Τάκης Τρακουσέλλης

Οι κάτοχοι παλαιών οχημάτων θα έρθουν σύντομα αντιμέτωποι με σκληρές πολιτικές και αποφάσεις οι οποίες μπορεί να καθορίσουν δραστικά τα οικονομικά τους δεδομένα.

Στον ευρωπαϊκό Νότο – Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία – τα αυτοκίνητα γέρασαν μαζί με την κρίση. Ειδικά στην Ελλάδα, ο μέσος όρος ηλικίας των Ι.Χ. έχει φτάσει στα 17,5 έτη, όταν στην υπόλοιπη Ε.Ε. είναι 12,3. Δεν είναι τυχαίο: η οικονομική πίεση των τελευταίων δεκαετιών έχει κάνει την αγορά νέου αυτοκινήτου όνειρο θερινής νυκτός. Αλλά αυτό δεν είναι απλώς αισθητικό ή τεχνολογικό ζήτημα. Είναι βαθιά περιβαλλοντικό και κυρίως θέμα ασφάλειας.

Το καρότο

Η βασική ιδέα είναι απλή: αν θέλουμε πιο καθαρό αέρα, πιο ασφαλείς δρόμους και λιγότερους ρύπους, πρέπει να φύγουν τα παλιά αυτοκίνητα από το προσκήνιο. Κι αυτό δε γίνεται χωρίς κίνητρα. Το ισπανικό παράδειγμα είναι χαρακτηριστικό. Μετά την πανδημία, η Ισπανία έριξε 3,75 δισ. ευρώ σε πρόγραμμα απόσυρσης: αν παρέδιδες ένα παλιό Ι.Χ. και αγόραζες νέο χαμηλών ρύπων, έπαιρνες από 400 έως 4.000 ευρώ επιδότηση – ή και 5.000 ευρώ αν ήταν ηλεκτρικό. Και οι εταιρείες συμμετείχαν, διπλασιάζοντας το όφελος.

Η Πορτογαλία, με αντίστοιχα γερασμένο στόλο, προτείνει σήμερα επιδότηση 4.000 ευρώ για αγορά νέου ή μεταχειρισμένου έως 4 ετών και 6.000 για επαγγελματικά. Ακόμα και χωρίς αντικατάσταση, δίνουν 1.000 ευρώ απλώς για την καταστροφή του παλιού.
Στον Βορρά, όπως η Γερμανία, παρότι οι στόλοι είναι νεότεροι, υπάρχουν σκέψεις για bonus απόσυρσης, αυτή τη φορά με στόχο την ηλεκτροκίνηση και τη στήριξη της δικής τους αυτοκινητοβιομηχανίας.

Το μαστίγιο

Εκεί που δεν φτάνει το κίνητρο, έρχεται το μέτρο. Ζώνες χαμηλών εκπομπών (LEZ) έχουν δημιουργηθεί ήδη σε πάνω από 320 ευρωπαϊκές πόλεις και αναμένεται να ξεπεράσουν τις 500 μέχρι το 2025. Παλιά αυτοκίνητα απαγορεύονται ή περιορίζονται σε αστικά κέντρα, με πρόστιμα. Η Ιταλία είναι πρωταθλήτρια, με 172 ζώνες καθαρού αέρα. Στη Μαδρίτη, το LEZ μείωσε το NO₂ κατά 32% και στο Λονδίνο η ultra-LEZ είχε 20% μείωση.

Και μετά είναι οι φόροι. Η Πορτογαλία αποφάσισε να βάλει CO₂ στον υπολογισμό του ετήσιου φόρου κυκλοφορίας, ακόμα και για αυτοκίνητα πριν το 2007 που έως τώρα την έβγαζαν “καθαρά”. Αποτέλεσμα; Ένα μικρό Corsa του 2007 που πλήρωνε €39 θα φτάσει τα €129. Diesel του 2004, από €106 πάει στα €248. Οι αυξήσεις ξεπερνούν σε κάποιες περιπτώσεις το 200%, με σταδιακή εφαρμογή για να μη γίνει έκρηξη.

Ανάλογες σκέψεις υπάρχουν και αλλού: η Γαλλία ήδη φορολογεί με bonus-malus τα ρυπογόνα οχήματα και σκοπεύει να το επεκτείνει και στα μεταχειρισμένα από το 2026.

Η Κομισιόν εισηγείται όλα τα αυτοκίνητα άνω των 10 ετών να περνούν ΚΤΕΟ κάθε χρόνο (αντί ανά διετία), επικαλούμενη λόγους οδικής ασφάλειας, αλλά στην πράξη θα εντοπίζονται περισσότερα “σαράβαλα” που πρέπει να αποσυρθούν. Παράλληλα, συζητείται αλλαγή στην Οδηγία για τα “οχήματα τέλους ζωής”, ώστε να εμποδίζεται η εξαγωγή παλιών ευρωπαϊκών Ι.Χ. σε χώρες τρίτου κόσμου.

Το δύσκολο ερώτημα: Ποιος θα πληρώσει;

Και εδώ έρχεται η μεγάλη κουβέντα για τη δικαιοσύνη. Οι πλούσιες χώρες, όπως Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, μπορούν να δώσουν γενναία επιδότηση και να περάσουν γρήγορα σε ηλεκτρικά. Ο Νότος όμως; Η Ελλάδα; Ο κόσμος αγοράζει παλιό γιατί δεν έχει άλλη επιλογή. Ποια επιδότηση θα καλύψει το χάσμα του εισοδήματος; Γιατί ένα “καρότο” των 1.000 ευρώ είναι άχρηστο όταν ένα EV κάνει 30 χιλιάρικα.

Αν η Ευρώπη θέλει πραγματικά να πιάσει τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας – 90% μείωση στις εκπομπές μεταφορών έως το 2050 – πρέπει να δράσει τώρα. Ναι, χρειάζονται μέτρα. Ναι, χρειαζόμαστε ανανέωση στόλου. Αλλά χωρίς να τιμωρούνται αυτοί που δεν έχουν. Αντί για σκληρά “μαστίγια”, ο Νότος χρειάζεται έξυπνα και δίκαια κίνητρα. Αλλιώς, οι δρόμοι μας θα συνεχίσουν να γεμίζουν με αυτοκίνητα που καίνε πολύ και προστατεύουν λίγο.