να επιβάλει έναν «περιοριστικό» κανονισμό σχετικά με μια υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας εάν «παρουσιάζει σοβαρό κίνδυνο πρόκλησης ζημίας» ή «κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια και την προστασία των καταναλωτών»

Ωστόσο πριν επιβάλει περιορισμούς οφείλει να έχει ενημερώσει σχετικά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κάτι που δεν έπραξε η Γαλλία. «Συνεπώς δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση τα θεμέλια του Νόμου Hoguet, αλλά εναπόκειται στη γαλλική κυβέρνηση να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εφαρμοστεί γρήγορα ο νόμος», αναφέρει η AhTOP. «Ενώ η Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο χρονολογείται από τον Ιούνιο του 2000, όταν η ψηφιακή τεχνολογία βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, η Airbnb θα συνεχίσει να επωφελείται από ένα status quo που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Μια κατάσταση που έχει γίνει αφόρητη για πολύ καιρό και δεν μπορεί να καταστήσει το γαλλικό κράτος ανίσχυρο. Η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ καταδεικνύει την επείγουσα ανάγκη πλήρους αναθεώρησης της εν λόγω Οδηγίας», υποστηρίζει η «AhTop», με τον πρόεδρο της εν λόγω ένωσης κ. Σερζ Κασάν να ζητεί την άμεση κινητοποίηση της γαλλικής κυβέρνησης ώστε να αλλάξουν άρδην οι κανόνες ανταγωνισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Από την πλευρά της η Airbnb δεν συμμερίζεται την ανάγκη περισσότερων ρυθμιστικών κανόνων για τη λειτουργία της στην ΕΕ, καθώς σύμφωνα με την εταιρεία η συνεργασία της με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι δεδομένη ενώ συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.

«Αυτή η απόφαση δεν αφορά σε καμία περίπτωση το εάν οι κυβερνήσεις στην ΕΕ μπορούν να ρυθμίζουν ή όχι τις δραστηριότητες της κοινής χρήσης των κατοικιών. Φυσικά και μπορούν και πρέπει να το κάνουν και τελικά το κάνουν. Το σεβόμαστε και θέλουμε να συνεργαστούμε με περισσότερες κυβερνήσεις. Στην πραγματικότητα, κάθε μέρα επενδύουμε στις συνεργασίες με κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο για να αναζητήσουμε δυναμικά νέους κανονισμούς που θα βοηθήσουν στη διαφοροποίηση του τουρισμού και στην προστασία της στέγης και να διευκολύνουν περισσότερους οικοδεσπότες να καταβάλουν τους φόρους τους. Έχουμε ήδη συνεργαστεί με περισσότερες από 500 τοπικές, περιφερειακές και εθνικές κυβερνήσεις και σκοπεύουμε να επεκτείνουμε αυτό το έργο. Θέλουμε επίσης να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να διασφαλίσουμε ότι θα υπάρχουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι οι εθνική νομοθεσία είναι σαφής, δίκαιη και αναλογική, αναγνωρίζοντας παράλληλα τις δικές μας υποχρεώσεις και ευθύνες ως ηλεκτρονική πλατφόρμα.» αναφέρει στην απάντησή της προς το «ΘΕΜΑ» η Airbnb.

Σύμφωνα μάλιστα με την ίδια την εταιρεία, «η ανταλλαγή κατοικιών στην Airbnb δημιουργεί νέες οικονομικές ευκαιρίες για εκατομμύρια Ευρωπαίους -οι οποίοι λαμβάνουν έως και 97 λεπτά για κάθε ευρώ που χρεώνουν- και δημιουργεί έσοδα για οικογένειες, κοινότητες και τοπικές κυβερνήσεις εκτός των ξενοδοχειακών περιοχών και των γνωστών τουριστικών περιοχών. Πέρυσι, τα ταξίδια στην Airbnb είχαν εκτιμώμενο άμεσο οικονομικό αντίκτυπο άνω των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε παγκόσμιο επίπεδο και 36 δισεκατομμυρίων ευρώ στα κράτη μέλη της ΕΕ».

Οι δικαστικές περιπέτειες της Airbnb με την ΕΕ και συγκεκριμένα με τη Γαλλία δεν έχουν ολοκληρωθεί. Το επόμενο έτος το Δικαστήριο της ΕΕ θα κλιθεί να αποφασίσει για την νομιμότητα της υποχρέωσης που επιβάλλει η γαλλική νομοθεσία στους ιδιοκτήτες ακινήτων ιδιοκτητών σε πόλεις άνω των 200.000 κατοίκων καθώς και στα προάστια των Παρισίων να ζητούν έγκριση από τις δημοτικές αρχές πριν προσφέρουν υπηρεσίες παροχής καταλύματος βραχείας διάρκειας μέσω της δημοφιλούς ηλεκτρονικής πλατφόρμας.