Ο «Αστακός» γράφει ιστορία και αλλάζει το ελληνικό σινεμά

Μια ιστορία αγάπης αλλόκοτη και όμορφη, ζοφερή αλλά και γεμάτη χιούμορ είναι ο «Αστακός» του Γιώργου Λάνθιμου, η πρώτη μεγάλη διεθνής παραγωγή του που βρέθηκε να κατακτά μια σειρά από βραβεία με το σημαντικότερο όλων το βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών - ενώ υπήρξε επίσης υποψήφια για το Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου στα 89α βραβεία της Ακαδημίας.

Η εμφάνιση του Λάνθιμου στο κόκκινο χαλί ήδη είναι από τις αξεπέραστες στιγμές του ελληνικού σινεμά, αυτού που φάνηκε να ξανακερδίσει τη χαμένη του λάμψη και φήμη μετά από χρόνια. Σε μια μόλις ταινία ο Λάνθιμος κατάφερε να συγκεντρώσει πρωταγωνιστές πρώτης γραμμής - από τον Κόριλ Φάρελ μέχρι την Ρέιτσελ Βάις και τον εκπληκτικό Μπεν Γουίσοου - γνωστού από το Άρωμα και τον Τζέιμς Μποντ - αλλά και την Λία Σειντού - από τη Ζωή της Αντέλ.

Με τη γνωστή αισθητική που επέβαλε με τον δικό του τρόπο στο ευρωπαϊκό σινεμά, τον συνδυασμό του υψηλού ρομαντισμού με το δαιμόνιο χιούμορ του μόνιμου συνεργάτη του Ευθύμη Φιλίππου στο σενάριο, ο Λάνθιμος με τον «Αστακό» καθιερώθηκε ως ο σκηνοθέτης των μεγάλων ταινιών και των υψηλών αξιώσεων. Η Γκάρντιαν του χάρισε με γενναιοδωρία όσο περισσότερα αστέρια μπορούσε ενώ οι New York Times έγραφαν στην απόλυτα διθυραμβική κριτική τους: «Ο Έλληνας σκηνοθέτης Γιώργος Λάνθιμος είναι ένας ουδέτερος δυστοπικός κωμικός, ένας ιδρυτής των παράλογων και απόλυτα ελεγχόμενων κοινωνιών οι οποίες δείχνουν  να στοιχειώνουν τις παρυφές της καθημερινής πραγματικότητας. Στον Κυνόδοντα' -μια ταινία του 2010- μια μικροαστική οικογένεια μεγαλώνει τα παιδιά της με συγκεκριμένες αρχές και τελετουργικά που εισάγουν νέες μορφές νοήματος σε παραδεδομένες έννοιες. Στις 'Άλπεις', μια ταινία από το 2012, τα μέλη μιας οργάνωσης μυημένων παίρνουν τη θέση των αποθανόντων για χάρη των ζωντανών. Και τώρα στην πρώτη, ουσιαστικά, αγγλόφωνη ταινία του τον 'Αστακό'-και το κατεξοχήν αριστούργημά του- ο Λάνθιμος βάζει τους φιλοξενούμενος ενός μεγάλου, παλιομοδίτικου ξενοδοχείου να έχουν στη διάθεσή τους 45 μέρες για να βρουν τον έρωτα τους αλλιώς μεταμορφώνονται σε ζώα». 

Και όντως, η διάσημη εφημερίδα δεν υπερβάλλει καθόλου ούτε ως προς τη δύναμη της ταινίας, ούτε στον παρανοϊκά συμβολικό χαρακτήρα του σεναρίου που έχει ήδη καταστήσει το όνομα - εκτός από του Γιώργου Λάνθιμου - και του Ευθύμη Φιλίππου περιζήτητο στους κινηματογραφικούς κύκλους όλου του κόσμου. Σύμφωνα με το σενάριο που έγραψε ο καλός φίλος και ιδανικός συνεργάτης του Λάνθιμου, οι φιλοξενούμενοι ενός ξενοδοχείου καλούνται μέσα σε 45 ημέρες να ζευγαρώσουν - και οι ημέρες μπορούν να γίνουν περισσότερες μόνο αν εκείνοι φανούν καλοί στο παιχνίδι των «Μοναχικών» που παίζεται στο δάσος - έχοντας τελικά απομακρυνθεί από τους περίφημους κανόνες του πολιτισμού. Στο δάσος θα βρεθεί ο πρωταγωνιστής που υποδύεται ο Κόλιν Φάρελ στην προσπάθεια του να περισώσει ο,τι μπορεί-αφού ήδη προηγουμένως έχει περάσει από το ξενοδοχείο μαζί με τον μεταμορφωμένο σε σκύλο αδελφό του - ο οποίος δεν τα κατάφερε.

Δύο κόσμοι - αυτός του ξενοδοχείου και του δάσους - δύο διαφορετικοί κόσμοι - αυτός των ζευγαριών και αυτός των Μοναχικών - δύο εντελώς διαφορετικά περιβάλλοντα - αλλά όχι και τόσο. Γιατί στον «Αστακό» τα κωμικά στοιχεία συναρμόζονται, στον παράλογο αυτόν αγώνα, με τα δραματικά, καθώς οι ελεγχόμενες συμπεριφορές και ο τρόπος που αυτές ορίζονται βγάζουν τουλάχιστον γέλιο: Ο σαρκαστικός χαρακτήρας συνδέεται επομένως άριστα και άψογα με μια ιδιόμορφη κοινωνική ανάλυση για το παράλογο του ελέγχου, την ελευθερία και τη μοναξιά. Όλοι ξέρουν πόσο δύσκολο και σπάνιο είναι να βρει κανείς το ιδανικό ταίρι - και ο Λάνθιμος κατάφερε να χωρέσει όλες τις αγωνίες της εποχής του αλλά και της γενιάς του σε μια μόνο ταινία. 

Εννοείται πως από τις σκηνές δεν λείπουν, εκτός από το χιούμορ και το καυστικό σχόλιο και η ομορφιά: Όλοι εξήραν τα επικά μακρινά πλάνα του Λάνθιμου, τη σκηνή όπου η Ρέιτσελ Βάις κρατάει σαν οδηγός και συνένοχος το χέρι του Κόλιν Φάρελ σε ένα απέραντο χωράφι με στάχυα, τα υπέροχα τοπία της Ιρλανδίας όπου έγιναν τα γυρίσματα, τον ρομαντισμό και την υπέροχη κάμερα του σκηνοθέτη. Κανείς πια μετά τον «Αστακό» δεν μπορεί να πει όχι στο αγαπημένο τέκνο του Χόλιγουντ σε αυτόν που έχει αντικαταστήσει τους ερασιτέχνες ηθοποιούς και φίλους του με αστέρια πρώτης γραμμής οι οποίοι πίνουν νερό στο όνομά του: Θαυμαστής του δηλώνει σχετικά ο Κόλιν Φάρελ ο οποίος ξανασυνεργάστηκε, μετά τον Αστακό, με τον Λάνθιμο στο πλευρό της Νικόλ Κίντμαν η οποία επίσης είναι μια από τις πολύ γνωστές πρωταγωνίστριες του.

Έλεγε χαρακτηριστικά ο διάσημος ηθοποιός Κόλιν Φάρελ για τον ρόλο του στον «Αστακό»: «Στην πρώτη σκηνή, συναντάμε τον Ντέιβιντ, που τον έχει παρατήσει η γυναίκα του με αποτέλεσμα να υποφέρει από έντονη μοναξιά. Είναι ο μόνος πρωταγωνιστής που οδηγεί το κοινό σε τρεις διαφορετικούς κόσμους: είναι ο μόνος που συναντάμε στην Πόλη, που στη συνέχεια μεταφέρεται στο Ξενοδοχείο και μετά στο Δάσος..». Και έχει δίκιο γιατί ενώ νόμιζε ότι στο Δάσος θα απελευθερωθεί από τους κανόνες και τη δομή του ξενοδοχείου τελικά και εκεί βιώνει την ίδια ασφυκτική επίδραση και επίπτωση του στενού ελέγχου - με διαφορετικό όμως τρόπο.

Κάθε είδος εξουσίας - και αυτό είναι κάτι που απασχολεί όλες τις ταινίες του Λάνθιμου και σίγουρα θα απασχολήσει πολλά διδακτορικά που θα γίνουν για το έργο του στο μέλλον - η ασφυχτική επίπτωση της εξουσίας - είτε πρόκειται για τον προσωπικό είτε για τον δημόσιο χώρο - είναι εμφανείς στις συνειδήσεις και στα σώματα. Η κτηνωδία και η σκληρότητα του ελέγχου είναι ίδια σε όλες τις εκφάνσεις της: Ο κόσμος των Μοναχικών είναι το ίδιο σκληρός με αυτόν του Ξενοδοχείου. 

Γι αυτό και κανείς δεν μπορεί να διακρίνει με σαφήνεια τι είναι ονειρικό, ρεαλιστικό, σαφές, συμβολικό και αλλούτερο σε μια ταινία που ήρθε για να γράψει τη δική της μοναδική ιστορία στο σύγχρονο σινεμά: Από τους απλούς θεατές που δεν μπορούν να μείνουν ασυγκίνητοι από τα υποβλητικά πλάνα έως τους κριτικούς που είναι πια εμμονικοί με το σινεμά του Λάνθιμου.

Εν ολίγοις όλοι κάτι έχουν να κρατήσουν από μια ταινία που θα μείνει για πάντα στο ασυνείδητο ενός σινεμά που μιλάει για όλα όσα απασχολούν τον σύγχρονο κόσμο, τις σημερινές σχέσεις, τον σημερινό -αλλά και μελλοντικό τρόπο- να μιλάμε για όλα όσα απειλούν να μας καταστρέψουν και ταυτόχρονα να μας σώσουν. Ιδανικοί συνεργοί σε αυτό ο εξαιρετικός μόνιμος συνεργάτης του Γιώργου Λάνθιμου διευθυντής φωτογραφίας Θύμιος Μπακατάκης και ο μοντέρ και στενός συνεργάτης του Γιώργος Μαυροψαρίδης. Αρκετοί είναι οι μόνιμοι συνεργάτες με τους οποίους πλέον λειτουργεί ως ομάδα και φιλική ομήγυρη με πρώτο από όλους τον Ευθύμη Φιλίππου.

Και αν όλα αυτά φαίνονται παράδοξα, αρκεί να κρατήσει κανείς τη σκηνή όπου οι αποκαλούμενοι Μοναχικοί ακούνε μουσική από τα ακουστικά τους και ξέρουν πως δεν επιτρέπεται να φλερτάρουν και να απολαύσουν όλα όσα το συναίσθημα θεωρεί ως δεδομένα. Ποιος άλλωστε είπε ότι η πρώτη μορφή επανάστασης δεν είναι ο έρωτας; Γιατί πού αλλού ακούστηκε - εκτός από τη διάσημη ταινία με τη Σοφία Λόρεν - το «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη» εκτός από τον «Αστακό»;