Τάκης Τρακουσέλλης

Σχεδόν κάθε χρόνο τέτοια εποχή, οι Έλληνες αγρότες βγάζουν τα τρακτέρ στους κεντρικούς οδικούς άξονες, αποκλείοντας για μέρες εθνικές οδούς και άλλα κομβικά σημεία, διεκδικώντας λύσεις στα προβλήματά τους. Αυτό το φαινόμενο έχει πάρει διαστάσεις άτυπης «χειμερινής παράδοσης», καθώς η εικόνα της Ελλάδας «κομμένης στα δύο» από τρακτέρ έχει γίνει σχεδόν συνώνυμη με τον χειμώνα.

Από τη «μητέρα των μπλόκων» στη χειμερινή παράδοση
Η αρχή αυτής της επαναλαμβανόμενης πρακτικής εντοπίζεται στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση έμεινε στην ιστορία ως η «μητέρα των μπλόκων», όταν τον Ιανουάριο του 1996 χιλιάδες τρακτέρ απέκλεισαν την εθνική οδό Αθήνας–Θεσσαλονίκης για εβδομάδες, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να υποχωρήσει στα αιτήματα των αγροτών. Τον επόμενο χρόνο (1997) η αντίδραση της κυβέρνησης Σημίτη ήταν δυναμική: τα ΜΑΤ επενέβησαν και τερμάτισαν τα μπλόκα ύστερα από 58 ημέρες κινητοποιήσεων, ακόμη και με το ξεφούσκωμα ελαστικών των τρακτέρ. Έκτοτε, σχεδόν κάθε χειμώνα οι πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με το ίδιο σκηνικό: πολύωρες καθυστερήσεις, εκτροπές κυκλοφορίας, νεύρα και απρόβλεπτες δυσκολίες στις μετακινήσεις.

Κατά τη δεκαετία του 2000 τα αγροτικά μπλόκα εξαπλώθηκαν σε όλη την Ελλάδα, αποκτώντας πανελλαδικό χαρακτήρα – από τα Μάλγαρα της Μακεδονίας μέχρι τα μεθοριακά τελωνεία στα σύνορα. Οι κυβερνήσεις άλλοτε επιχείρησαν διάλογο κι άλλοτε κατέφυγαν στην καταστολή, όμως οι αποκλεισμοί συνέχισαν να παραλύουν τη χώρα σχεδόν κάθε χειμώνα. Το 2008–2009 οι κινητοποιήσεις κορυφώθηκαν με δεκάδες σημεία αποκλεισμένα πανελλαδικά, ενώ το 2010 –εν μέσω οικονομικής κρίσης– οι αγρότες επανήλθαν δυναμικά στους δρόμους. Τα επόμενα χρόνια, αντίστοιχα μπλόκα σημειώθηκαν την περίοδο 2013–2014 (με αιτήματα για το υψηλό κόστος παραγωγής και αποζημιώσεις ζημιών) και το 2016, όταν οι αγρότες ξεσηκώθηκαν για το ασφαλιστικό και φορολογικό, φτάνοντας σε συγκρούσεις στα μπλόκα της Νίκαιας. Οι κινητοποιήσεις αυτές κατέστησαν σαφές ότι το αγροτικό κίνημα είχε καθιερώσει έναν νέο τρόπο πίεσης: τον αποκλεισμό των εθνικών οδών κάθε χειμώνα.

Ετήσια χριστουγεννιάτικα μπλόκα στη σύγχρονη εποχή
Την τελευταία δεκαετία, σχεδόν δεν πέρασε χρονιά χωρίς αγροτικές κινητοποιήσεις κατά την περίοδο των εορτών. Ακόμα και την περίοδο της πανδημίας (2020–2021), όταν τα μέτρα περιόρισαν τη δράση, σημειώθηκαν ορισμένα μπλόκα σε τοπικό επίπεδο με αιτήματα στήριξης των παραγωγών. Με την άρση των περιορισμών, οι αγρότες επανήλθαν δριμύτεροι. Το 2023, μετά τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία, έστησαν νέους αποκλεισμούς δρόμων διαμαρτυρόμενοι για τις καθυστερήσεις στις αποζημιώσεις.

Τον φετινό χειμώνα η εικόνα επαναλήφθηκε…

Όμως γιατί οι αγρότες επιλέγουν σχεδόν πάντα την περίοδο των Χριστουγέννων;
Η απόφαση αυτή συνδέεται άμεσα με τον ετήσιο κύκλο των αγροτικών εργασιών, αλλά και με τη δυναμική που προσφέρει η συγκεκριμένη εποχή για την άσκηση πίεσης.

Την περίοδο των εορτών η χώρα βρίσκεται σε αυξημένη κινητικότητα, με περισσότερες μετακινήσεις και εμπορική δραστηριότητα. Όταν κλείνουν κεντρικοί δρόμοι ή εθνικές οδοί, η πίεση γίνεται πιο έντονη και το μήνυμα των αγροτών φτάνει γρήγορα στην κυβέρνηση. Επιπλέον, αυτές οι κινητοποιήσεις συνήθως συμπίπτουν με την κατάρτιση κρατικών προϋπολογισμών και νέων ευρωπαϊκών πολιτικών για τον πρωτογενή τομέα, οπότε οι αγρότες θεωρούν ότι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να ακουστούν.

Παράλληλα αυτή την περίοδο παύουν οι αγροτικές εργασίες και για αυτό υπάρχει φυσική και παραγωγική εξήγηση.

Οι καλλιέργειες βρίσκονται σε χειμερινή ανάπαυση.

Πολλές δενδρώδεις και αροτραίες καλλιέργειες μπαίνουν σε φάση λήθαργου. Αυτή η περίοδος είναι ουσιαστικά «νεκρή» παραγωγικά.

Η συγκομιδή έχει ήδη ολοκληρωθεί.

Οι βασικές φθινοπωρινές εργασίες (σπορές, συγκομιδές, προετοιμασία χωραφιών) τελειώνουν μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου. Έτσι, ο Δεκέμβριος είναι μια πιο «ήσυχη» περίοδος.

Ο καιρός δεν επιτρέπει εντατικές εργασίες. Βροχές, κρύο και παγετοί περιορίζουν τη δυνατότητα αγροτικών δραστηριοτήτων, άρα οι αγρότες έχουν αντικειμενικά περισσότερο χρόνο διαθέσιμο.

Προετοιμασία για την επόμενη σεζόν γίνεται αργότερα. Οι πρώτες δουλειές για τη νέα χρονιά (κλαδέματα, λιπάνσεις, ψεκασμοί) ξεκινούν κυρίως από μέσα Ιανουαρίου - Φεβρουάριο, όχι στο διάστημα των γιορτών.

Με άλλα λόγια, η περίοδος των Χριστουγέννων είναι η στιγμή που ο αγρότης έχει τη μικρότερη καθημερινή επαγγελματική δραστηριότητα.

Για την ελληνική κοινωνία, αυτές οι επαναλαμβανόμενες χειμερινές κινητοποιήσεις αποτελούν μια δοκιμασία που διαταράσσει κάθε φορά την καθημερινότητα. Κλειστοί δρόμοι, πολύωρες ουρές και εντάσεις είναι η γνώριμη εικόνα της εορταστικής περιόδου, με τους πολίτες να μαθαίνουν να ζουν με τον φόβο ότι κάθε χειμώνα οι δρόμοι μπορεί να κλείσουν ξαφνικά. Έτσι, πιστοί σε αυτή την ιδιότυπη «παράδοση», οι Έλληνες αγρότες κάνουν συχνά Χριστούγεννα στα μπλόκα – ένα φαινόμενο που δείχνει να έχει εδραιωθεί όσο οι αγροτικές διεκδικήσεις παραμένουν άλυτες.